Σήμερα αφορμή για τη λέξη μάς δίνει η χρήση των βιβλίων συνταγών, που συμβουλευόμαστε αυτές τις μέρες για να φτιάξουμε τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα γλυκά. Συνήθως αυτό σημαίνει ότι τα βιβλία αυτά είναι διάστικτα, γεμάτα στίγματα, κουκκίδες δηλαδή, που δηλώνουν τις συνταγές που σημειώνουμε για να κάνουμε κάθε χρόνο τέτοια εποχή. Κάποια στίγματα πιθανώς να είναι και τυχαία από τα λερωμένα χεράκια που ξανασυμβουλεύονται τη συνταγή επί το έργον.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Σύνθετη λέξη, από την πρόθεση διά- και το ρήμα στίζω, που έχει την έννοια χαράσσω, κεντώ, θέτω σημεία στίξεως σε κείμενο. Το στίζω είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρήμα με ρίζα ινδοευρωπαϊκή *steig-, που την συναντάμε σε πολλούς λεκτικούς τύπους άλλων γλωσσών. Την βλέπουμε στο λατινικό *stingo που μας δίνει το αγγλικό distinguish (διακρίνω, ξεχωρίζω, από κάποιο σημάδι), τη γερμανική βελονιά Stich (ένα τσίμπημα, μια τελίτσα, καθώς μας τρυπά η βελόνα), όπως και το επίσης αγγλικό stick (ραβδί, αλλά και λεπτό, αιχμηρό κλαδί, που, όπως και να το κάνουμε, μας αφήνει κάτι, όταν μας ακουμπά).
Ο διάστικτος, λοιπόν, είναι εκείνος που είναι γεμάτος σημάδια, είναι σημειωμένος. Τα χειρόγραφα κείμενα, όταν τα πρωτομελέτησαν οι αλεξανδρινοί φιλόλογοι, τα γέμισαν με σημεία στίξεως, τελείες, κόμματα, θαυμαστικά και ερωτηματικά, για να μπορέσουν να τα διαβάσουν, μια που – ως γνωστόν – οι αρχαίοι μας έγραφαν σε κεφαλαιογράμματη γραφή και οι λέξεις ήταν ενωμένες. Βέβαια, και πριν από αυτούς βλέπουμε τον πανεπιστήμονα Σταγειρίτη Αριστοτέλη να λέει: οὐ ῥᾴδιον διαστίξαι τὰ τοῦ Ἡρακλείτου (δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσει κάποιος πού βάζει τελεία ο Ηράκλειτος, Ἀριστ. Ῥητ.3.5)
Ο διάστικτος σήμερα ως λέξη, εκτός από τον κατασημειωμένο ή καταστιγματισμένο περιγράφει και εκείνον που, για κάποιον λόγο, είναι γεμάτος στίγματα.
Τι μπορεί να είναι διάστικτο; Το ανθρώπινο σώμα, μετά από ασθένεια και όχι μόνο, ένας τοίχος, πάνω στον οποίο το μικρό παιδί εξασκεί τη ζωγραφική του τέχνη και τον γεμίζει με χρωματιστές βουλίτσες. Διάστικτος από αστέρια, για να γίνουμε πιο ποιητικοί, ενδέχεται να είναι ορισμένες ημέρες και ο ουρανός. Διάστικτο από φακίδες θα γίνει το καλοκαίρι το προσωπάκι πολλών κοκκινομάλλικων κοριτσιών και αγοριών.
Θα ξεφύγουμε από την ποίηση, για να πούμε κάτι πιο πεζό. Στην γλώσσα των υπολογιστών διάστικτη γραμμή είναι η διακεκομμένη γραμμή.
Συνώνυμο του διάστικτος ο πιτσιλωτός ή το ομόρριζο του λήμματός μας κατάστικτος. Εάν τα στίγματα είναι τραύματα, ο διάστικτος δεν είναι απλώς διάστικτος, αλλά καταπληγωμένος.
Στην ίδια οικογένεια με το διαστίζω είναι η διάστιξη, η ελληνική λέξη για το τατουάζ, την προσφιλή συνήθεια αρκετών τα τελευταία χρόνια.
Το καλοκαίρι θα βγουν στην παραλία τα διάστικτα κορμιά και είναι ευκαιρία να απολαύσουμε τις νέες ευφάνταστες καλλιτεχνικές δημιουργίες.
Θα κλείσουμε, αλλάζοντας λίγο το κλίμα, με λίγο διάστικτο από τη λογοτεχνία. Κλείνουμε με Γιάννη Ρίτσο από «Τα ερωτικά».
Καλυμμένη από τα μαλλιά ως τα νύχια των ποδιών με σκοτεινό διάφανο πέπλο
διάστικτο απ’ τους ασημένιους στεναγμούς εαρινών φεγγαριών…
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
