today-is-a-good-day
22.1 C
Athens

Tέως και πρώην

Σήμερα δεν θα μακρηγορήσουμε, αλλά θα ξεχωρίσουμε τον τέως από τον πρώην. Επιρρήματα και τα δυο, προσδιορίζουν τόσο τον χρόνο άσκησης της εξουσίας από κάποιον αξιωματούχο όσο και το πότε στο παρελθόν ένα πρόσωπο είχε κάποια δραστηριότητα.

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

Τέως είναι ο αμέσως προηγούμενος, ενώ ο πρώην είχε κάποτε την θέση αυτήν παλιά, χωρίς να δηλώνουμε με ακρίβεια πότε.

Ο τέως πρωθυπουργός ήταν ο Αλέξης Τσίπρας, γιατί ήταν ο ακριβώς προηγούμενος, αλλά ο Αντώνης Σαμαράς, ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Κώστας Καραμανλής είναι και οι δυο πρώην πρωθυπουργοί.

Όταν ο τέως δεν συνοδεύει κάποιο ουσιαστικό και μένει απλώς ο τέως τότε εννοούμε τον τελευταίο βασιλιά των Ελλήνων.

Το επίρρημα τέως είναι λέξη παλιά, τύπος ινδοευρωπαϊκός, που προέρχεται από το θέμα του άρθρου τὸ και τον σύνδεσμο ἕως. Υπάρχει από τα ομηρικά χρόνια και χρησιμοποιούνταν συνδυαστικά με το ἕως. Ήταν κάτι σαν τόσο όσο. Ἕως ἐγώ ἡλόμην, τείως δὲ ἀδελφεόν ἄλλος ἔπεφνεν (Ὀδ. Δ.91). Λέει, λοιπόν, εδώ ο Μενέλαος στον Τηλέμαχο που έχει πάει στην Σπάρτη να μάθει για τον πατέρα του ότι όσο εκείνος γύριζε, την ίδια στιγμή κάποιος σκότωνε τον αδελφό του. 

Είναι προφανές ότι το τέως χρησιμοποιούνταν, για να προσδιορίσει τον χρόνο και είχε την έννοια της διάρκειας. 

Αργότερα, το βλέπουμε να αναφέρεται στο μέχρι ενός σημείου, «μέχρι τοῦδε», που έλεγαν οι πιο παλιοί με τις ωραίες περισπωμένες και οξείες.

Όσο για το επίρρημα πρώην, αυτό το βλέπουμε να ορίζει στον χρόνο αυτόν που έγινε πριν από την χθεσινή ημέρα. Συνεπώς είναι παλιότερος από τον πρώην. Η έκφραση του Θουκυδίδη οὐ χθὲς, ἀλλὰ πρῴην (όχι χθες αλλά προχθές) μάς δίνει να καταλάβουμε ακριβώς το αρχαιοελληνικό πρῴην. Είναι μάλιστα αιτιατική ενός απαρχαιωμένου επιθέτου πρώ που πολύ γρήγορα χρησιμοποιήθηκε ως επίρρημα.

Πολλοί εύχονται οι τωρινοί να γίνουν τέως ή και πρώην, για να έλθουν άλλοι στην θέση τους. Άλλοι αναπολούν τους τέως και τους παλιότερους, τους πρώην. Κάποιοι δεν θέλουν να βλέπουν ούτε τους τέως ούτε τον τέως, αλλά ούτε και τους πρώην.

Ας είναι! Τους αγαπάμε όλους.

Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ