Απηνής είναι ο σκληρός, ο αμείλικτος, ο ανελέητος.
Μπορεί να είναι κανείς απηνής προς τους συνανθρώπους του ή τα ζώα. Απηνείς είναι και οι βαρβαρότητες που διεξάγονται σε όλες τις εμπόλεμες περιοχές.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Απηνής, χωρίς έλεος, είναι, πολλές φορές, και η στάση μας απέναντι σε καταστάσεις που είναι προβληματικές ή δυσάρεστες. Και η αδιαφορία μας για τον πόνο των άλλων αποδεικνύει ότι φερόμαστε απηνώς, δηλαδή εξαιρετικά σκληρά.
Μεταφορικά και η εξουσία δείχνει το απηνές της πρόσωπο, όταν επιβάλλει αυταρχικά και δυβάσταχτα μέτρα.
Σχετικά με την ετυμολογία της λέξης έχουν προταθεί δύο ερμηνείες. Η πρώτη την θέλει σύνθετη, με πρώτο συνθετικό την πρόθεση ἀπό και το ουσιαστικό ἦνος ,το πρόσωπο. Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, ο απηνής μάς δημιουργεί αποστροφή, μάς κάνει με την ασχήμια του να φεύγουμε μακριά. Είναι κακομούτσουνος, αλλά και τραχύς στους τρόπους. Εάν δεχθούμε την συγκεκριμένη ερμηνεία, αντίθετό του, που ανήκει στην ίδια οικογένεια, είναι ο προσηνής, ο γλυκός και ευγενικός, που χαίρεσαι να του μιλάς και να τον συναναστρέφεσαι. Αλλά και ο πρηνής συγγενεύει, επίσης, γιατί έχει το πρόσωπό του προς τα κάτω, ξαπλώνει μπρούμυτα, όπως λέμε. Και ο αρχαίος σαφηνής (παράγωγο του σαφής) εκφράζεται καθαρά και με σαφήνεια, παρουσιάζει πρόσωπο εύληπτο και κατανοητό.
Η άλλη άποψη θέλει τον ἀπηνή να παράγεται από το ρήμα ἀπαίνομαι (=αρνούμαι). Άρα ο απηνής είναι ο αρνητικός, απορριπτικός και, κατ’ επέκταση, ο άσπλαχνος.
Και κάτι από τα παλιότερα Ελληνικά μας. Η σκληρότητα ονομαζόταν ἀπήνεια και ἀπηνότης, ενώ ο θηριώδης ως προς τα ήθη άνθρωπος, ο ωμός, καλούνταν ἀπηνόφρων.
Άλλες συνώνυμες λέξεις του απηνής, ο άτεγκτος, αδυσώπητος, άγριος, άκαμπτος, βάρβαρος, σκαιός, ενώ αντώνυμες ο φιλεύσπλαχνος, μαλακός, ενδοτικός, συμπονετικός, συγχωρητικός, επιεικής.
Προς το παρόν προβαίνουμε σε απηνή καταδίωξη των κουνουπιών.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
