Από την πρώτη ημέρα της ανάληψης της Προεδρίας των Ηνωμένων Πολιτειών, από τον Ντόναλντ Τράμπ, είναι ξεκάθαρο ότι το κατεστημένο της Ουάσιγκτον και αυτό του μεταμοντερνισμού – παγκοσμιοποίησης εκτός του ότι κάνει τα αδύνατα δυνατά να τον υποσκάψει, ε κάποιες περιπτώσεις προσπαθεί και πιστεύει ότι μπορεί να τον χειραγωγήσει.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Ειδικά αυτό το τελευταίο, εάν κανείς παρακολουθήσει και αναλύσει με προσοχή τις εξελίξεις το διαπιστώνει στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Αυτό το γεγονός μαζί με την διπλωματική και όχι μόνο ιστορία, που συνήθως αποτελεί αλάνθαστο παράγοντα για την ανάλυση των διεθνών εξελίξεων, είναι οι δυο παράμετροι που μπορούν να δώσουν μια κρυστάλλινη εικόνα των εξελίξεων στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα και το μέλλον τους. Και παρά το γεγονός ότι κάποιοι οι οποίοι παίζουν πολιτικά παιχνίδια στην Ουάσιγκτον, προσπαθώντας να χειραγωγήσουν αναλύσεις και γνώμες εδώ στην Ελλάδα, εγκαλώντας τις απόψεις δημοσιογράφων και αναλυτών που δεν εξυπηρετούν το ρόλο τους, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να υποδείξουν στην “αφελή” και μη ικανή να καταλάβει, κατά τη γνώμη τους, Ελληνική κοινή γνώμη τους αρεστούς – εκλεκτούς δημοσιογράφους.
Αλλά αυτοί μπορούν να βουλιάζουν μέσα στη μετριότητα και την ανυπαρξία τους και οι εκλεκτοί τους να εκτίθενται ανεπανόρθωτα. Εκείνο που μετράει είναι το εθνικό συμφέρον και το μέλλον της πατρίδας. Και για να προστατευτεί αυτό όλες οι απόψεις πρέπει να ακούγονται και πάνω από όλα εκείνες που δεν χαϊδεύουν αυτιά και δεν υπηρετούν συμφέροντα.
Οι εξελίξεις…
Τα τελευταία εικοσιτετράωρα είχαμε μια σειρά ενδιαφέροντα γεγονότα και νέα από την αμερικανική πρωτεύουσα γύρω από την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Πρώτον, το πόρισμα του Ειδικού Εισαγγελέα, Ρόμπερτ Μιούλερ, το οποίο κατέληξε ότι δεν υπήρξε συνωμοσία του Προέδρου Τράμπ και του επιτελείου του με τη Ρωσία, και μη παρεμπόδιση της δικαιοσύνης αποτελεί μεγάλο πλήγμα για το κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον και λύνει τα χέρια του Αμερικανού Προέδρου σε πολλά κρίσιμα θέματα του διεθνούς διπλωματικού πόκερ. Δεύτερον, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας, Κίμ, έστειλε νέα κολακευτική επιστολή στον Πρόεδρο Τράμπ, και η Βόρεια Κορέα, σύμφωνα με τις πληροφορίες, ζήτησε να αποσυρθεί από τις διαπραγματεύσεις ο Υπουργός Εξωτερικών Μάϊκ Πομπέο. Τρίτον, και σημαντικότερο για την Ελλάδα, η Τουρκία έστειλε υψηλού επιπέδου αντιπροσωπεία μέσα στην εβδομάδα στην Ουάσιγκτον (Υπουργός Άμυνας Ακαρ, ο γαμπρός του Ερντογάν), για να απευθυνθεί απευθείας στον Πρόεδρο Τράμπ, έτσι ώστε να προστατεύσει την Άγκυρα από τις κυρώσεις με τις οποίες την απειλεί το Κογκρέσο, το Πεντάγωνο, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας, και το Στέητ Ντιπάρτμεντ, με αφορμή την αγορά των πυραύλων S-400, από τη Ρωσία.
Αυτή η κίνηση από την Τουρκία, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, αφού έχει γίνει στο παρελθόν και μάλιστα αποτελεσματικά από χώρες όπως η Κίνα, η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα αποτελέσει και καθοριστικό παράγοντα, στη μακροχρόνια σχέση της Ουάσιγκτον με τις χώρες αυτές. Στη δεδομένη όμως στιγμή, έχει τη σημασία της, για όσους καταλαβαίνουν.
Οι κρίσιμες συναντήσεις…
Βασικός καθοδηγητής για το ένστικτο του Προέδρου Τράμπ, στο οποίο όπως έχει αποδείξει δίνει μεγάλη σημασία, είναι η οικονομία και το οικονομικό κέρδος για την Αμερική. Η συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου στο Οβάλ Γραφείο, με τον γαμπρό του Ταγίπ Ερντογάν και Υπουργό Οικονομικών της Τουρκίας, Μπεράτ Αλμαϊράκ, παρουσία του Ανώτερου Συμβούλου και ανθρώπου για ειδικές αποστολές, Τζάρεντ Κούσνερ, και του Υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, Στήβεν Μινιούσιν, ήταν βαρύνουσας σημασίας, καθόλου τυχαία, και συνοδεύτηκε από μη προγραμματισμένη επίσκεψη του Τούρκου Υπουργού Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, στο Πεντάγωνο. Εάν μάλιστα δει κανείς και τις δηλώσεις του κ. Κούσνερ σε Επιχειρηματικό Συνέδριο ΗΠΑ – Τουρκίας στην Ουάσιγκτον, μετά τις συναντήσεις μπορεί να κατανοήσει πολλά. Μιλώντας στο συνέδριο ο κ. Κούσνερ ανέφερε, ”
Όσο περισσότερο έχω παρακολουθήσει τις συναντήσεις τόσο περισσότερο έχω εκπλαγεί βλέποντας ότι η προοπτική μεταξύ των δυο χωρών δεν έχει εκπληρωθεί. Είμαστε πραγματικά ενθουσιασμένοι για τις προοπτικές μεταξύ των δυο χωρών. Το έχω ακούσει αυτό και από τον Πρόεδρο Τράμπ και από τον Πρόεδρο Ερντογάν, υπάρχει τρομερή επιθυμία στην κορυφή να δούμε τη σχέση από το οικονομικό πρίσμα να μεγαλώνει και να διευρύνεται. Οπότε έχετε την πλήρη δέσμευση από τις κυβερνήσεις μας. Άρα έχουμε να κάνουμε τη δουλειά μας, αλλά έχετε και εσείς να κάνετε τη δουλειά σας, για να βρείτε τρόπους σε διάφορες βιομηχανίες για να μας δώσετε ιδέες, για να γίνουν οι ανάλογες επενδύσεις”, τι δεν καταλαβαίνουμε.
Επιθυμία ή μήπως συμφέροντα και στρατηγική…
Εδώ και αρκετούς μήνες χειροκροτητές άσφαιρων ενεργειών εντυπωσιασμού στην Ουάσιγκτον, και οι εκλεκτοί τους, σύμφωνα με δικές τους δηλώσεις, στα μέσα ενημέρωσης, έχουν επενδύσει τα πάντα στην κόντρα της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα, για την αγορά των S-400 και τις σχέσεις με τη Ρωσία, χωρίς να εξετάζουν εάν η εναπόθεση όλων των ελπίδων επιβίωσης της Ελλάδας, απέναντι στην επιθετικά αναθεωρητική στρατηγική της Τουρκίας στην περιοχή μας και όχι μόνο, μπορεί να στηριχτεί σε αυτό το σαθρό οικοδόμημα και τι κινδύνους ελλοχεύει. Σε αυτό κατά καιρούς προστίθεται και η συνεργασία του Κρεμλίνου με την Άγκυρα, σε κάποια θέματα που αφορούν τους Κούρδους στη Συρία.
Όσοι έχουν στοιχειώδη γνώση διαμόρφωσης στρατηγικής στη διεθνή σκακιέρα, γνωρίζουν ότι η δημιουργία συμμαχιών και ειδικά στρατηγικών συμμαχιών, απαιτεί από χώρες να υιοθετήσουν νέα συμφέροντα ή τουλάχιστον νέες στρατηγικές στην επιδίωξη αυτών των συμφερόντων. Στην περίπτωση της Τουρκίας με τη Ρωσία, τα στοιχεία ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει πραγματικά είναι σχεδόν ανύπαρκτα.
Το ειδικό βάρος της ιστορίας…
Όπως έχω υποστηρίξει κατ’ επανάληψη, είναι τραγικό λάθος στις διεθνείς σχέσεις και στη διαμόρφωση στρατηγικής να αγνοείς το ειδικό βάρος της ιστορίας. Ο ανταγωνισμός μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας, χρονολογείται αιώνες και είναι σκληρός. Αλλά ακόμη και σήμερα κατά τη διάρκεια του περιστασιακού φλερτ μεταξύ τους, είναι ιδιαίτερα περίπλοκος. Υπάρχει συνεργασία μεταξύ τους σε διάφορα θέματα, όπως η διαδικασία της Αστάνα, για την ειρήνευση στη Συρία. Υπάρχει επίσης, η μεγάλη εξάρτηση της Άγκυρας από τη Μόσχα, στην προμήθεια ενέργειας, και μια αύξηση των σχέσεων τους στον τομέα του τουρισμού και του εμπορίου. Αυτό όμως εάν ανατρέξει στην ιστορία της σχέσης των δύο χωρών, έχει συμβεί και στο παρελθόν και γενικά συμβαίνει.
Παρόλα αυτά, μια προσεκτική ματιά καταδεικνύει ότι σε κρίσιμα θέματα γεωπολιτικής, τα συμφέροντα των δυο χωρών έρχονται σε αντίθεση. Πρώτα από όλα στη Μαύρη Θάλασσα. Εδώ υπάρχει η μακροχρόνια κόντρα για το Βόσπορο και τα Δαρδανέλια. Είναι οι μόνες διέξοδοι προς τη Μεσόγειο και ειδικά η κόντρα για το Βόσπορο είναι σκληρή. Επίσης, από το 2014 που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, η Τουρκία αρνείται να την αναγνωρίσει ως ρωσικό έδαφος, διότι αντιμετωπίζει την επέκταση του ελέγχου της Μόσχας στη Μαύρη
Θάλασσα ως απειλή ασφάλειας. Στον Καύκασο ένα κρίσιμο σημείο σύγκρουσης μεταξύ τους είναι τα περάσματα στα βουνά του Νότιου Καυκάσου, όπου η Μόσχα βλέπει ένα μελλοντικό έλεγχο τους από μη φιλικές προς αυτήν δυνάμεις και ειδικά μια εισβολή της Τουρκίας, ως στρατηγική απειλή των εδαφών της. Στη Μέση Ανατολή, υποστηρίζουν διαφορετικές δυνάμεις στον εμφύλιο της Συρίας. Η Μόσχα υποστηρίζει το καθεστώς Άσαντ και η Άγκυρα τις δυνάμεις που το μάχονται. Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία δεν αντέδρασε την επιχείρηση της Τουρκίας στο Αφρίν, και η Άγκυρα επιθυμεί να διευρύνει τον έλεγχο της στη βόρεια Συρία, η Ρωσία επιθυμεί να επιστραφεί ο έλεγχος της περιοχής στις δυνάμεις του Άσαντ μέσω μιας πολιτικής συμφωνίας με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις και του Άσαντ.
Η υπερεκτίμηση των s-400…
Πέρα από το παιχνίδι του Ταγίπ Ερντογάν, το θέμα της κόντρας της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα, για την αγορά των πυραύλων S-400 από τη Ρωσία, έχει να κάνει και με την πάγια καχυποψία της Άγκυρας όσο αφορά την εξάρτησή της, από ξένες χώρες όσο αφορά την προμήθεια οπλικών συστημάτων. Δεν είναι καθόλου τυχαίος ο φρενήρης ρυθμός με τον οποίο ενισχύει την αμυντική βιομηχανία της. Όπως δεν βοηθούν καθόλου και άσφαιρα και επικίνδυνα νομοσχέδια στο Κογκρέσο για την άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κύπρο. Εκτός και εάν κάποιοι να ανάψουν μόνοι τους το φιτίλι της καταστροφής.
Η Τουρκία για να συνεχίσει να αναπτύσσει την αμυντική βιομηχανία της και την παραγωγή δικών της οπλικών συστημάτων χρειάζεται συγκεκριμένες τεχνολογίες που οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένες, για τους δικούς τους λόγους, να της παράσχουν. Ακόμα και στο θέμα της αγοράς πυραύλων Patriot που προσφέρει η Ουάσιγκτον ως εναλλακτική στους S-400, η μεταφορά τεχνολογίας είναι μηδαμινή σε σχέση με αυτό που επιδιώκει η Τουρκία. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες η Μόσχα έχει υποσχεθεί στην Τουρκία κοινή παραγωγή και μεταφορά τεχνολογίας στη συμφωνία για τους s-400. Ταυτόχρονα υπάρχουν πληροφορίες για χρήση της αγοράς τον S-440 ως διαπραγματευτικό χαρτί από την Άγκυρα, για την επίτευξη μας πολύ πιο κερδοφόρας συμφωνίας για το σύστημα Patriot. Οι συναντήσεις σε υψηλότατο επίπεδο Τούρκων Υπουργών μέσα στην εβδομάδα στην Ουάσιγκτον, μυρίζουν κάτι τέτοιο.
Ακόμα και στην περίπτωση που προχωρήσει η παραλαβή των s-400 τον Ιούλιο, αυτό δεν σημαίνει πλήρη κατάρρευση των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, και πλήρη στρατηγικό εναγκαλισμό της Άγκυρας με τη Μόσχα. Στην πραγματικότητα θα αποτελέσει ακόμη ένα ανατολίτικό παζάρι της Τουρκίας με δυο μεγάλες δυνάμεις, με στόχο να αποκομίσει στο τέλος όσο περισσότερα κέρδη μπορεί. Υπάρχουν επίσης κάποιες αναλύσεις που λένε ότι η Τουρκία, μπορεί σε αυτή τη φάση να επιλέξει την αντιπυραυλική προστασία σε σχέση με την προμήθεια των F-35, λόγω του σκηνικού που διαμορφώνεται στην περιοχή και την πιθανότητα απειλών από τη Συρία, το Ιράν, και της ενεργειακής κόντρας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σε κάθε περίπτωση είναι στρατηγικό λάθος για την Ελλάδα, να εναποθέτει όλη της τη στρατηγική στην κόντρα της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα, γύρω από του S-400 και να παίζει το χαρτί της κακής Τουρκίας που πάει με τους Ρώσους, διότι αυτό είναι κάτι περιστασιακό και τα δεδομένα μπορεί να αλλάξουν και φαίνεται να αλλάζουν ανά πάσα στιγμή. Ο Ερντογάν και η Άγκυρα παίζουν έξυπνα ένα περιστασιακό χαρτί το οποίο κακώς υπερεκτιμούν κάποιοι και τσιμπάνε. Στο τέλος, η στρατηγική αυτή, εάν μπορεί κάποιος σοβαρά να την αποκαλέσει στρατηγική, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη και επιζήμια για τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας.
Αυτό που απαιτείται άμεσα είναι αυτόνομη και καλά σχεδιασμένη Ελληνική στρατηγική με μοναδικό γνώμονα το εθνικό συμφέρον, χωρίς τη λογική του ανοίξαμε και σας περιμένουμε και αναζήτηση πατερούληδων, διότι εμείς είμαστε τα καλά παιδιά και οι Τούρκοι είναι τα κακά παιδιά.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
