Επειδή ο Παραολυμπιονίκης Πάνος Τριανταφύλλου έφτασε στην σπουδαιότερη ατομική διάκριση της φετινής χρονιάς και κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στην σπάθη του Παγκοσμίου Κυπέλλου ξιφασκίας με αμαξίδιο αποδεικνύοντας το αθλητικό του σθένος, θα αναφερθούμε λεξιλογικά στο σθένος και σε άλλα σχετικά σθεναρά, δυνατά, και όχι αδύναμα, ασθενικά ή ασθενή.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Τὸ σθένος, τοῦ σθένους ή σθένεος ήταν η δύναμη και μάλιστα αρχικά μόνο η σωματική δύναμη. Ἡ ἀλκή καὶ τὸ σθένος ήταν ένα ζευγαράκι αχώριστο που είχε να κάνει με τη ρώμη των χεριών, των ποδιών, αλλά και όλου του ανθρώπινου κορμού. Κάποτε κάποτε γινόταν λόγος και για το σθένος τοῦ ὕδατος, την ορμή του νερού που δεν άφηνε τίποτα στο πέρασμά του. Ανάλογες εμπειρίες έχουμε και εμείς φυσικά από πλημμύρες.
Σθένος στα παλιά ελληνικά είχε ακόμη και τὸ πολεμίζειν, ο πόλεμος με άλλα λόγια. Σθένος ανίκητο ήταν αυτό του ήλιου, τὸ σθένος τοῦ ἀελίου που διαβάζουμε στην ποίηση του Πινδάρου (ΙΙ.4. 256), του χορικού ποιητή από τη Βοιωτία, που έγραψε όμορφα χορωδιακά ποιήματα για τους νικητές των διαφόρων αγώνων.
Η έκφραση παντί σθένει (= μέ όλη τη δύναμη) έγινε δηλωτική της ορμής που βάζει κανείς στις ενέργειές του.
Γρήγορα, όμως, η λέξη απέκτησε σημασία μεταφορική, για να περιγράψει την ηθική δύναμη, τη δύναμη του πλούτου ή της ανάγκης.
Ο δυνατός λεγόταν σθενοβριθής, έβριθε από ζωντάνια και ισχύ, ενώ το αντίθετό του ήταν ο σθενοβλαβής.
Ας πάμε, όμως, στο δικό μας σθένος, μια που ο ελληνικός λαός έχει αποδείξει διαχρονικά αλλά και πιο πρόσφατα ότι το διαθέτει.
Σθένος είναι το θάρρος και η τόλμη, σωματική αλλά και ηθική. Σθένος, όμως, έχει και η χημεία, για να αποτυπώσει τα ηλεκτρόνια ενός ατόμου. Μονοσθενή και δισθενή, τρισθενή, αλλά και τετρασθενή, στοιχεία όπως ο άνθρακας και το πυρίτιο. Σθένος έχουν και τα ρήματα στη γλώσσα μας, γιατί συνδυάζονται με πολλούς και διαφορετικούς όρους μέσα στην πρόταση.
Όποιος δεν έχει σθένος ασθενεί, νοσεί, είναι άρρωστος και ασθενικός.
Άλλα συνώνυμα για το σθένος είναι η ανδρεία, η τόλμη, η παλληκαριά, η λεβεντιά και η ευψυχία. Αντώνυμα η αδυναμία, η ατολμία, η δειλία, η ανανδρία και ο φόβος. Ας ελπίσουμε ότι δε θα πάρουμε διάκριση για κάποιο από αυτά.
Συγγενής με το σθένος η νευρασθένεια και η ψυχασθένεια, μακριά ας είναι τούτες οι ασθένειες από όλους μας!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
