Έστω ότι ερχόταν, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ, ξένος μεγαλοσυλλέκτης, και έλεγε στο υπουργείο Πολιτισμού ότι θέλει να δωρίσει στην Ελλάδα μια εκπληκτική συλλογή κυκλαδικών αρχαιοτήτων. Όπως καταλάβαμε από τη συνέντευξη Τύπου του Αλέξη Τσίπρα στη ΔΕΘ, θα τον χαρακτήριζαν αρχαιοκάπηλο, θα τον πήγαιναν στα δικαστήρια και θα περίμεναν την καταδίκη του βεβαίως. Η οποία θα ήταν εξαιρετικά αμφίβολη.
Της Αγγελικής Κώττη
Πριν προλάβουν να συνειδητοποιήσουν τι έκαναν, προφανώς ο συλλέκτης θα μήνυε την Ελληνική Δημοκρατία για συκοφαντία. Παραλλήλως, κάθε σκέψη άλλου συλλέκτη για επιστροφή, οικειοθελώς, συλλογής αρχαιοτήτων στη χώρα μας, θα κατέληγε… στον κουβά.
Δεν φαίνεται να γνώριζε τίποτα από διεθνή πρακτική και διεθνείς νόμους ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος είπε χθες κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στο πλαίσιο της ΔΕΘ ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη νομοθέτησε για συναλλαγές με αρχαιοκαπήλους. Η συζήτηση στην ολομέλεια της Βουλής έγινε, πέρασε, αλλά η αξιωματική αντιπολίτευση διέθετε ώτα μη ακουόντων.
Υπόθεση εργασίας, λοιπόν: έστω ότι ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ στην διακυβέρνηση της χώρας. Προφανώς και δεν θα δεχόταν συζήτηση με τον συλλέκτη, διότι το πρώτο θέμα που τίθεται είναι, πάνω απ’ όλα, το ηθικό. Ανήθικο να παραλάβουμε κλεμμένες αρχαιότητες και να μη χώσουμε στα μπουντρούμια αυτόν που τις κρατούσε κάτι δεκαετίες στο σαλόνι του.
Σωστά, θα μπορούσε να πει κανείς. Σωστά; Και τότε γιατί ζητάμε πίσω τα Γλυπτά του Παρθενώνα που ο Ελγιν άρπαξε και τα πούλησε στο Βρετανικό κοινοβούλιο, αυτά τα προϊόντα αρχαιοκαπηλίας; Γιατί δεχτήκαμε να πάρουμε τα λαθραία της συλλογής Στάινχαρντ, ενώ ο συλλέκτης δεν τιμωρήθηκε από την Αμερικανική δικαιοσύνη; Του απαγόρευσαν, εφεξής, να συλλέξει αρχαία αντικείμενα, εφ’ όρου ζωής. Σιγά τα ωά. Ο Στάινχαρντ δεν συναλλάχθηκε με αρχαιοκαπήλους; Αστειότητες.
Συνεχίζουμε, στην ίδια υπόθεση εργασίας. Είμαστε βέβαιοι πως ο Λέοναρντ Στερν, που τη συλλογή του με 161 κυκλαδικές αρχαιότητες πήραμε ως χώρα, με όρο να εκτεθεί αυτή επί 25 έως 50 χρόνια στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, κατέχει κυκλαδικά που μπορούν να ενταχθούν στον ορισμό των λαθραίων; Σαφώς, όλα τα κυκλαδικά που βρίσκονται εκτός Ελλάδας έχουν εξαχθεί λαθραία. Όπως και εκείνα που βρίσκονται εκτός Μικράς Ασίας. Ξέρουμε από πού προέρχεται κάθε κυκλαδικό που εντοπίζεται σε συλλογή;
Το πιθανότερο είναι να έχει εντοπισθεί στην Ελλάδα, και να έχει κλαπεί. Μάλιστα. Οι διεθνείς νόμοι όμως, ορίζουν πρώτον πως το ενδιαφερόμενο μέρος/ κράτος πρέπει να αποδείξει από πού συγκεκριμένα κλάπηκε. Πότε συγκεκριμένα έγινε αυτό. Εάν έχει συμβεί πριν από το 1970, οι ελπίδες επιστροφής εξανεμίζονται. Η σχετική σύμβαση της UNESCO λέει πως ο κάθε κάτοχος αρχαιοτήτων, εφόσον αποδείξει πως τις απέκτησε προ του 1970 (π.χ. με αγορές από παλαιότερες συλλογές) μπορεί να τις κρατήσει.
Αλλά και μετά το 1970 να έχουν αποκτηθεί, εφόσον αγοράστηκαν σε δημοπρασία οίκων ή από παλαιότερη συλλογή, δεν γίνεται να τις πάρεις πίσω. Βεβαίως η Ελλάδα έχει την ιδιοκτησία όλων των αρχαιοτήτων που δημιουργήθηκαν στο έδαφός της. Πήγαινε όμως να το πεις αυτό στην UNESCO, στα μεγάλα μουσεία του κόσμου που γέμουν παράνομων αρχαιοτήτων και στα ξένα δικαστήρια.
Γι’ αυτό και αμέτρητες αρχαιότητες αποτελούν μεγάλα εκθέματα σημαντικών μουσείων, αλλά δεν είναι δυνατόν να τις πάρουμε πίσω. Και αν καταλήγαμε με τον Στερν στα δικαστήρια, ζήτημα είναι αν θα παίρναμε 4 ή 5 ειδώλια. Παίρνουμε 161. Να τον τιμωρήσουμε; Γιατί τέτοιος σαδισμός
Για του λόγου το αληθές, δημοσιεύουμε σήμερα απόσπασμα κειμένου του Γιώργου Βάρδα, στελέχους επιτροπών για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Ο Γ. Βάρδας γράφει: Στο παρελθόν η Ελλάδα έχει προσφύγει στα δικαστήρια για να προσπαθήσει να αποτρέψει την πώληση αντικειμένων αμφιβόλου προέλευσης.
Τον Ιούλιο του 1990 το Ανώτατο Βρετανικό Δικαστήριο απέρριψε αίτηση για μόνιμη διαταγή της ελληνικής κυβέρνησης ως προς την αποτροπή της πώλησης κυκλαδίτικων γλυπτών για λογαριασμό του Ιδρύματος Erlenmeyer σε δημοπρασία του Sotheby’s.
Τα πρώιμα κυκλαδικά μαρμάρινα γλυπτά φέρεται να ανακαλύφθηκαν στο νησί της Κέρου πριν από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και σχεδόν σίγουρα είχαν αφαιρεθεί παράνομα. Αλλά το δικαστήριο έκρινε ότι ήταν εξαιρετικά αμφίβολο ότι η ελληνική κυβέρνηση θα κατόρθωνε να αποδείξει την αξίωσή της για τα γλυπτά και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εάν το πραγματικό συμφέρον της ελληνικής κυβέρνησης είναι να αποτρέψει τη διασπορά της συλλογής, τότε θα μπορούσε να παραστεί στη δημοπρασία και να υποβάλει προσφορά για και αγορά των αντικειμένων.
Όπως προέκυψε, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Νικόλαου Π. Γουλανδρή κατάφερε να αγοράσει σημαντικό μέρος των αντικειμένων της δημοπρασίας. Θα μπορούσε απλώς να χρησιμεύσει ως σχέδιο για μια πιθανή συμφωνία για κοινή έκθεση και επιμέλεια μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου και του Μουσείου της Ακρόπολης με σκοπό την τελική επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα και την αμοιβαία ανταλλαγή σπάνιων αρχαιοτήτων μεταξύ Λονδίνου και Αθήνας.»
Ας σοβαρευτούμε λοιπόν. Και ας αναρωτηθεί ο κ. Τσίπρας: γιατί επί των ημερών της κυβέρνησής του, το υπουργείο Πολιτισμού δεν πήγε να δει τις αποθήκες του αρχαιοκάπηλου Ρόμπι Σάιμς όπου βρίσκονταν, ανάμεσα σε άλλα, και αρχαία ελληνικά γλυπτά; Του διαφεύγει, προφανώς, ότι χάσαμε την προθεσμία, χάσαμε και την ευκαιρία.
Σε άλλη περίπτωση, δεν διεκδικήσαμε από οίκο δημοπρασίας στήλη από τη Χαλκίδα που βγήκε σε δημοπρασία, για την οποία είχαμε περιγραφές από τον Ραγκαβή ότι την είχε δει, φοβούμενοι το πιθανό αποτέλεσμα. Επιφυλαχθήκαμε για ένα αρχαίο, με αποδείξεις ότι βρισκόταν στην Ελλάδα έως τον 18ο αιώνα. Και θα κάναμε τους «πολλά βαρείς» για 161;
Τέλος, ο Αλέξης Τσίπρας, τοποθετούμενος δις για το μετρό Θεσσαλονίκης τα έκανε θάλασσα. Διότι είναι αδύνατον, πλέον, εφόσον οι αρχαιότητες αποσπάσθηκαν και μετακινήθηκαν, να επιστρέψουμε στα επί των ημερών του εμμονικά σχέδια για τον σταθμό Βενιζέλου. Η απόσπαση και μεταφορά, που έγινε για λόγους ασφαλείας ώστε να μην είναι κρεμασμένοι σε χαλαρά εδάφη 700 τόνοι αρχαιοτήτων και πέσουν σε κάποια κακή συγκυρία (π.χ. σεισμός) συνιστά μη αναστρέψιμη ενέργεια. Δηλαδή, πώς να σας το πω σύντροφε πρόεδρε- και είστε και μηχανικός- αν τα σηκώσεις τα αρχαία, τα σήκωσες. Δεν ξεγίνεται. Εκτός και αν έχετε εφεύρει τη μηχανή του χωροχρόνου. Αν ναι, μη μας το κρατάτε για έκπληξη, θα σας καμαρώσουμε και θα πάρετε το Νόμπελ.
Με αφορμή το σχόλιο του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης για την Συμφωνία της επιστροφής 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων, το Γραφείο Τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού επισημαίνει τα εξής:
Την επιστροφή στην Ελλάδα της μεγαλύτερης και ιδιαίτερα σημαντικής συλλογής των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων, ο κ. Τσίπρας την ονομάζει νομιμοποίηση της αρχαιοκαπηλίας. Γι’ αυτή την Κυβέρνηση, η επιστροφή και ο επαναπατρισμός στην Ελλάδα των πολιτιστικών μας αγαθών αποτελούν προτεραιότητα. Θα περιμέναμε, τουλάχιστον στο θέμα αυτό, ο κ. Τσίπρας να μην ακολουθούσε τη συνήθη τακτική, στην οποία μας έχει συνηθίσει ως αντιπολίτευση. Με αυτή του τη δήλωση, ο κ. Τσίπρας αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία για την χώρα μας της επιστροφής του συνόλου των 161 αρχαιοτήτων στον γενέθλιο τόπο, τον συμβολισμό και την προστιθέμενη αξία της.
