Ο Χένρι Κίσινγκερ έχει αλλεπάλληλες φορές επισημάνει το πόσο στρατηγικά ανόητο είναι στη διεθνή σκακιέρα, να εφαρμόσεις μια πολιτική η οποία, ενώνει τους στρατηγικούς αντιπάλους σου. Δυστυχώς η κυβέρνηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ και οι πολιτικές ηγεσίες στη Δύση, δεν ακούνε τα σοφά λόγια του γκουρού της διεθνούς στρατηγικής.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Η Ρωσία βρίσκεται σε πόλεμο δια αντιπροσώπου με τις ΗΠΑ και τη Δύση μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και η Κίνα βρίσκεται όλο και πιο απομονωμένη εντός της παγκόσμιας τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Το αποτέλεσμα ξεκάθαρο. Ο Κινέζος Πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, θα συναντηθεί αύριο τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, για να παρουσιάσει το όραμά του για μια βιώσιμη εναλλακτική λύση.
Ο Σι και ο Πούτιν θα πραγματοποιήσουν την πρώτη τους δια ζώσης συνάντηση από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, σε μια ένδειξη ότι το Πεκίνο θεωρεί τη σχέση κρίσιμη για την αντιμετώπιση των ΗΠΑ. Θα συμβεί στο περιθώριο ενός φόρουμ ασφαλείας με έδρα την Κίνα στο Ουζμπεκιστάν, το οποίο συγκεντρώνει χώρες που κυμαίνονται από την Ινδία έως το Ιράν, μια ομάδα που στοχεύει στην επιτάχυνση του σχηματισμού ενός πολυπολικού κόσμου.
Πριν από αυτό, ο Σι θα σταματήσει στο Καζακστάν, όπου αποκάλυψε αυτό που θα γινόταν το υπογεγραμμένο σχέδιό του για το εμπόριο και τις υποδομές Belt-and-Road πριν από εννέα χρόνια. Αυτή η πρωτοβουλία εξωτερικής πολιτικής έχει γίνει έκτοτε επίκεντρο των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στην G-7, που τον Ιούνιο ανακοίνωσε σχέδια για τη συγκέντρωση 600 δις δολάρια σε χρηματοδότηση, ώστε οι χώρες χαμηλότερου εισοδήματος να έχουν μια εναλλακτική λύση στα κινεζικά μετρητά.
Και οι δύο στάσεις θα ενισχύσουν το όραμα του Σι για έναν κόσμο όπου η Κίνα μπορεί να επεκτείνει τα συμφέροντά της χωρίς να φοβάται την απειλή οικονομικής ή στρατιωτικής πίεσης από τις ΗΠΑ. Ο Κινέζος ηγέτης θα παρουσιάσει αυτή την ατζέντα σε ένα συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος της Κίνας τον επόμενο μήνα, κατά τη διάρκεια του οποίου αναμένεται να εξασφαλίσει μια τρίτη θητεία ως ηγέτης της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου.
Το διακύβευμα αυξάνεται τόσο για τον Σι όσο και για τον Πούτιν, οι οποίοι δήλωσαν φιλία «χωρίς όρια» λίγες εβδομάδες πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο. Τις τελευταίες ημέρες, ο Πούτιν είδε την Ουκρανία να απωθεί τις ρωσικές δυνάμεις και να ανακαταλαμβάνει μεγάλα τμήματα γης, ενώ ο Σι δέχεται πιέσεις να υιοθετήσει ισχυρότερα μέτρα για να εμποδίσει την Ταϊβάν να ενισχύσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της.
Η Κίνα έχει αποφύγει μέχρι στιγμής να κάνει οτιδήποτε θα την καθιστούσε αντικείμενο αμερικανικών κυρώσεων ή θα βοηθούσε τη Ρωσία να κερδίσει τον πόλεμο, ακόμη και όταν το Πεκίνο παρέχει στον Πούτιν διπλωματική υποστήριξη και αυξάνει το εμπόριο με τον βόρειο γείτονά της. Το ενδιαφέρον της Κίνας να βοηθήσει τη Ρωσία φαίνεται να προσανατολίζεται περισσότερο προς την αντίκρουση των κινήσεων των ΗΠΑ που θα μπορούσαν επίσης μια μέρα να χρησιμοποιηθούν εναντίον του Πεκίνου.
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδα του Καζακστάν, ο Σι είπε ότι οι δύο χώρες θα πρέπει «να πιέσουν από κοινού για μια διεθνή τάξη που θα είναι πιο δίκαιη και πιο ισορροπημένη». Ο κορυφαίος Κινέζος διπλωμάτης Γιανγκ Τζιετσί χρησιμοποίησε παρόμοια γλώσσα σε συνάντηση νωρίτερα αυτή την εβδομάδα με τον απερχόμενο Ρώσο πρέσβη, Αντρέι Ντενίσοφ.
Η Μόσχα διατυμπανίζει την υποστήριξη της Κίνας στον πόλεμο. Την περασμένη εβδομάδα δημοσίευσε δηλώσεις επικαλούμενη τον Λι Ζανσού, Νο 3 αξιωματούχο της Κίνας, λέγοντας στους Ρώσους νομοθέτες ότι οι ηγέτες του Πεκίνου «κατανοούν πλήρως την αναγκαιότητα όλων των μέτρων που έλαβε η Ρωσία με στόχο την προστασία των βασικών συμφερόντων της, παρέχουμε τη βοήθειά μας».
Η Ρωσία και η Κίνα θα εντείνουν τις προσπάθειες για να αντιμετωπίσουν την επέκταση του ΝΑΤΟ και την εκστρατεία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για να κρατήσουν τα δύο έθνη υπό έλεγχο, δήλωσε επίσης ο Λι, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων TASS. «Θα πολεμήσουμε μαζί την ηγεμονία τους και την πολιτική της βίας», ανέφερε. Τα σχόλια δεν αναφέρθηκαν από το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας ή από κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Ο Πούτιν επιτέθηκε την περασμένη εβδομάδα σε δημοκρατίες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ σε οικονομικό φόρουμ στη ρωσική πόλη-λιμάνι Βλαδιβοστόκ, οι συμμετέχοντες του οποίου περιλάμβαναν τον ηγέτη του πραξικοπήματος της Μιανμάρ και τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι. «Οι δυτικές χώρες επιδιώκουν να διατηρήσουν τη χθεσινή παγκόσμια τάξη που τις ωφελεί και να αναγκάσουν τους πάντες να ζήσουν σύμφωνα με τους διαβόητους “κανόνες”, τους οποίους επινόησαν οι ίδιοι», είπε ο Πούτιν.
Παρόμοια συναισθήματα είναι πιθανό να εκφραστούν στη συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης. Η ομάδα, που πρόκειται να συναντηθεί στις 15 και 16 Σεπτεμβρίου στη νοτιοανατολική ουζμπεκική πόλη Σαμαρκάνδη, αντιπροσωπεύει το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Μια εμφάνιση του Σι στο φόρουμ θα ενισχύσει την ιδέα μιας εναλλακτικής λύσης στην αμερικανική ισχύ που περιλαμβάνει δυνάμεις ευθυγραμμισμένες με τη Δύση όπως η Ινδία και η Τουρκία. Η Ινδία έχει μετακινηθεί πιο κοντά στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, κυρίως μέσω του ομίλου Quad που περιλαμβάνει επίσης την Αυστραλία και την Ιαπωνία. Επίσης, εδώ μπορεί κανείς να δει γιατί η Ουάσιγκτον δύσκολα θα τα σπάσει τελείως με την Τουρκία, για όσους ζουν σε κόσμο αγγελικά πλασμένο εδώ στην Ελλάδα.
Αν και η SCO είναι περισσότερο συμβολισμός παρά ουσία, οι οικονομικοί δεσμοί εντός του ομίλου είναι ζωτικής σημασίας. Καθώς ο πληθωρισμός αυξάνεται σε όλο τον κόσμο, η Ρωσία αποτελεί πηγή φθηνής ενέργειας για μέλη όπως η Ινδία.
Οι εμπορικοί δεσμοί της Κίνας με τη Μόσχα έχουν επεκταθεί παρά τις αμερικανικές κυρώσεις μετά τον πόλεμο: οι εξαγωγές της Ρωσίας στην Κίνα αυξήθηκαν σχεδόν 50% στα 40,8 δισεκατομμύρια δολάρια τους πρώτους πέντε μήνες του έτους, δείχνουν τα στοιχεία του ΔΝΤ. Αυτό περιλαμβάνει μεγάλες αυξήσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Ο Πούτιν στοχεύει να χρησιμοποιήσει τις συνομιλίες με τον Σι για να επεκτείνει περαιτέρω το εμπόριο με την Κίνα και να αποκτήσει περισσότερες βιομηχανικές και τεχνολογικές εισαγωγές για να καλύψει το κενό που άφησε η απουσία δυτικών αγαθών λόγω των κυρώσεων. Οι κινεζικές εξαγωγές αυτοκινήτων, τηλεοράσεων και smartphones βοήθησαν τη Ρωσία να καλύψει ένα κενό καθώς οι ξένες μάρκες φεύγουν.
Η Κίνα προμηθεύτηκε σχεδόν το 40% των εισαγωγών άνθρακα από τη Ρωσία φέτος, καθώς οι αρχές υπολόγισαν μια εγχώρια ενεργειακή κρίση, από περίπου 30% κατά την ίδια περίοδο πέρυσι, σύμφωνα με τελωνειακά στοιχεία. Η Κίνα έχει επίσης επωφεληθεί από τις ρωσικές αποστολές υγροποιημένου φυσικού αερίου με μεγάλη έκπτωση, καθώς οι περισσότεροι άλλοι εισαγωγείς αποφεύγουν το καύσιμο. Οι παραδόσεις LNG τον Αύγουστο αυξήθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο σε περίπου δύο χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία παρακολούθησης πλοίων.
Από πολιτική άποψη, οι επισκέψεις στο Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν επιτρέπουν επίσης στον Σι ένα άνετο περιβάλλον να επιστρέψει στη διεθνή σκηνή πριν από τη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των G-20 στο Μπαλί τον Νοέμβριο. Ο Σι δίνει προτεραιότητα στη συνεργασία με «φίλους και εταίρους» αντί να επιτρέψει στη συνάντηση της G-20 να είναι η πρώτη του επίσκεψη στο εξωτερικό μετά τον αποκλεισμό της Covid.
Σε κάθε περίπτωση, βάζοντας στην άκρη τους πανηγυρισμούς για τις επιτυχίες της Ουκρανίας, έναντι της Ρωσίας, στο μέτωπο του πολέμου, όσοι έχουν τη σοβαρότητα να παρακολουθούν τη μεγάλη εικόνα αντιλαμβάνονται, ότι η διεθνής σκακιέρα γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκη και επικίνδυνη και σίγουρα εντελώς διαφορετική από αυτή που γνωρίζαμε για δεκαετίες.
Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Αναλυτής Διεθνών Σχέσεων, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, Μέλος του The International Institute for Strategic Studies, και επί σειρά ετών Ανταποκριτής στην Washington DC, διαπιστευμένος στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο
