Η Ελλάδα εκτεθειμένη σε μεγάλους Οικονομικούς και Εθνικούς Κινδύνους από την επενδυτική καθυστέρηση

Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει τόσο από τον κορωνοϊό όσο κυρίως από τους διογκούμενους Οικονομικούς, Δημοσιονομικούς και Πιστωτικούς Κινδύνους λόγω των μόνιμα χαμηλών Επενδύσεων της τελευταίας 10ετίας…

Την ύφεση της Ελληνικής Οικονομίας κατά το 2020 – λόγω της πανδημίας και της συρρίκνωσης του Τουρισμού – είναι πιθανό να ακολουθήσουν μερικά χρόνια χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης και διατήρησης της Ανεργίας σε υψηλά επίπεδα… Ακόμη και εάν επανέλθει ο Τουριστικός Κλάδος στα επίπεδα του 2019…

Του ΚΙΜΩΝΑ ΣΤΕΡΙΩΤΗ *

Μέσα στα επόμενα χρόνια η Ελλάδα χρειάζεται ετησίως πάνω από 44 δισ. ευρώ Επενδύσεις Παγίων Κεφαλαίων σε σταθερές τιμές 2019. Μόνον έτσι θα καταφέρει να έχει υψηλούς ρυθμούς αύξησης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και απορρόφησης των μεγάλων πλεονασμάτων Ανεργίας….

Ακόμη χειρότερα: η Ελλάδα κινδυνεύει με «επενδυτική απομόνωση» και μετατροπή της σε μια «χώρα μόνιμου οικονομικού μαρασμού» στην άκρη της Ευρώπης! Γιατί:

• Οι μακροχρόνιοι δείκτες αποκαλύπτουν ότι το «επενδυτικό χάσμα» της Ευρώπης με την Ελλάδα μεγαλώνει συνεχώς σε βάρος της δεύτερης.
• Η Ελλάδα παραμένει μόνιμα τελευταία μεταξύ των «27» της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ότι αφορά στη διαχρονική εξέλιξη του όγκου Επενδύσεων ως ποσοστού του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.

Επιπλέον:

Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει τόσο από την πανδημία– που αναμφίβολα ξεπερνιέται με μεγάλη επιτυχία – αλλά από την «εντεινόμενη επενδυτική καθυστέρηση», που γεννάει όχι μόνο διαρκείς Δημοσιονομικούς και Πιστωτικούς Κινδύνους, αλλά και Εθνικούς Κινδύνους.

Παράλληλα με την αντιμετώπιση της πανδημίας και της ύφεσης που προκαλεί, η κυβέρνηση οφείλει παράλληλα να σχεδιάσει μια επιθετική Επενδυτική Στρατηγική για ολόπλευρο εκσυγχρονισμό της Ελληνικής Οικονομίας και ανάπτυξη νέων Οικονομικών Κλάδων παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής Προστιθέμενης Αξίας. Για τα επόμενα χρόνια ο Εθνικός Επενδυτικός Στόχος θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 22% και 25% με βάση τη σχέση Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου ως προς το Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Μόνον με την «επενδυτική υπερθέρμανση της Ελληνικής Οικονομίας» είναι εφικτό να αναστραφούν οι μεγάλοι Δημοσιονομικοί, Οικονομικοί κλπ Κίνδυνοι

Αυτά είναι τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν από μια προσεκτική ανάλυση της εξέλιξης και διάρθρωσης των πιο σημαντικών συντελεστών – και πρωτίστως των Επενδύσεων – διαμόρφωσης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) μεταξύ των ετών 2000 και 2019.

ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

Από τα σχετικά στοιχεία του παρατιθέμενου Πίνακα 1 για τους κύριους συντελεστές διαμόρφωσης του ΑΕΠ προκύπτουν τα εξής πολύ σημαντικά στοιχεία:

1. Οι Καταναλωτικές Δαπάνες αποτελούν τον κύριο μοχλό διαμόρφωσης του ΑΕΠ κυμαινόμενο μεταξύ 85% κατ΄ελάχιστο (πχ στην περίοδο των Ολυμπιακών Επενδύσεων) και 92% κατά μέγιστο – στην περίοδο, κυρίως στην εποχή κατά την οποία επιβλήθηκαν ακραίοι περιορισμοί με τα Μνηνόμια, ενώ κατακρημνίσθηκαν οι Επενδύσεις και οι Εισαγωγές.

Όμως:

• Η Συνολική Κατανάλωση επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις Δημόσιες Δαπάνες και μια παρατεταμένη ύφεση ή πολύ χαμηλοί ρυθμοί ανάκαμψης της Οικονομίας δεν μπορεί στηρίξουν μεγάλες αυξήσεις του Ακαθάριστου Προϊόντος.
• Χωρίς μεγάλες επενδύσεις εκσυγχρονισμού της Παραγωγικής Οικονομίας και ανάπτυξης νέων Οικονομικών Κλάδων η Ιδιωτική Κατανάλωση δεν θα μπορεί μακροχρόνια να στηρίζει την αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.

ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ «ΚΑΤΑΨΥΞΗ»

2. Οι Επενδύσεις για Ακαθάριστο Σχηματισμό Παγίου Κεφαλαίου διαμορφώνονται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα όταν επικρατεί “αισιοδοξία για το μέλλον της Οικονομίας” και πίστη για αύξηση των Κερδών και των Τιμών..

Σε αυτή την περίπτωση ξεχωρίζουν δύο υποπερίοδοι στο όχι και τόσο μακρυνό παρελθόν:

• Στην περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, όταν γίνονται πολύ μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για έργα υποδομών.
• Στην αμέσως επόμενη περίοδο εκδηλώνεται ένας “οργασμός για νέες κατοικίες” με την εντυπωσιακή άνοδο των ετήσιων ρυθμών ανόδου των στεγαστικών δανείων.

Και στις δύο αυτές χρονικές περιόδους αυξάνονται κατά πολύ το Δημόσιο και το Ιδιωτικό Χρέος.

Όμως οι πολιτικές των Μνημονίων που ακολουθούν όχι μόνο προκαλούν την (εύλογη) “αποθέρμανση των Επενδύσεων”, αλλά, ακόμη χειρότερα, τις οδηγούν στην “πλήρη ψύξη”…

Έτσι, από το 27% που είχε ανέβει το ποσοστό των επενδύσεων σε πάγια στοιχεία το 2007 (σε ποσοστό του ΑΕΠ), πριν απο το ξέσπασμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης και και της ύφεσης που ακολούθησε, το σχετικό ποσοστό κατρακυλά συνεχώς στην περίοδο εφαρμογής των Μνημονίων και πέφτει τελικά στο 11% του ΑΕΠ στη διετία 2018 – 2019…

Σε ότι αφορά στην «ποιότητα και βιωσιμότητα» των πολύ μεγάλων Επενδύσεων που έγιναν στη δεκαετία του 2000 μερικές σύντομες παρατηρήσεις:

• Τα Ολυμπιακά Ακίνητα δεν απέκτησαν εμπορική χρήση μετά τους Αγώνες και παραμένουν Πάγια Στοιχεία, αλλά χωρίς καμμιά απολύτως εμπορική αξία (market value).
• Οι τράπεζες βρέθηκαν «εγκλωβισμένες» με ένα τεράστιο χαρτοφυλάκιο δανειοδοτήσεων ακινήτων (εμπορικά και βιομηχανικά ακίνητα, κατοικίες) για τα οποία δεν ήταν δυνατή ο ομαλή αποπληρωμή τους από τους δανειολήπτες.
• Ένα μεγάλο ποσοστό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού βρίσκεται στη μακροχρόνια Ανεργία και δεν μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση του ΑΕΠ, λόγω της απουσίας νέων μεγάλων επενδύσεων.
• Το Δημόσιο βρίσκεται σε μεγάλη αδυναμία μεγάλης αύξησης του όγκου Δημοσίων Επενδύσεων λόγω της υπερχρέωσής του.

ΕΠΕΝΔΥΣΕΕΙΣ ΣΕ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΟΙΑ

3. Στην περίοδο 2000 – 2019 συντελείται μια πολύ μεγάλη σημαντική διαρθρωτική αλλαγή στην Ελληνική Οικονομία: ο Τουρισμός ενισχύεται συνεχώς, διεθνοποιείται και βελτιώνει συνεχώς τις αποδόσεις του στον τομέα του Συναλλάγματος. Αυτό έχει ως συνέπεια να συμβάλει συνεχώς στην αύξηση του ΑΕΠ, ενώ παράλληλα μειώνονται κατακόρυφα οι “σπατάλες” για εισαγωγές πολυτελών διαρκών καταναλωτικών αγαθών. Οι τεράστιες περικοπές καταναλωτικών δανείων για εισαγόμενα και τα διαρκώς αυξανόμενα έσοδα από τον Τουρισμό μειώνουν κατακόρυφα τα άλλοτε τεράστια ελλείμματα των εξωτερικών συναλλαγών. Υπογραμμίζεται ότι, ως ποσοστό του ΑΕΠ οι συναλλαγές της Ελλάδας με τον υπόλοιπο κόσμο από έλλειμμα -10% το 2000 και -8% το 2010, υποχωρεί κατακόρυφα μετά την εγχώρια οικονομική κρίση και το τεράστιο εξωτερικό έλλειμμα μετατρέπεται τελικά σε ένα πλεόνασμα 0% το 2019, όσο ήταν και το 2018.

Στη δεκαετία του 2010 οι Επενδύσεις σε ξενοδοχεία έχουν θετικά αποτελέσματα για την Οικονομία και την Απασχόληση.

Εξάλλου, ένα πολύ μεγάλο μέρος των αυξανόμενων καθαρών συναλλαγματικών εισπράξεων της χώρας οφείλεται στη συνεχή βελτίωση της δυναμικής Εμπορικής Ναυτιλίας.

Δυστυχώς τα ελληνικά Ναυπηγεία δεν έχουν τις τεχνολογικές και οργανωτικές δυνατότητες να εκτελέσουν μεγάλες παραγγελίες, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμο συνάλλαγμα σε ναυπηγεία τρίτων χωρών.

Είναι προφανές ότι το “παραδοσιακό μοντέλο” της εξαρτημένης από τις μεγάλες εμπορευματικές εισαγωγές  Ελληνικής Οικονομίας έχει μετασχηματιθεί και έχει αποκτήσει “μεγαλύτερη εξωστρέφεια” σε σχέση με το παρελθόν.

«ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ»

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του «επενδυτικού χάσματος» της Ελλάδας από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ αρκεί να δούμε τα στοιχεία του δεύτερου κατά σειρά παρατιθέμενου Πίνακα 2:

• Οι Επενδύσεις στην Ελλάδα, ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, υποχωρεί σε εξαιρετικα χαμηλά επίπεδα στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Ακόμη και στη διετία 2018 – 2019, όταν η Ελλάδα βγαίνει εκτός Μνημονίων, το ποσοστό των επενδύσεων έχει υποχωρήσει στο 11% του ΑΕΠ από το 18% το 2010, έτος κατά το οποίο άρχισε να εφαρμόζεται το 1ο Μνημόνιο. Αντίστοιχα το ποσοστό των Επενδύσεων στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν στη διάρκεια της ίδιας δεκαετίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση των “27” και της Ευρωζώνης των «19» είναι μόνιμα γύρω στο 21% για να βρεθεί στο 22% κατά 2019.
• Η Ελλάδα βρίσκεται, σχεδόν μόνιμα. στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ με βάση τη σχέση Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ) ως ποσοστού του ΑΕΠ. Η ευρεία «επενδυτική απραξία» συμπίπτει για την Ελλάδα με μεγάλα ποσοστά ανεργίας και εξωτερικής μετανάστευσης, κυρίως εργαζομένων υψηλού βαθμού εξειδίκευσης.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΓΚΟΥ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Ο Πίνακας 3 είναι ακόμη πιο αποκαλυπτικός της καταβαράθρωσης των Επενδύσεων στην Ελλάδα στη δεκαετία που έληξε το 2020. Ο Πίνακας δείχνει την πορεία των Επενδύσεων με υπολογισμό τους με βάση σταθερές (δηλαδή αποπληθωρισμένες…) τιμές και δείκτες μεταβολής τους από χρόνο σε χρόνο.

Μέσα σε αυτό το διάστημα των 10 ετών διαπιστώνονται τα ακόλουθα για την ΄πορεία των Επενδύσεων στην Ελλάδα και στις χώρες της Ευρώπης:

• Ο δείκτης όγκου των επενδύσεων – δηλαδή επενδύσεων μετά την αφαίρεση του ετήσιου Πληθωρισμού – με περίοδο βάσης το 2010 στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 44% μεταξύ των ετών 2010 και 2019. Δυστυχώς , η Οικονομία της Ελλάδας βρίσκεται πάντοτε στην τελευταία θέση μεταξύ και των 27 χωρών μελών της Ένωσης!

Στην ίδια δεκαετία οι δείκτες όγκου επενδύσεων (με βάση σταθερές – αποπληθωρισμένες – τιμές αυξήθηκαν κατά 21% στις 27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 18% στις χώρες της Ευρωζώνης. Με βάση τα ανωτέρω στοιχεία είναι προφανές ότι από επενδυτικής πλευράς η Ελλάδα οδηγείται στο «επενδυτικό περιθώριο της Ευρώπης».

• Ωστόσο, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη εάν συγκρίνουμε τους δείκτες όγκου Επενδύσεων της Ελλάδας ως προς αυτούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο τέλος της δεκαετίας που έληξε το 2019 ο “επενδυτικός κρημνός” μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας αυξήθηκε κατά  54% υπέρ της πρώτης.

• Τέλος, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναδεικνύονται άλλες χώρες ως “επενδυτικά πρότυπα”, που αποκτούν εξαιρετικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε διεθνές επίπεδο. Σε αυτόν τον τομέα, με βάση τις μεταβολές στους δείκτες όγκου επενδύσεων μεταξύ 2010 και 2019 ξεχωρίζουν η Ιρλανδία με αύξηση των Επενδύσεων κατά …333%, η Εσθονία με 90%, Λιθουανία 84%, Ουγγαρία 74% και η Λεττονία με αύξηση 63%.

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΑΣΠΚ

• Τί ακριβώς σημαίνει για μια Οικονομία με πολύ χαμηλό Ακαθάριστο Σχηματισμό Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ);
• Σε ποιους Κινδύνους εκτίθεται η Ελλάδα, που έχει μόνιμα το χαμηλότερο ΑΣΠΚΤ;

Κατ΄αρχήν να διευκρινισθεί ότι:

• Ο Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ) ή αλλιώς Επενδύσεις περιλαμβάνει το σύνολο των παγίων στοιχείων (ακίνητα, μηχανήματα, ηλεκτρονικά συστήματα κλπ) που έχουν παραχθεί και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή νέων εμπορευμάτων και υπηρεσιών.
• Όσο μεγαλύτερος είναι ο ΑΣΠΚ σε μια χώρα τόσο πιο σύγχρονη και ανταγωνιστική θα είναι η οικονομία της και θα έχει πολύ μεγάλες δυνατότητές να δημιουργεί νέα Εισοδήματα, θέσεις Απασχόλησης κλπ.

Με βάση όλα όσα στοιχεία αναφέρθηκαν από τους τρεις Πίνακες, σχετικά με τις διαχρονικά πολύ αρνητικές επιδόσεις των Επενδύσεων, προκύπτει ότι, η Ελληνική Οικονομία διατρέχει μια σειρά από Μεγάλους Κινδύνους, μεταξύ των οποίων, επισημαίνονται οι ακόλουθοι:

• Δημοσιονομικοί Κίνδυνοι: Η Οικονομία διατρέχει μεγάλους κινδύνους να μην καταφέρει να ξεπεράσει τα προβλήματα από το πολύ μεγάλο Δημόσιο Χρέος.
• Πιστωτικοί Κίνδυνοι: Η αδυναμία επενδυτικού εκσυγχρονισμού της Οικονομίας εκθέτει τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις σε κινδύνους χαμηλής ρευστότητας της αγοράς και αυξημένου Κόστους Χρήματος.
• Κίνδυνοι μεγάλης μακροχρόνιας Ανεργίας: Η απομειούμενη διεθνής Ανταγωνιστικότητα της Οικονομίας και η αδυναμία αύξησης των Εισοδημάτων αυξάνουν κατά πολύ τις πιθανότητες για υψηλή μακροχρόνια Ανεργία και μεγάλη μετανάστευση εργαζομένων, ιδιαίτερα αυτών που έχουν μεγαλύτερες εμπειρίες και εξειδίκευση.
• Κίνδυνοι Στασιμοπληθωρισμού: Οι συνεχώς μεγάλες Επενδύσεις έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για όλη την Οικονομία και επιτρέπουν επιτάχυνση της Ανάπτυξης, άνοδο εισοδημάτων, τιμών και κερδών κλπ.

Αντίθετα, πολύ χαμηλές επενδύσεις οδηγούν σε ύφεση και στασιμότητα, χωρίς δυνατότητες αύξησης των περιθωρίων Κερδών και των Μισθών.

Εθνικοί Κίνδυνοι: Μειωμένη Ανταγωνιστικότητα και διαρκής δημοσιονομική λιτότητα – λόγω συνεχών υποεπενδύσεων – δεν επιτρέπουν την προώθηση μεγάλων προγραμμάτων εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης της αποτρεπτικής ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεων

*Ο Κίμων Στεριώτης είναι Οικονομικός αναλυτής, τέως διευθυντής σύνταξης «Ναυτεμπορικής» και τέως διευθυντής Επικοινωνίας Ομίλου ΔΕΗ ΑΕ