today-is-a-good-day
23.5 C
Athens

Σπαθί

Το σπαθί προέρχεται από το μεσαιωνικό σπαθίν, που και αυτό με τη σειρά του ανάγεται στο ελληνιστικό σπαθίον, υποκοριστικό του αρχαίου ονόματος σπάθη.

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

Σπαθί, λοιπόν, ήταν μικρή σπάθη και δήλωνε ένα πλήθος πραγμάτων μεταξύ αυτών και το ξίφος.

Ο Αλκαίος, από την Μυτιλήνη, λυρικός ποιητής που έζησε τον 7ο αιώνα π. Χ. είναι ο πρώτος που την χρησιμοποιεί. Μια που η ζωή του ποιητή συνδέεται άμεσα με τα ιστορικά γεγονότα του καιρού του και τον αγώνα του κατά της τυραννίδας, είναι φυσικό να τον βλέπουμε να λέει σε ένα ποίημα στο οποίο περιγράφει πολλά από τα όπλα του καιρού του: Χαλκίδικαι σπάθαι. Εδώ ο ποιητής μιλά για τα περίφημα σπαθιά, φτιαγμένα από το έξοχο μέταλλο που υπήρχε στο Ληλάντιο πεδίο. Μάλιστα η φήμη των Ευβοϊκών σπαθιών ήταν πολύ μεγάλη στην αρχαιότητα.

Η σπάθη, όμως, ήταν κάθε σιδερένιο, μακρύ και πλατύ αντικείμενο. Και το πλατύ μέρος του κουπιού ήταν σπάθη, αλλά και η σαΐτα του αργαλιού (η σπάθα στα νεότερα χρόνια). Σπάθη ήταν, επίσης, η ωμοπλάτη και φυσικά το σπαθί με πλατιά λεπίδα σε αντιδιαστολή προς το ξίφος που είχε λεπτή λεπίδα.

Σπάθη ονόμαζαν και κάθε αντικείμενο που έμοιαζε με σπάτουλα. Από αυτή την ινδοευρωπαϊκή ρίζα spa-dh-, έχουμε και το αγγλικό spade (=φτυάρι), καθώς και το γερμανικό Spaten (επίσης φτυάρι).

Τον 5ο και 6ο αιώνα μ. Χ. στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία οι σπαθάριοι κρατούσαν σπαθιά και αποτελούσαν τους σωματοφύλακες του αυτοκράτορα. Αυτοί ασχολούνταν με την τήρηση της τάξης και με την εκτέλεση απόρρητων ή μυστικών αποστολών.

Στην ελληνική επανάσταση, οι Έλληνες, χωρίς να έχουν κάνει εξάσκηση στην σπαθασκία, στην μάχη με σπαθιά, αποτελούσαν στην αρχή έναν άτακτο στρατό. Οπλίζονταν με ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Κοιμούνταν κοντά σε σπαθοειδείς ή σπαθωτούς θάμνους, για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους Τούρκους. Με απαράμιλλο θάρρος και γενναιότητα σπάθιζαν με επιδέξιους σπαθισμούς τον εχθρό σε πολλές αναμετρήσεις. Μπορούμε να πούμε ότι νίκησαν με το σπαθί τους. Ο αγώνας τους οδήγησε στην αναγνώριση της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους.

Ο πρώτος κυβερνήτης του ελληνικού κράτους, Ιωάννης Καποδίστριας, που εκλέχθηκε στις 14 Απριλίου 1827 από την Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας, διακρίθηκε για την ακεραιότητά του, ήταν άνθρωπος σπαθί. Απεχθανόταν την σπατάλη, ήταν αντίθετος στην άλογη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος. Ο ίδιος δεν έπαιρνε μισθό και μάλιστα κατέθετε την αμοιβή που δικαιούνταν ως αποζημίωση σε δημόσιο ταμείο.

Και φυσικά η λέξη σπαθί μας φέρνει στο νου τους στίχους από τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού, που αποτελούν και στίχους του εθνικού μας ύμνου:

Σε γνωρίζω από την κόψη

του σπαθιού την τρομερή…

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ