Ένα μικρό αφιέρωμα σε μια πρόθεση ή λεξικό πρόθημα, που έρχεται από τα παλιά ελληνικά και έχει ιστορία μεγάλη.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ἀμφί για σήμερα, χωρίς αμφιβολία, και όσοι μας διαβάζουν θα διαπιστώσουν αναμφισβήτητα ότι κάπου μέσα στο καλοκαίρι σάς είχαμε υποσχεθεί ότι θα την παρουσιάσουμε.
Έχει ρίζα ινδοευρωπαϊκή *am-bhi και από την λατινική amb(i)-, περνά και σε άλλες γλώσσες (π.χ. στα αγγλικά ambiguous = αμφίσημος). Την θυμηθήκαμε, γιατί – σαν να μην είχαν τελειωμό τα βάσανα αυτού του κόσμου – δρόσισε πολύ ο καιρός και αμφιταλαντευόμαστε αν είναι καλοκαίρι.
Σημαίνει και από τη μια και από την άλλη πλευρά, γύρω, πέριξ όπως μαθαίναμε στα πιο παλιά ελληνικά μας. Γι’ αυτό είναι εμφανής στο αμφιθέατρο, που έχει καθίσματα γύρω από τη σκηνή, στον αμφορέα, που τον κρατά κανείς είτε από τη μια είτε από την άλλη λαβή.
Τα πάθη της πατρίδας μας γεννούν αμφιθυμία, πότε νιώθουμε ότι όλα πάνε καλά, πότε χάνουμε το θάρρος μας.
Πολλοί τουρίστες θα έλθουν το καλοκαίρι στους Δελφούς, γι΄ αυτό και θυμηθήκαμε τα δελφικά ιερά, που προστατεύονταν από τη δελφική αμφικτιονία (ἀμφί+ κτίζω, γιατί οι αμφικτίονες συγκεντρώνονταν γύρω από έναν ιερό κτίσμα, για να συζητήσουν ένα θρησκευτικό θέμα). Κοντά στους Δελφούς είναι η Άμφισσα. Αν και δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για την ετυμολογία της λέξης, λόγω του αμφι – πιθανολογείται ότι την ονόμασαν έτσι επειδή βρίσκεται μεταξύ Παρνασσού και Γκιώνας.
Έχουμε και άλλες αμφι – πόλεις, την Αμφίπολη, στρατηγικής σημασίας πόλη για τους Αθηναίους και το βασίλειο του Φιλίππου στην συνέχεια, λόγω των χρυσωρυχείων του Παγγαίου. Τα τελευταία χρόνια ήλθε στην επικαιρότητα γιατί βρέθηκε εκεί ένας πανέμορφος τάφος, για τον οποίο διατυπώνονται αμφίσημες εκτιμήσεις ως προς τη χρονολόγησή του και τον αναπαυθέντα εκεί νεκρό.
Στον αμφι – κατάλογό μας βρίσκεται ακόμη η Αμφιλοχία (αμφί + λόχος, από το ρήμα λέχομαι), γιατί η αρχαία Αμφιλοχία βρισκόταν και στις δυο πλευρές του Αμβρακικού κόλπου.
Αφού ασχοληθήκαμε με την γεωγραφία και την αρχαιολογία, αξίζει να αναφέρουμε τον αμφιπρόστυλο ναό, που έχει κίονες σε καθεμιά από τις στενές του πλευρές.
Δεν ξεχνάμε τα ἀμφιδρόμια, τα αρχαία βαφτίσια, γιορτή στην πόλη κράτος των Αθηνών, κατά τα οποία έδιναν όνομα σε νεογέννητο βρέφος. Έτρεχαν γύρω από τη φωτιά, φώναζαν το όνομα για το παιδί, ενώ φίλοι και συγγενείς πρόσφεραν δώρα.
Αμφίδρομη λειτουργία έχει το τηλέφωνο, γιατί σε αυτό συμμετέχει ταυτόχρονα πομπός και δέκτης, ενώ αμφίρροπα είναι τα αποτελέσματα αρκετών αγώνων και κρίνονται την τελευταία στιγμή.
Θα επιθυμούσαμε να σας αποχαιρετήσουμε με στίχους σε αμφίβραχυ μέτρο, αλλά δεν έχουμε έμπνευση. Ίσως στο μέλλον, όταν θα γράφουμε στο ημίφως της αμφιλύκης ή κατά την αυγή ή κατά την δύση του ήλιου, δηλαδή. Εάν οι στίχοι είναι υπερρεαλιστικοί, θα περιέχουν και εικόνες αμφιβίων, που ζουν στο νερό και στη στεριά, να αμφιελίσσονται, να κινούνται ελικοειδώς γύρω από τους θάμνους της άνοιξης.
Αμφίδηλη, σαφέστατη η πρόθεσή μας να σας ευχαριστήσουμε!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
