Συνηθίζουμε στο γλωσσάρι μας να ασχολούμαστε με λέξεις λόγιες και ξεχασμένες που τις συναντάμε, όμως, σε πιο απαιτητικά κείμενα. Πολλές φορές αυτές μας έρχονται στο μυαλό, καθώς διαβάζουμε τις ειδήσεις και πληροφορούμαστε τι συμβαίνει στον κόσμο και στη δόλια μας πατρίδα.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Έτσι, λοιπόν, μας ήλθε στο νου το αυθωρεί, ένα επίρρημα, όταν είδαμε τη νέα Κυβέρνηση να θέτει, αμέσως μόλις ανέλαβε την εξουσία, αυθωρεί το ζήτημα του πανεπιστημιακού ασύλου. Τι ακριβώς έκανε η νέα μας Κυβέρνηση αυθωρεί; Πολύ απλά, αμέσως μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά της έβαλε πλώρη, για να ψηφισθεί η κατάργηση του ασύλου. Εμείς σε αυτή τη σελίδα δε θα εξετάσουμε τα πλεονεκτήματα αυτής της απόφασης, αλλά αυθωρεί (=αμέσως) θα σας παρουσιάσουμε την ιστορία της λέξης.
Αὐθωρεί στην αρχαιότητα ή αὐθωρί έδινε η Πυθία τους χρησμούς της, όπως παραδίδει ο Έλληνας ιστορικός, βιογράφος και δοκιμιογράφος, Πλούταρχος (45 μ.Χ. – 120 μ.Χ.) από τη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Ἡ Πυθία καὶ πρὸ ἐρωτήσεως αὐθωρὶ χρησμοὺς εἴωθέ τινας ἐκφέρειν, έγραφε χαρακτηριστικά (Πλουτ. 2. 512Ε). (Σε νεοελληνική απόδοση: Η Πυθία συνήθιζε να διατυπώνει αμέσως τους χρησμούς της και πριν ακόμη από την ερώτηση.)
Η λέξη πρωτοεμφανίζεται στα ελληνιστικά χρόνια και είναι σύνθετη από την αντωνυμία αὐτός (= ίδιος) και το ὥρα (ή ὥρη). Το τ- του αὐτός πριν από λέξεις που παίρνουν δασεία τρέπεται σε -θ. Υπήρχε και επίθετο αὐθωρός (= αυτός που συμβαίνει την ίδια ώρα, αμέσως), από το οποίο προέκυψε το επίρρημα που εξετάζουμε.
Το νεοελληνικό αυθωρεί το συναντάμε στη φράση αυθωρεί και παραχρήμα που σημαίνει χωρίς καθυστέρηση, χωρίς αναβολή. Αυθωρεί και παραχρήμα πηγαίνουμε στο γιατρό, όταν αισθανόμαστε δυσάρεστα και αυθωρεί και παραχρήμα εκτελούμε τις επιθυμίες των προσώπων που αγαπάμε.
Αν δεν τις εκτελέσουμε αυθωρεί και παραχρήμα ή αμέσως, τάχιστα, αυτοστιγμεί, τότε ενεργούμε με τα αντώνυμα του λήμματος, δηλαδή εκ των υστέρων ή κατόπιν εορτής.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
