Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στις λέξεις της ελληνικής μας που προέρχονται από την τουρκική. Και με την ευκαιρία, θα μιλήσουμε για την επικαιρότητα και για πολλά άλλα.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Διαβάζοντας τις εφημερίδες, πληροφορούμαστε ότι οι γνωστοί ταραχοποιοί μετατρέπουν τους δρόμους σε πεδίο συγκρούσεων για ακόμη μια φορά. Οι κάτοικοι, με το δίκιο τους, ζητούν μείωση στα δημοτικά τέλη, αφούαναντάμ παπαντάμ, από γενιά σε γενιά, από τότε που θυμούνται τον κόσμο δεν ορίζουν την πόλη τους. Η κατά λέξη απόδοση θα ήταν από μητέρα και από πατέρα, γιατί ana στα τουρκικά είναι η μητέρα και baba ο μπαμπάς που έγινε στα νεοελληνικά παπα… Ολόκληρη η φράση τουρκιστί είναι anadan papandan και αυτό το dan αποτελεί πρόθεση δήλωσης της αφαιρετικής πτώσης. Στα δικά μας, τα νεοελληνικά, έγινε «από».
Πολλές φορές διαβάζουμε για κακοποιούς που καταφέρνουν να ξεγελάσουν τις αρχές, κυκλοφορώντας με γιαλαντζί, ψεύτικα ταξιδιωτικά έγγραφα. Την λέξη την γνωρίζουμε ήδη από τα περίφημα γιαλαντζί ντολμαδάκια, που δεν είναι αληθινά ντολμαδάκια, αλλά ψεύτικα με την έννοια ότι δεν περιέχουν κιμά. Ο ψεύτικος στα τουρκικά είναι yalancı, ενώ και τα ντολμαδάκια μάς ήλθαν εξ Ανατολών και προκύπτουν από το ρήμα dolmak (= γεμίζω, άρα ο dolma είναι ο γεμιστός).
Οι ανήλικοι στις αίθουσες κινηματογράφων που έπαιζαν την ταινία Τζόγκερ προκάλεσαν την παρέμβαση στα social media, κοτζάμ πρώην Πρωθυπουργού, του Αλέξη Τσίπρα. Το κοτζάμ στα δικά μας ελληνικά δηλώνει τον πελώριο, τον μεγάλο, και προέρχεται από το kocam, το οποίο, για την ακρίβεια, σημαίνει ο άνδρας μου, ο γέροντάς μου, ο δικός μου πελώριος. Σε μας αποτελεί έκφραση του προφορικού λόγου κυρίως και επιτείνει την σημασία του ουσιαστικού που συνοδεύει.
Αφού μιλάμε για την τουρκική γλώσσα, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στην γείτονα χώρα με την άλικη σημαία, την κατακόκκινη, αφού al είναι ο κόκκινος.
Οι μαθητές στα σχολεία προχωρούν με κέφι προς τις ετοιμασίες των χριστουγεννιάτικων εορτών. Η αραβικής προέλευσης keif είναι η ευθυμία, εμείς με αυτήν δηλώνουμε και τον ενθουσιασμό, την όρεξη για κάτι.
Οι κινητοποιήσεις των μαθητών παγκοσμίως για το περιβάλλον μας έβγαλαν από το καβούκι μας για να μιλήσουμε ακόμη μια φορά για την κλιματική αλλαγή. Όταν κάποιος βγαίνει από το καβούκι του, ξεπροβάλλει από το kabuk, το όστρακο, το κέλυφος, εμφανίζεται, έρχεται στο προσκήνιο.
Η κυβέρνηση έχει πει ότι δεν θα υπάρξουν νέα μέτρα, δηλαδή νέα μέτρα γιοκ σε απλά τουρκικοελληνικά, από το yok, το όχι. Άρα όσο μαζεύονται χρήματα στον δημόσιο μπεζαχτά (bezahta = ταμείο), τόσο καλύτερα τα πράγματα για όλους.
Ως ευχαριστώ σε όσους μας διαβάζουν – θα κεράσουμε τώρα που ήλθε το τέλος γλυκό κανταΐφι (από το kadayıf).
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
