Όμορφο το αυγουστιάτικο φεγγάρι, όμορφη και φωτεινή η σελήνη, το Δεκαπενταύγουστο μάλιστα είχαμε πανσέληνο.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ἡ σελήνη, τῆς σελήνης, λέξη ομηρική, από τη λέξη σέλας, που είναι το φως. Στη Θ ραψωδία της Ιλιάδος, στ. 555 – 556, διαβάζουμε: ὡς δ΄ ὅτε ἐν οὐρανῷ ἄστρα φαεινὴν ἀμφὶ σελήνην φαίνετ᾽ ἀριπρεπέα. Ο Όμηρος στο σημείο αυτό παρομοιάζει τις φωτιές των Τρώων με τα αστέρια που λάμπουν ολόφωτα πλάι στο λαμπρό φεγγάρι ψηλά στα ουράνια.
Έτσι, λοιπόν, επιβιβαζόμαστε στη σεληνάκατο, για να εξερευνήσουμε το τοπίο το λεξιλογικό.
Ἡ σελήνη ή σελάνα στη δωρική διάλεκτο, όταν ήταν πλήρης, δηλαδή πανσέληνος, ήταν εποχή, στην αρχαιότητα, καλή για γάμους. Η νέα σελήνη, όμως, ήταν ο χρόνος που στη ρωμαϊκή εποχή απαιτούσαν την πληρωμή των τόκων των δανείων.
Σελήνη αποκαλούσαν οι αρχαίοι μας τη λαμπερή φαλάκρα. Αυτή η εικόνα στερούσε από τη σελήνη κάτι από την ποιητική της μαγεία. Και, για να συνεχίσουμε αντιποιητικά, σε κάποια παλαιότερη εποχή, η Σελήνη ήταν ηρωίδα μιας τηλεοπτικής σειράς. Είχε μια κάποια διανοητική στέρηση. Έτσι ο λεκτικός τύπος έγινε ισοδύναμος της έλλειψης διανοητικής εγρήγορσης.
Η Σελήνη ήταν θεότητα, κόρη του Υπερίονος ή του Ήλιου και της Θείας και η λατρεία της είχε πολλά κοινά με τη λατρεία της θεάς Αρτέμιδος. Η Σελήνη είναι η δική μας Ελένη.
Αρκετές λέξεις συνδέονται με τη σελήνη, το δορυφόρο της γης και τα σχετικά με αυτήν. Τα σεληνοδρόμια ήταν βιβλία αστρολογικά, που έγραφαν πράγματα για το μέλλον των ανθρώπων, αφού εξάλλου η πορεία της σελήνης, για όσους πιστεύουν στα ζώδια, επηρεάζει το μέλλον.
Στα νέα μας ελληνικά έχουμε το σεληναίο, σχετικό με τη σελήνη, το σεληνιακό, το σεληνιασμένο, την ημισέληνο, το σελήνιο, το σεληνίτη λίθο, τον ασέληνο, και το σεληνόφως που απολαμβάνετε αυτές τις ημέρες.
Αν πάμε στο ευρύτερο ετυμολογικό πεδίο, θα δούμε το σέλας, το λαμπερό φως, το σελαγίζω, ισοδύναμο με το αστραποβολώ και το ψάρι το σελάχι που ακτινοβολεί.
Η σελήνη περνάει φάσεις, τις φάσεις της σελήνης, που ολοκληρώνονται, όταν συμπληρώνεται ο σεληνιακός μήνας.
Αυτές τις ώρες αρκετές φωτιές μαίνονται που δυστυχώς αφήνουν ένα σεληνιακό τοπίο.
Η σελήνη είναι αγαπημένη των ποιητών. Από το πλήθος των ποιημάτων επιλέγουμε μερικούς στίχους:
Αντώνης Φωστιέρης, «Στην αργυρή σελήνη»
Σελήνη να ‘ναι αλήθεια ότι είσαι από ασήμι;
Κι όλοι αυτοί που στο βελούδο της προθήκης στέκονται
Αρθρώνοντας ψιθύρους αισθημάτων
Άραγε
Σε ρίχνουνε στο τάσι του ματιού ζυγίζοντας
Βάρη κι άξιες;
Δε βρίσκω άλλη εξήγηση. Πώς μαγνητίζεις
Τον πόθο της απόκτησης και αλλοπαρμένοι
Ανοίγουν τις κουρτίνες βιαστικά ή απ΄ το μπαλκόνι
‘Ορμάνε να σε δουν.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
