Τους τελευταίους μήνες και εβδομάδες λαμβάνουν χώρα διεθνή γεγονότα τα οποία στο μάτι ενός έμπειρου παρατηρητή των διεθνών εξελίξεων σχηματίζουν μια σαφή εικόνα της τρικυμίας που έρχεται στο διεθνές σύστημα. Μιας τρικυμίας που πολύ δύσκολα μπορεί να αποφευχθεί και της οποίας η επιπτώσεις θα είναι επώδυνες για μια σειρά κρίσιμων περιοχών του πλανήτη.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Πριν από λίγους μήνες δικαστήριο της Νότιας Κορέας έβγαλε μια απόφαση, βάση της οποίας Ιαπωνικές επιχειρήσεις πρέπει να πληρώσουν αποζημιώσεις σε Κορεάτες εργάτες η οποίοι εργάζονταν σε επιχειρήσεις που έτρεχε η Ιαπωνία, κατά τη διάρκεια της Ιαπωνικής κατοχής της Κορέας, 1910 – 45. Μεγάλο μέρος αυτής της απόφασης αφορούσε τις αποζημιώσεις των αποκαλούμενων “Γυναικών Ανακούφισης”. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου παγκοσμίου Πολέμου, ο Ιαπωνικός Στρατός δημιούργησε οίκους ανοχής με γυναίκες, κυρίως, από την Κορέα, για τους στρατιώτες του. Η επίσημη εκδοχή της Ιαπωνίας είναι ότι οι γυναίκες αυτές ήταν εθελόντριες και αποζημιώθηκαν πλήρως. Οι Κορεάτες υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για ξεκάθαρη σεξουαλική σκλαβιά και σύμφωνα με την πλειοψηφία στον υπόλοιπο κόσμο αυτή είναι η πικρή αλήθεια.
Η στρατηγική που ακολουθεί το Τόκιο σε αυτή την ιστορία, είναι σύμφωνα με την άποψη της Νότιας Κορέας, συνεχής αποπροσανατολισμός, μέχρις ότου και οι τελευταίου επιζώντες αυτού του θλιβερού γεγονότος φύγουν από τη ζωή και το πρόβλημα λυθεί από μόνο του. Αυτή τη στρατηγική έχει σκοπό να αντιμετωπίσει η απόφαση του δικαστηρίου της Νότιας Κορέας.
Όπως ήταν φυσικό η Ιαπωνία δεν είδε με καθόλου καλό μάτι την απόφαση αυτή και σαν αποτέλεσμα επέβαλλε περιορισμούς εξαγωγών εναντίον της Νότιας Κορέας, οι οποίοι θα κοστίσουν μεγάλες καθυστερήσεις σε συγκεκριμένα υλικά που είναι κρίσιμα για κορεατικές βιομηχανίες. Σε απάντηση η Νότια Κορέα επέβαλλε μποϋκοτάζ σε ιαπωνικά προϊόντα. Και οι δυο πλευρές απέσυραν η μια την άλλη από τις “Λευκές Λίστες”, που επιτρέπουν το εμπόριο σε ευαίσθητες τεχνολογίες χωρίς τις καθυστερήσεις και το κόστος για τις άδεις που προβλέπονται σε τέτοιες περιπτώσεις. Επίσης, η Νότια Κορέα, απειλεί να σταματήσει την ανταλλαγή πληροφοριών με την Ιαπωνία, κάτι που θα πλήξει σημαντικά τη συνεργασία των δυο χωρών στον τομέα της ασφάλειας. Εάν η Ιαπωνία υλοποιήσει τις απειλές της, αυτό θα έχει άμεσες επιπτώσεις στην οικονομία της Νότιας Κορέας, και μάλιστα μεγαλύτερες από τις επιπτώσεις του εμπορικού πολέμου Ηνωμένων Πολιτειών – Κίνας. Οι προβλέψεις αναφέρουν ότι θα πληγεί το 7% της οικονομίας της Νότιας Κορέας, γεγονός που απειλεί το σύνολο της οικονομίας και δείχνει ότι το Τόκιο στοχεύει στο ψαχνό.
Και το ερώτημα που εύλογα θέτει κανείς είναι απλό. Αυτές οι δυο χώρες δεν είναι σύμμαχοι;
Όπως έχω γράψει και στο παρελθόν, η πολιτική διεθνούς ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο βασίστηκε σε ένα κυρίαρχο επιχείρημα, θα σας πληρώνουμε και θα είστε μαζί μας. Όλοι αποκτούν πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, το Αμερικανικό Ναυτικό θα διατηρήσει ασφαλείς του Ωκεανούς Διεθνώς για να μπορούν όλου να εμπορεύονται ελεύθερα, και όλοι εξασφαλίζουν εγγύηση όσο αφορά τη φυσική τους ασφάλεια, καθώς και καταφύγιο κάτω από την πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ, όσο βέβαια τάσσονται στο πλευρό της Ουάσιγκτον απέναντι στη Σοβιετική Ένωση.
Κάποιοι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που διήρκησε 70 χρόνια, ξέχασαν παραδοσιακούς ανταγωνισμούς και πίστεψαν ότι έπαψε να υπάρχει ιστορία. Το Αμερικανικό σύστημα διεθνούς ασφάλειας, τα έβαλε όλα αυτά στον πάγο, και πέρα από τη στρατιωτική εγγύηση, το διπλωματικό σύστημα της Ουάσιγκτον είχε ως βασική αποστολή του να διατηρεί αυτές τις παραδοσιακές κόντρες στον πάγο.
Σε αυτό τον κόσμο η παραπάνω διαφορά μεταξύ Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας, θα είχε προκαλέσει άμεση παρέμβαση της Ουάσιγκτον βάζοντας στη θέσης του τα άτακτα παιδιά, άμεσα. Σήμερα όμως ζούμε μια άλλη ημέρα που οι ΗΠΑ αποχωρούν από το ρόλο του διεθνούς μάνατζερ και διαφορές σαν αυτή βρίσκουν χώρο να εξελιχθούν σε κρίσεις διεθνών μάλιστα διαστάσεων. Ας κανείς σκεφτεί ρεαλιστικά, Ιαπωνία και Νότια Κορέα δεν είναι σύμμαχοι μεταξύ τους, είναι και οι δυο σύμμαχοι των ΗΠΑ. Συνεργάζονται υπό το άγρυπνο μάτι και τη διαρκή πίεση της Ουάσιγκτον. Εάν αυτό πάψει να υπάρχει οι δυο αυτές χώρες, επιστρέφουν σε μια νύχτα στις παραδοσιακές αγεφύρωτες διαφορές τους.
Το σύστημα καταρρέει και τα φυτίλια της έκρηξης είναι πολλά. Δεν είναι ένα και συγκεκριμένο το φυτίλι που θα προκαλέσει την έκρηξη, αλλά όλα δημιουργούνται από την απόφαση της Ουάσιγκτον να παραιτηθεί από της θέση του CEO, του συστήματος διεθνούς ασφάλειας που επικρατεί μέχρι σήμερα. Αυτό επηρεάζει τα πάντα. Διακίνηση τροφίμων, αεροπορικές διαδρομές, γραμμές παραγωγής, δασμούς, και σχέσεις μεταξύ χωρών που μέχρι σήμερα ήταν γνωστές ως σύμμαχοι. Και αυτό συμβαίνει σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
Στην Ανατολική Ασία, δεν είναι η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα το μοναδικό προβληματικό ζευγάρι. Εάν κοιτάξει κανείς την Κίνα και την Ταϊβάν, θα δει ακόμη ένα επικίνδυνο φυτίλι. Το Πεκίνο αντιμετωπίζει την Ταϊβάν σαν μια επαρχία της Κίνας που έχει σηκώσει αντάρτικο, και παρά το γεγονός ότι η οικοδόμηση του ναυτικού της Κίνας την τελευταία δεκαετία δεν αποτελεί πρόβλημα για τις ΗΠΑ, είναι σίγουρα μεγάλο πρόβλημα για την Ταϊβάν. Η οικονομική σύνδεση Κίνας και Ταϊβάν, ειδικά στον τομέα των κομπιούτερ είναι πολύ στενή και ο τομέας που είναι εξαιρετικά ευάλωτος σε αυτό είναι η Silicon Valley στις ΗΠΑ. Η εταιρία που θα πληγεί τα μέγιστα είναι η Apple.
H μόνη χώρα που μισεί περισσότερο την Κίνα, από την Ταϊβάν και την Ιαπωνία, είναι το Βιετνάμ. Σε κάθε περίοδο περιχαράκωσης της σφαίρας επιρροής της Κίνας τα τελευταία δυο χιλιάδες χρόνια, το Βιετνάμ ήταν βασικό στόχος για το Πεκίνο. Όσο και να ακούγεται παράξενο το Βιετνάμ, παρά τον καταστροφικό πόλεμο, δεν μισεί τις ΗΠΑ. Αντιθέτως μια επίσκεψη εκεί θα δείξει ότι ο αμερικανικός παράγοντας είναι πανταχού παρών. Αντιθέτως, το Βιετνάμ, αποκαλεί τις διαφορές του με την Κίνα, των Πόλεμο των Δυο Χιλιάδων Χρόνων.
Σιγκαπούρη και Μαλαισία, δημιουργήθηκαν κάτω από την κυριαρχία της Μεγάλης Βρετανίας. Στην αρχή η Μαλαισία δεν ήθελε τη Σιγκαπούρη επειδή πίστευε ότι η έντονη παρουσία κινεζικού στοιχείου στον πληθυσμό, θα την οδηγούσε σε ένα κινεζικής πλειοψηφίας κράτος. Όταν η Σιγκαπούρη εξελίχθηκε σε οικονομικό θαύμα, η Μαλαισία απείλησε μέχρι και με πόλεμο, απειλώντας μέχρι και την παροχή νερού στο κράτος – πόλη. Οι δυο αυτές χώρες είναι κρίσιμες για τις γραμμές παραγωγής στην περιοχή, ειδικά στα ηλεκτρονικά, αλλά ελέγχουν από κοινού τα Στενά της Malacca, την πιο ενεργή στον κόσμο εμπορική δίοδο. Η Σιγκαπούρη εργάζεται σε φρενήρεις ρυθμούς για να είναι το οικονομικό κέντρο της Νότιας Ασίας.
Στην περιοχή της Ευρασίας, πολλοί είναι αυτοί που αποκαλούνται σύμμαχοι και μόνο κάτι τέτοιο δεν είναι. Εδώ φιγουράρει σε εξέχουσα θέση το δικό μας δίδυμο, Ελλάδα και Τουρκία. Έχει σκεφτεί κανείς τι θα γίνει με την αποχώρηση του επιτηρητή που ακούει στο όνομα Ουάσιγκτον. Και μιλάμε για σοβαρή σκέψη και προβληματισμό, βάζοντας στην άκρη τα ανόητα φούμαρα περί στρατηγικών σχέσεων με την Ουάσιγκτον και άλλα τέτοια χαριτωμένα κλασικά εικονογραφημένα.
Η Μεγάλη Βρετανία ήταν η παγκόσμια Υπερδύναμη για 200 χρόνια. Σήμερα, παρά την καθυστέρηση αποχωρεί από την τραγελαφική όπως είναι σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση, και ακόμη και το πάλαι ποτέ κραταιό Ναυτικό της στη χειρότερη κατάσταση που έχει βρεθεί ποτέ, είναι σε θέση να προκαλέσει τεράστια προβλήματα στο εμπόριο της Βόρειας Ευρώπης.
Η αποτυχημένη, όπως πλέον φαίνεται, προσπάθεια της Γερμανίας να εξελιχθεί σε υπερδύναμη, προκάλεσε αισθήματα απέχθειας, ειδικά σε χώρες που είναι αναγκασμένες να είναι στη σφαίρα επιρροής του Βερολίνου. Η Πολωνία ειδικότερα, απεχθάνεται αυτό το ρόλο, αλλά είναι τόσο συνδεδεμένη στις γραμμές παραγωγής της Γερμανίας, που είναι κρίσιμο κομμάτι για τις εξαγωγές του Βερολίνου.
Η Γαλλία, είναι “σύμμαχος” της Γερμανίας, όσο αισθάνεται ότι την ελέγχει. Αυτό δεν συμβαίνει εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον. Για τους ελάχιστους Γάλλους που πίσω από κλειστές πόρτες παραδέχονται την πραγματική εικόνα ότι η ΕΕ είναι ένα γερμανικά ελεγχόμενο μαγαζί, η κατάσταση αυτή πρέπει να λάβει τέλος το συντομότερο δυνατό.
Όλες οι παραπάνω είναι οι τρανταχτές “συμμαχίες”. Υπάρχουν πολλές άλλες όχι τόσο τρανταχτές περιπτώσεις. Πολωνία – Λιθουανία, Αυστρία – Ουγγαρία, Βουλγαρία – Σκόπια, Μεγάλη Βρετανία – Ιρλανδία, και πάει λέγοντας. Στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο, η μόνη χώρα που όλοι σέβονται και δεν έχουν προβλήματα μαζί της είναι η Ολλανδία και αυτό γιατί η Ολλανδοί έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό να μην ασχολούνται με τα πάθη και τα προβλήματα των άλλων.
Υπάρχουν και τα φυτίλια των χωρών εκτός του πλαισίου προστασίας των ΗΠΑ. Σαουδική Αραβία – Ιράν, ένα φυτίλι που μπορεί να ανάψει ανά πάσα στιγμή και να βάλει φωτιά στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Ιράν και Πακιστάν, ένα φυτίλι που σιγοκαίει. Και βέβαια η Ρωσία που όλοι στο βάθος τη μισούν και τους μισεί όλους.
Από το 1946 η Ουάσιγκτον κρατούσε στον πάγο πάθη και κόντρες αιώνων. Σήμερα η ομπρέλα που είχε δημιουργήσει και συντηρούσε για δεκαετίες αποσυντίθεται με γοργούς ρυθμούς και όποιος δεν το βλέπει ζει σε κόσμο αγγελικά πλασμένο. Τα φυτίλια είναι ενεργά και είναι πολύ πιθανόν να ανάψουν ταυτόχρονα βάζοντας φωτιά στο παγκόσμιο σκηνικό.
Μόνο όσοι είναι έτοιμοι και αντιμετωπίζουν τις εξελίξεις με ψυχρό ρεαλισμό θα επιβιώσουν από την απόλυτη τρικυμία που έρχεται.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
