today-is-a-good-day
15.8 C
Athens

Παλινωδία

Λέμε κάτι και μετά το αναιρούμε, χαράζουμε μια πολιτική και στη συνέχεια κάνουμε το αντίθετο από αυτό που υποσχεθήκαμε, βγαίνουμε στις κάμερες και προβαίνουμε σε δηλώσεις, ενώ μετά ισχυριζόμαστε ότι αυτά που είπαμε δεν τα εννοούσαμε. Η ζωή μας γεμάτη παλινωδίες

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

Η παλινωδία είναι, λοιπόν, μια κατάσταση στην οποία φάσκουμε και αντιφάσκουμε, λέμε και ξελέμε, δεν έχουμε μια σταθερή γραμμή και συμπεριφορά. Μια πράττουμε έτσι και την άλλη ενεργούμε διαφορετικά. Διαρκής αμφιταλάντευση είναι η βιοτή μας.

Η αρχική μορφή της λέξης ήταν ἡ παλινῳδία, τῆς παλινῳδίας και ήταν σύνθετη λέξη από το πάλιν (=ξανά) και την ὠδή (=τραγούδι). Ένα τραγούδι που το ξανατραγουδήσαμε ήταν η παλινωδία. Και πώς προέκυψε;

Ο Στησιχόρος

Ήλθε σε μας από το λυρικό ποιητή Στησίχορο, που ονομαζόταν έτσι, γιατί είχε τη μοναδική ικανότητα να στήνει χορούς, να οργανώνει χορευτικές επιδείξεις με τη συνοδεία λύρας και κιθάρας με τραγούδια, τους στίχους των οποίων έγραφε ο ίδιος. Αυτός ο ποιητής από την Ιμέρα της Σικελίας εκφράστηκε τον 7ο αιώνα π. Χ. υβριστικά για την Ωραία Ελένη σε μιαν από τις ωδές του. Θα μίλησε ίσως για τη ματαιότητα και το ανώφελο μιας εκστρατείας που στοίχισε σε χρήματα και σε ανθρώπινες ζωές με αφορμή την αρπαγή μιας γυναίκας. Μετά από τη συγκεκριμένη ωδή, η παράδοση τον θέλει να τυφλώνεται. Ο ίδιος τρομοκρατήθηκε και άλλαξε την ωδή, την ξανάγραψε και μας έδωσε την «παλινῳδίαν». Παρουσίασε, δηλαδή, ένα νέο άσμα, που έδειχνε ότι η Ελένη δεν είχε πάει ποτέ της στην Τροία. Αντίθετα στην Τροία είχε πάει το είδωλό της, γιατί εκείνη ήταν στην Αίγυπτο. Την παλινωδία του Στησιχόρου την γνωρίζουμε, γιατί την παραθέτει ο Πλάτωνας στο έργο του Φαίδρος. Αυτή την εκδοχή του μύθου μάς δίνει ο Ευριπίδης στην τραγωδία του, Ελένη. Μόλις ο Στησίχορος παλινώδησε ξαναβρήκε το φως του, όπως σημειώνει ο ρήτορας της αρχαιότητας Ισοκράτης στο κείμενό του «Ἑλένης ἐγκώμιον», παρ. 64 (…ὅτε μὲν γὰρ ἀρχόμενος τῆς ᾠδῆς ἐβλασφήμησέν τι περὶ αὐτῆς, ἀνέστη τῶν ὀφθαλμῶν ἐστερημένος, ἐπειδὴ δὲ γνοὺς τὴν αἰτίαν τῆς συμφορᾶς τὴν καλουμένην παλινῳδίαν ἐποίησεν. Σε νεοελληνική απόδοση: όταν ο Στησίχορος, λοιπόν, ξεκινώντας το τραγούδι, βλασφήμησε για αυτήν, σηκώθηκε και είχε χάσει την όρασή του, επειδή, όμως, κατάλαβε την αιτία της συμφοράς συνέθεσε την ονομαζόμενη παλινωδία.)

 

Πολύ γρήγορα, κατά τους αρχαίους χρόνους, η παλινῳδία απέκτησε τη σημασία που έχει και σήμερα, ως δόγμα αντίθετο από ένα προηγούμενο. Στα νέα ελληνικά, εξάλλου, χρησιμοποιούμε και το ρήμα παλινωδώ, για να περιγράψουμε το ότι ανακαλούμε όσα υποστηρίξαμε προηγουμένως. Κάποιες φορές παλινωδούμε από ειλικρινή μεταμέλεια, κάποιες άλλες, όμως, από ψυχρή υπολογιστική πολιτική.

Συνώνυμα της παλινωδίας είναι η υπαναχώρηση, παλινδρόμηση, αντίφαση. Αντώνυμα η σταθερότητα και η προσήλωση. 

Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ