Ας ξεκαθαρίσουμε σήμερα τι υποβόσκει και τι υποφώσκει, μια που οι δυο λέξεις, επειδή ακούγονται ίδιες, συχνά συγχέονται μεταξύ τους. Τις συναντάμε στα νέα ελληνικά στο γ’ ενικό πρόσωπο, μόνο στον ενεστώτα και παρατατικό και θα μιλήσουμε λίγο γι’ αυτές και για την ιστορία τους.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Το ὑποβόσκω, σύνθετο από την πρόθεση ὑπό και το βόσκω, στην Αρχαία Ελληνική απαντούσε μόνο στον μεσοπαθητικό τύπο ὑποβόσκομαι. Είχε την έννοια τρώω κρυφά. Μεταφορικά, όταν εμείς το χρησιμοποιούμε στο γ’ πρόσωπο, εννοούμε ότι κάτι βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. Υποβόσκει ο κίνδυνος, μια διαμάχη. Δηλαδή, δεν έχει φανεί ακόμη, λανθάνει, σοβεί, υφέρπει.
Το ρήμα ὑποφώσκω, πάλι, υπήρχε επίσης από παλιά. Απαρτίζεται κι αυτό από την πρόθεση ὑπό και το ρήμα φώσκω, που σημαίνει φέγγω, χαράζω. Η πιο συνηθισμένη έκφραση στην οποία συχνά βλέπουμε την λέξη είναι η γενική απόλυτη: ὑποφωσκούσης ἕω. Η φράση αυτή αποδίδεται στα νέα ελληνικά ως εξής: καθώς χάραζε η αυγή, ενώ χάραζε ή μόλις που χάραζε, την αυγή κ.λ.π., ανάλογα με το ύφος που θέλει να δώσει κανείς στον λόγο του. Το ίδιο ρήμα έχει και την μορφή ὑποφαύσκω με την σημασία του αχνοφέγγω, αχνοχαράζω. Το ὑποφαύσκω έγινε ὑποφώσκω ακριβώς λόγω της επίδρασης του ουσιαστικού φάος – φῶς.
Σήμερα το ρήμα υποφώσκω, εύχρηστο στο τρίτο πρόσωπο πάντα, διατήρησε από το φέγγω αμυδρά, λίγο φως, μια αχνή λάμψη, για να χρησιμοποιηθεί μεταφορικά.
Υποφώσκει σήμερα ό, τι αρχίζει να φαίνεται. Υποφώσκει μια ασθένεια, ένα πρόβλημα. Υποφώσκει και η ελπίδα για την εξεύρεση λύσης σε όλες τις δυσκολίες ή τουλάχιστον σε μερικές.
Ας μεταφερθούμε στα δικά μας:
Υπέβοσκε η οικονομική κρίση, κρυβόταν πίσω από μια εικονική ευημερία, αλλά όλοι λίγο πολύ την καταλαβαίναμε, όταν βλέπαμε να υιοθετεί ο κόσμος έναν πολυτελή τρόπο ζωής, χωρίς να έχει τα ανάλογα μέσα να τον συντηρήσει. Ζούσαμε πλουσιοπάροχα με τα δανεικά. Κι έτσι οι δυσκολίες υπέβοσκαν και υπέβοσκαν και υπέβοσκαν. Μέχρι που κάποια μέρα τις είδαμε να ξεπροβάλουν, δειλά – δειλά, να υποφώσκουν, όπως μάθαμε σήμερα. Δεν πτοούμαστε. Στα φωτισμένα μυαλά των ιθυνόντων σίγουρα υποβόσκουν, εμφωλεύουν, καλές ιδέες που θα μας βοηθήσουν να δούμε την πολυπόθητη ανάπτυξη να υποφώσκει.
Αντώνυμο του υποβόσκω το φανερώνομαι και του υποφώσκω το φεγγοβολώ.
Σε φθινοπωρινή ρομαντική διάθεση ευχόμαστε να απολαύσετε πρωινή δροσιά καθώς η αυγή υποφώσκει.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
