Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Die Welt» η Ελλάδα αναδύεται όπως ο φοίνικας από τη στάχτη. Εδώ εμείς δε θα μπούμε στην ουσία της παρατήρησης αυτής, γιατί μιλάμε για λέξεις και ασχολούμαστε αποκλειστικά με αυτές.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο φοίνικας, ὁ φοῖνιξ, τοῦ φοίνικος ήταν ένα ιερό πουλί των αρχαίων Αιγυπτίων. Ήλθε στα ελληνικά η λέξη αυτή και την βλέπουμε ήδη στα ομηρικά κείμενα. Ίσως είναι σημιτικής αρχής και συνέπεσε φωνητικά με την αρχαία λέξη φοῖνιξ, φοίνικος, που δήλωνε τον πορφυρό, το βαθυκόκκινο. Αυτός ο δεύτερος φοῖνιξ είναι λέξη μυκηναϊκή, po-ni-ke.
Ο φοῖνιξ ως πουλί, σύμφωνα με τη μυθολογία, ζει πεντακόσια χρόνια και αναγεννάται από τις στάχτες του. Όταν φθάσει σε ηλικία που χρειάζεται ανανέωση, τότε δημιουργεί φωτιά από αρωματικά βότανα, καίγεται και εξαγνίζεται μέσα από τις στάχτες του. Μάλιστα τραγουδά ωραία. Για όλες αυτές του τις ιδιότητες έγινε σύμβολο πολλών πολιτισμών. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα βρίσκεται στην κορυφή πυραμίδων, σε χριστιανικούς ναούς συμβολίζει τον τριήμερο θάνατο και Ανάσταση του Χριστού κ.λ.π. Ακόμη και η απριλιανή δικτατορία των Συνταγματαρχών του 1967 το είχε ως σύμβολο. Τρομάρα της!
Οι αρχαίοι μας, όταν άκουγαν τη λέξη, άκουγαν τον πορφυρό. Γι΄ αυτό μάλιστα συνέδεσαν το λεκτικό τύπο που δήλωνε το αιγυπτιακό πουλί με το φοινό, τον ερυθρό, αφού η πορεία του συγκεκριμένου πτερωτού συνδεόταν με τη φωτιά. Αλλά και η προέλευση του πουλιού ήταν η φλογισμένη έρημος της Αραβίας, κατά τον Ηρόδοτο ή κατά άλλους η περιοχή της Ινδίας. Άκουγαν, επίσης, και τον ορισμένο τύπο δένδρου που έβγαζε τους πορφυρούς καρπούς, τους χουρμάδες.
Οι Φοίνικες ήταν ο σημαντικός λαός της Μέσης Ανατολής που διακρίθηκε κυρίως στο εμπόριο, στην περιοχή της Φοινίκης. Οι αρχαίοι δεν εκτιμούσαν τους Φοίνικες, γιατί ήταν απαγωγείς και σωματέμποροι. Γενάρχης τους ήταν ο Φοίνικας, ο γιος του βασιλιά των Θηβών του Κάδμου. Λέγεται ότι οι Φοίνικες ονομάστηκαν έτσι, επειδή, ως σπουδαίοι έμποροι που ήταν, έβγαζαν ένα κοχύλι από τη θάλασσα, από το οποίο προερχόταν το κόκκινο χρώμα. Ίσως αυτή η ερμηνεία ανάγεται στη σφαίρα της παρετυμολογίας, επειδή η παλιά ονομασία του λαού αυτού ήταν διαφορετική. Μερικοί πάλι ισχυρίζονται ότι το κοχύλι ονομάσθηκε έτσι από τους Φοίνικες που το πρωτοέφεραν.
Μας τιμά η γερμανική εφημερίδα που τα λέει αυτά, λειτουργούν ενθαρρυντικά. Ας πούμε εδώ ότι φοίνικες ήταν τα πρώτα νομίσματα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, που κόπηκαν στην Αίγινα επί Καποδίστρια, το 1828 και είχαν ως σύμβολο το πουλί φοίνικα που αναγεννάται, όπως ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα μετά την Επανάσταση για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.
Ας ελπίσουμε ότι η χώρα θα πορεύεται καλά και μέχρι να φάμε φοινίκια, μελομακάρονα, που λέγονται έτσι για το κεραμιδί, σχεδόν κόκκινο χρώμα.΄
Όσοι κολυμπάτε στην παραλία του Φοινικοδάσους, μην επιστρέψετε!
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
