Κάτι με τις γιορτές, κάτι με τα οικογενειακά χριστουγεννιάτικα τραπέζια, κάτι με το κρύο, θα φάμε τον αγλέορα. Τώρα τι ακριβώς θα φάμε και πώς θα γλιτώσουμε από αυτόν είναι το ερώτημα που θα μας απασχολήσει.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Ο αγλέορας είναι στην πραγματικότητα αγλέουρας και προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη ἑλλέβορος. Ἑλλός ήταν το ελάφι και συνεπώς ο ἑλλέβορος η τροφή του ελαφιού. Αφού συζητάμε για τροφή του ελαφιού, φυσικά αναφερόμαστε σε κάτι από τον φυσικό κόσμο.
Τον ἑλλέβορον τον συναντάμε σε κείμενα του 5ου αιώνα π.Χ. και είναι λοιπόν λέξη πολύ παλιά. Την αναφέρει μεταξύ άλλων και ο κωμικός Αριστοφάνης. Ήταν φυτό με πολλές ιδιότητες. Λειτουργούσε ως αντιπυρετικό, καταπραϋντικό, αλλά και καθαρτικό μετά από πλούσια γεύματα. Αυτό σημαίνει ότι τον έτρωγε κανείς αν είχε αρρωστήσει από το φαγητό. Αν φάω δηλαδή τον αγλέορα, σημαίνει ότι από την πολυφαγία και την πολυποσία χρειάσθηκε να πάρω φάρμακο, για να γίνω καλά. Οι Βυζαντινοί, για την ακρίβεια, τον έπιναν από μόνοι τους, μετά από καταχρήσεις σε γεύματα και δείπνα, για να προκαλέσουν εμετό και να ξαλαφρώσουν.
Σχετικά με τον ελλεβόρο στην αρχαιότητα υπήρχαν και άλλες λέξεις.
Επειδή ο ελλεβόρος ήταν ηρεμιστικό, εάν ἑλλεβοριάω, είμαι παράφρων, τρελλός και χρειάζομαι τα χάπια μου, για να ηρεμήσω. Θέλω με άλλα λόγια ἑλλεβορισμόν.
Οι ευγενείς μας πρόγονοι παρασκεύαζαν και ἑλλεβορίτην οἶνον, ένα κρασάκι σωστό φαρμακάκι. Την καλύτερη ποικιλία του φυτού αυτού την έβρισκε κανείς στην Αντικύρα της Φωκίδας, την ομηρική Κυπάρισσον.
Μια άλλη εκδοχή θέλει τον αγλέορα να προέρχεται από το ρουμανικό λεκτικό τύπο aleur που περιγράφει πάλι το είδος των φυτών γαλατσίδα, των οποίων τα φύλλα και οι βλαστοί βγάζουν γάλα. Ένα από αυτά είναι βέβαια και ο ελλέβορος.
Σήμερα ο αγλέορας, αγλέουρας ή αγκλέουρας χρησιμοποιείται επίσης για θεραπευτικούς σκοπούς. Η φράση όμως έφαγα τον αγλέορα είναι δηλωτική μόνο της πολυφαγίας.
Αν δεν θέλω να επαναλάβω τη φράση έφαγα τον αγλέορα, μπορώ να πω έφαγα τον άμπακο, έφαγα τον περίδρομο, έφαγα το καταπέτασμα, τον αβλέμμονα ή έφαγα του σκασμού.
Τον αγλέορα μπορώ εκτός από το να τον φάω να τον πιω. Και τότε σαφώς έχω μεθύσει και, για να ξεμεθύσω, θέλω λίγο ελλέβορον ή, σε πιο απλά ελληνικά, αγλέορα.
Φαύλος ο κύκλος αν φάμε ή πιούμε τον αγλέορα.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
