today-is-a-good-day
20.3 C
Athens

Καθεύδει υπό μανδραγόρα

Πολλές φορές βλέπουμε ότι ένας φίλος μας, κάποιος γνωστός μας ή πρόσωπο με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή ή επικοινωνία αρνείται να δεχθεί την πραγματικότητα και δε συναισθάνεται πόσο καταστροφικές μπορεί να είναι οι συνέπειες των πράξεών του και των επιλογών του. Γι’ αυτόν λέμε χαρακτηριστικά καθεύδει υπό μανδραγόρα, κοιμάται ύπνο βαθύ, είναι αναίσθητος, εντελώς αδιάφορος.

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

Το καθεύδω σημαίνει κοιμάμαι, αλλά αυτό που έχει λεξιλογικό ενδιαφέρον είναι ο τύπος μανδραγόρας. Ὁ μανδραγόρας, τοῦ μανδραγόρα, ή μανδραγόρου, λοιπόν, ήταν ένα φυτό με ναρκωτικές ιδιότητες. Τις ιδιότητές του είχε μελετήσει ο γιατρός της αρχαιότητας Ιπποκράτης από την Κω. Ο Ιπποκράτης κάνει λόγο για μανδραγόρου ῥίζα (420.19), ενώ ο σύγχρονός του ιστορικός, ο Ξενοφώντας ο Αθηναίος, στο σωκρατικό έργο του Συμπόσιον λέει για το μανδραγόρα ότι κοιμίζει τοὺς ἀνθρώπους (Συμπ. 2, 24).

Στην αρχαιότητα, από την ελληνιστική περίοδο και εξής, εκτός από την κυριολεκτική χρήση της φράσης, συναντάμε και τη μεταφορική για εκείνους, οι οποίοι ήταν πολύ νωθροί, τεμπέληδες, οκνηροί, αδιάφοροι, αγαπούσαν τον πολύ ύπνο ή απλώς ήταν μεθυσμένοι. Μάλιστα μια άλλη εκδοχή της ήταν:  «ἐκ μανδραγόρου καθεύδει». Υπήρχε και κρασί στα χρόνια εκείνα ο μανδραγορίτης οἶνος, που, αν τον έπινε κανείς, θα μπορούσε να κοιμηθεί τον ύπνο του δικαίου, γιατί περιείχε μέσα του κομμάτια από το φλοιό της ρίζας του μανδραγόρα.

Η λατινική ονομασία του φυτού είναι Atropa belladona, ενώ η επιστημονική του Mandragora officinarum. Οι συνέπειες για τον ανθρώπινο οργανισμό, αν πάρει μια ποσότητα από αυτό, χωρίς να υπάρχει λόγος, μπορεί να είναι πολύ δυσάρεστες και απρόβλεπτες. Ο λαός μας, όμως, το αποκαλεί «σερνικοβότανο», γιατί, σύμφωνα με αρχαίες πεποιθήσεις, σε πολύ μικρή, ελάχιστη δόση, ευνοούσε τη γονιμότητα και ιδιαίτερα την αρρενογονία. Γι’ αυτό στην περσική γλώσσα το φυτό αυτό λέγεται merdum gisā, φυτό του άνδρα. Η ονομασία βέβαια αυτή οφείλεται και στο ότι εξωτερικά το φυτό μοιάζει με το ανθρώπινο σώμα. Αυτό μάλλον το σερνικοβότανο έδωσε ο Τζιριτόκωστας σε μια από τις γυναίκες του χωριού στη νουβέλα «Ζητιάνος» του Ανδρέα Καρκαβίτσα, την εξαπάτησε και την οδήγησε στο θάνατο.

Κάποιοι άλλοι λένε ότι υπήρχε στα πολύ, πολύ παλιά χρόνια γιατρός με το όνομα Μανδραγόρας και για χάρη του ονομάσθηκε έτσι και το φυτό.

Ο Νικολό Μακιαβέλι (1469 – 1527), διπλωμάτης, στοχαστής και συγγραφέας από την ιταλική Φλωρεντία, εκτός από τον «Ηγεμόνα», έχει γράψει βιβλίο με τον τίτλο «Ο Μανδραγόρας». Ο τίτλος οφείλεται στο ότι ο υποτιθέμενος γιατρός Καλλίμαχος προτείνει για τη στείρα ηρωίδα Λουκρητία ένα θαυματουργό φάρμακο από μανδραγόρα.

Και στη λογοτεχνία συνεπώς είναι διάσημος ο μανδραγόρας.

Όσο για εσάς, τους αναγνώστες μας, ευχόμαστε να είστε υγιείς, να κοιμόσαστε καλά και όσο πρέπει χωρίς το μανδραγόρα. Όσο για την ψυχική σας υγεία θέλουμε να μην καθεύδετε υπό μανδραγόρα, αλλά να έχετε την απαιτούμενη εγρήγορση.

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ