Αισίως φθάσαμε και στο τρίτο γράμμα του αλφαβήτου, το αγαπημένο μας γ, το γράμμα που γεννά το γράμμα, τη γάτα, το Γιώργο, τη Γεωργία, τη γη, το γόνατο, το γονιό και τόσες άλλες λέξεις.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Η προφορά του γίνεται με τον ουρανίσκο και στις άλλες λατινογενείς γλώσσες ταυτίζεται με το g. Έτσι το ἄγω (=οδηγώ) των ελληνικών έγινε ago στα Λατινικά. Φαίνεται πως σε όλη την αρχαιότητα προφερόταν ως g και μόνο κατά τους χρόνους της Αλεξανδρινής Κοινής και κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, όταν η γλώσσα μας απλοποιήθηκε, άρχισε να προφέρεται όπως σήμερα.
Από το Γ, αν καμπυλώσουμε το ταβανάκι του και κάνουμε και μια γραμμούλα από κάτω, έχουμε το C, το τρίτο γράμμα του λατινικού αλφαβήτου, που ταυτίζεται, κατά κάποιο τρόπο με το δικό μας κ. Για να αποδώσουν γραφικά οι Λατίνοι το γ χρησιμοποίησαν το G, που είναι ένα πιο πλουμιστό C.
Την ονομασία γάμμα μάλλον την πήραμε από το βορειοσημιτικό γράμμα gimel, που σήμαινε καμήλα.
Στη Γραμμική Β γραφή των μυκηναϊκών χρόνων το ίδιο συλλαβόγραμμα δήλωνε και τα τρία ουρανικά σύμφωνα κ, γ, χ. Φανταστείτε μπέρδεμα.
Το γ έκανε παιχνίδια με την προφορά, αλλά ας μη σας κουράζουμε με τόσες λεπτομέρειες. Ας πούμε, όμως, ότι στα νεοελληνικά δικά μας κάποτε στα δύο γγ- ακούμε και ένα ν, όπως στο αγγίζω, αλλά και στην αγκαλιά. Μερικές φορές, βέβαια, ακούμε ένα j, όπως στο αγέρι, αλλά το έχουμε συνηθίσει και δε μας ξενίζει.
Το γ΄ ήταν το τρία και ο τρίτος, αλλά αν είχε τον τόνο κάτω αριστερά δήλωνε το 3.000.
Κάθε γ μικρό πάντως με τόνο ή χωρίς τόνο είναι το τρίτο στη σειρά.
Το γάμμα ή γάμα γίνεται δηλωτικό σχήματος: δωμάτια σε σχήμα γάμα, καρέκλες μιας αίθουσας σε σχήμα γάμα, καναπέδες της μόδας σε σχήμα γάμα ή γαμμοειδές, κατά τους προγόνους μας.
Οι ειδικοί ξέρουν και τις ακτίνες γάμμα, που γράφονται με δύο μμ, όπως στα παλιά ελληνικά μας.
Οι ποδοσφαιρόφιλοι σίγουρα γνωρίζουν τι σημαίνει να στείλει κανείς την μπάλα στο γάμα ή στο παραθυράκι.
Οι αρχαίοι μας ένα μικροσκοπικό γάμα το αποκαλούσαν γαμμάτιον.
Το Γ΄ είναι κακός βαθμός, τρίτη εθνική κατηγορία ή τρίτη κατηγορία γενικά, κακή, αλλά όχι πολύ κακή, τρίτη τάξη στο σχολείο σε όλες τις βαθμίδες.
Το γ΄ μικρό προσδιορίζει μαθηματική συνάρτηση και το γ΄ ενικό ή πληθυντικό πρόσωπο, το αυτός και το αυτοί.
Όταν η ποιότητα είναι γ΄, δεν είναι καλή, είναι μπας κλας σε άκομψα ελληνικά του προφορικού λόγου.
Από γ αρχίζουν πολλά ωραία φαγητά, ο γαλέος, οι γαρίδες, η γαρδούμπα, η γαλοπούλα. Είναι η λέξη των γλυκών, του γαλακτομπούρεκου και της γαλατόπιτας.
Από γ αρχίζει το γουάι φάι, όπως προφέρεται στα ελληνικά το Wi-Fi, που χωρίς αυτό δεν κάνουμε.
Το γ θυμίζει το γέλιο, αλλά και τη γκρίνια, διαλέγετε και παίρνετε.
Το γ είναι το γράμμα της γραβάτας, για την οποία έγινε τόσος λόγος τα προηγούμενα χρόνια.
Τελευταία λέξη του λεξικού που αρχίζει από γ είναι η γωνία. Εκεί θα βάλουμε το γ, όταν θα μιλήσουμε για το δ.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
