Υπάρχουν αρκετές θεωρίες για την πανδημία αυτή, φιλοσοφικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές. Ωστόσο, όλες έχουν ένα κοινό. Τις ψυχολογικές επιδράσεις του lockdown στους ανθρώπους. Τα παιδιά φαίνονται να μένουν στην αφάνεια για αυτό εστιάζουμε στην ερώτηση του τι αντίκτυπο έχει στα παιδιά η συνθήκη στην οποία βρισκόμαστε και τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς για να στηρίξουμε τα παιδιά μας στις δύσκολες αυτές περιστάσεις.
Της Σύλιας Θεοδοσοπούλου *
Αρχικά, οφείλουμε να αναφέρουμε πως η εντατική παραμονή στο σπίτι έχει φέρει όλους μας στα άκρα. Αρκετοί από μας αντιμετωπίζουμε ισχυρά οικονομικά άγχη από χαμένες δουλείες ή απλώς τριβή από την δουλειά στο σπίτι. Αυτό το γεγονός έχει προστεθεί σε μια αδυναμία να εκτελέσει κανείς τις μεθόδους που συνήθως ξέσπαγαν ή παραμέριζαν τα άγχη και τα στρες τους (πχ. γυμναστική, αθλήματα, γήπεδο, κομμωτήρια, ψώνια, βόλτες στα μαγαζιά και καφέδες με φίλους). Ορισμένες φορές το αποτέλεσμα είναι να επηρεάζουμε αρνητικά τα παιδιά μας.
Συγκεκριμένα, τα παιδιά βιώνουν το στρες και τα άγχη μαζί με τους γονείς αντιλαμβανόμενα την ψυχική κατάσταση στο σπίτι. Έρευνες δείχνουν πως μερικοί γονείς, εξαιτίας των παραπάνω περιστάσεων, έστω και άθελα τους ξεσπάνε στα παιδιά τους, κάθε άγχος και στρες που μπορεί να έχουν (για τα οικονομικά π.χ. κα.) ή ακόμα και το πένθος που βιώνουν για τυχόν απώλεια από την πανδημία. Τα παιδιά βιώνουν πένθος και απώλεια, έστω και αν δεν είναι άμεσα εμφανές. Μάλιστα, οι έρευνες εστιάζονται στην αυξημένη παιδική κακοποίηση από την πρώτη κιόλας φάση του lockdown (Fegert et al. 2020). Αναλογιζόμενοι την προηγούμενη παράγραφο, οφείλουμε να ξέρουμε, ότι το να υποστεί κανείς κάποιο τραυματικό γεγονός (περιλαμβανομένης και παραμέλησης) κατά την παιδική ηλικία παρουσιάζει αυξημένες πιθανότητες για εμφάνιση κάποιας ψυχικής διαταραχής.
Άλλωστε, αναλογιζόμενοι προηγούμενες καταστροφές, ο Covid-19 είναι πιθανό να σχετίζεται με αυξημένο επιπολασμό ψυχιατρικών διαταραχών και κλινικών συμπτωμάτων. Σε προηγούμενες παρόμοιες κρίσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας, η περιορισμένη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που καλύπτουν βασικές ανάγκες (όπως τροφή, προστατευτικός εξοπλισμός και ιατρική περίθαλψη) καθώς και ο κίνδυνος θανάτου έχουν συσχετιστεί με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ψυχιατρικών διαταραχών και ψυχολογικής δυσφορίας.
Επίσης, πρέπει να τονιστεί μια πολύ σημαντική παράμετρος, η μελλοντική πρόοδος των παιδιών. Συγκεκριμένα, τα παιδιά, ειδικά στις τελευταίες τάξεις του σχολείου, νιώθουν να χάνεται το άλλοτε στέρεο έδαφος κάτω από τα πόδια τους, καθώς επέρχονται συνεχείς και δραστικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα τις στιγμές που καλούνται να δώσουν κρίσιμες εξετάσεις για το μέλλον τους. Τώρα, που τα σχολεία μένουν κλειστά, τα παιδιά σε οικογένειες που δεν μπορούν να παρέχουν πόρους για δραστηριότητες οικιακής μάθησης (1) ή όπου οι γονείς έχουν χαμηλά επίπεδα εκπαίδευσης(2) ή αυτοί που δεν μιλούν άπταιστα αγγλικά (3) ή ακόμα εκεί όπου υπάρχει ανεπαρκής χώρος για αποτελεσματική μάθηση (4), τα παιδιά καταρρέουν. Βλέπουν το μέλλον τους να χάνεται χωρίς να φταίνε τα ίδια.
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε και αυτό που καλείται «ψηφιακό χάσμα». Δηλαδή τα παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο ή έχουν προβλήματα με τις συνδέσεις τους. Η Unicef (Unicef 2020.) αναφέρει ότι περίπου το 7% των παιδιών δεν έχουν πρόσβαση σε σταθερή σύνδεση και το 2% των παιδιών δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Μάλιστα, σημειώνουν ότι τα παιδιά νιώθουν μεγαλύτερα ποσοστά στρες τώρα με το lockdown από ότι πριν το ξέσπασμα της πανδημίας («Children show increase in mental health difficulties over COVID-19 lockdown», 2020). Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε το cyber bullying ή αλλιώς τον διαδικτυακό εκφοβισμό, που έχει παρουσιάσει αύξηση (BBC, 2020).
Με όλα αυτά υπόψη θα κλείσουμε το παρόν άρθρο με κάποιους τρόπους που οι γονείς μπορούν να ανταπεξέλθουν στα σημεία των καιρών. Συγκεκριμένα, θα γίνει αναφορά σε τέσσερις βοηθητικούς τρόπους που μπορεί να μην επιλύουν το πρόβλημα αλλά σίγουρα το εξομαλύνουν.
1) Αναθέστε στα παιδιά σας μικρές δουλειές όπως καθαρισμός του σπιτιού, σφουγγάρισμα και πλύσιμο των πιάτων. Δώστε στα παιδιά σας την δυνατότητα να νιώσουν χρήσιμα και βοηθητικά στο σπίτι. Με αυτόν τον τρόπο θα νιώσουν πιο δυνατά και αναγκαία, κάτι που θα τα ωφελήσει την ψυχική τους υγεία σε αυτήν την πανδημία.
2) Αφήστε τη δημιουργικότητα του παιδιού σας να λάμψει. Τα παιδιά είναι πολύ δημιουργικά και είναι εξαιρετικά καλά στις τέχνες και στη χειροτεχνία. Αυτό το lockdown είναι η ιδανική στιγμή για να απελευθερώσετε τη δημιουργικότητα του παιδιού σας. Εισαγάγετε τα στη μουσική, τη ζωγραφική, το χορό και τις χειροτεχνίες. Δείτε σε τι δείχνουν ενδιαφέρον. Έτσι, και θα έρθετε πιο κοντά και θα τα κάνετε να βρουν το χαμένο ενδιαφέρον τους.
3) Αναπτύξτε την κοινωνική και συναισθηματική σας νοημοσύνη. Οι μαθησιακές δυσκολίες και οι προκλήσεις, όσο και η παραμονή στο σπίτι μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στη διάθεση του παιδιού σας. Προσεγγίστε το παιδί σας με αγάπη και υποστήριξη. Αφιερώστε χρόνο στο παιδί σας και αυτό με τη σειρά του θα σας βοηθήσει να καταλαβαίνετε την διάθεση του και τους λόγους που αντιμετωπίζει προβλήματα. Το να αντιληφθούμε το πρόβλημα, είναι το πρώτο βήμα στον δρόμο της επίλυσης του άλλωστε.
4) Θαυμάστε το παιδί σας! Όλοι έχουμε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Αν και ο κόσμος είναι πολύ ανταγωνιστικός, μην χαράσσετε στην ψυχή του παιδιού σας το ότι οφείλει να κερδίσει έναν ατέλειωτο αγώνα, αντί για να ζει στο έπακρο τις στιγμές της καθημερινότητας. Αντίθετα, υπάρχει πολύς χρόνος για να καταλάβετε περισσότερα για το παιδί σας και ως γονέας θα συνειδητοποιήσετε ακριβώς αυτό που πρέπει να κάνετε. Το πιο σημαντικό είναι να αφήσετε τα παιδιά να ακούσουν την ψυχή τους και θα ενθουσιαστείτε και εσείς από το τραγούδι της!
Μιλήστε με τα παιδιά σας, αξιοποιήστε τον χρόνο που σας δίνεται ενωμένοι και μείνετε ασφαλείς.
* Η κα Σύλια Θεοδοσοπούλου είναι ψυχολόγος με ειδίκευση στα παιδιά
Πηγές:
Psychological Aspects of the COVID-19 Pandemic, Carlos Blanco M.D., Ph.D., Melanie M. Wall Ph.D. & Mark Olfson M.D., M.P.H. , Journal of General Internal Medicine volume
Potential efects of “social” distancing measures and school lockdown on child and adolescent mental health, Vera Clemens1,2 · Peter Deschamps3,4 · Jörg M. Fegert2,5 · Dimitris Anagnostopoulos5,6 · Sue Bailey3,7 ·Maeve Doyle5,8 · Stephan Eliez5,9 · Anna Sofe Hansen3,10 · Johannes Hebebrand5,11 · Manon Hillegers5,12 ·Brian Jacobs3,13 · Andreas Karwautz5,14 · Eniko Kiss5,15 · Konstantinos Kotsis5,16 · Hojka Gregoric Kumperscak3,17 ·Milica Pejovic‑Milovancevic5,18,19 · Anne Marie Råberg Christensen5,20 · Jean‑Philippe Raynaud5,21 ·Hannu Westerinen3,22 · Piret Visnapuu‑Bernadt3,23, 23 May 2020, Springer-Verlag GmbH Germany, part of Springer Nature 2020
Research shows racist bullying has become worse during lockdown, BBC, 22 Sep 2020
Children In Lockdown: What Coronavirus Means For UK Children, Unicef, United Kingdom 2020.
