Με αφορμή τη συζήτηση που έγινε για το πρώτο εξάμηνο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ πριν το δημοψήφισμα και το παράλληλο νόμισμα και τα κουπόνια με τα οποία θα πληρωνόμαστε, αν εφαρμοζόταν τελικά η πρόταση του πάλαι ποτέ Υπουργού των Οικονομικών, θα κουπονολεξιλογήσουμε, για να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Κουπόνι η σημερινή μας λέξη, αντιδάνειο με ρίζα ινδοευρωπαϊκή *kol-a-, από το θέμα *kel-a-, που σημαίνει χτυπώ, σπάζω. Αυτό με τη σειρά του φέρνει στο προσκήνιο τον κόλαφον που είναι το χτύπημα, το ράπισμα, το χαστούκι. Ο κόλαφος πέρασε στα υστερολατινικά ως kolaphus και στα γαλλικά έγινε colp, μετά coup, από το ρήμα couper (= κόβω). Οι γλώσσες, όμως, είναι ζωντανές και δίνουν και άλλες λέξεις από τις αρχικές ρίζες, όπως το γαλλικό coupon. Αυτό το coupon ήταν ένα κομμάτι και μάλιστα ένα κομμάτι χαρτιού. Το λεκτικό τύπο πήραν και τα ιταλικά που έδωσαν το coupone και τον πληθυντικό couponi.
Ο πληθυντικός ήλθε σε μας μέσα από την περιπέτεια που σας περιγράψαμε ως κουπόνι. Η λέξη δηλώνει ένα απόκομμα χαρτιού με συγκεκριμένη χρηματική αξία. Το κουπόνι μπορεί να είναι εκπτωτικό, μπορεί ακόμη να είναι ανταλλακτικό, να το ανταλλάσσει, δηλαδή κάποιος με είδος του οποίου η τιμή αναγράφεται πάνω σε αυτό. Στην ουσία πάντως είναι ένα κομμένο χαρτί.
Κουπόνια έχουν οι φοιτητές, για να τρώνε, κουπόνια αντί για δώρο δίνουν εργοδότες σε εργαζομένους, κουπόνια δίνουν οι εφημερίδες, τα περιοδικά, τα σούπερ μάρκετ. Υπάρχουν κουπόνια διακοπών, κουπόνια στοιχημάτων, κουπόνια ομολόγων. Κουπόνια παντού. Κάποιοι, για να εξωραΐσουν την κατάσταση, τα αποκαλούν κουπονάκια.
Οι εφημερίδες μοίραζαν τα κουπόνια συνήθως τα Σαββατοκύριακα, επειδή ο κόσμος έχει πιο πολύ χρόνο και αγοράζει εφημερίδες και -αν δεν αγοράζει- τα κουπόνια αποτελούν πάντως ένα κίνητρο, για να αγοράσει. Αυτή η πρακτική των εφημερίδων διευρύνθηκε με το πέρασμα των χρόνων με αποτέλεσμα να έχουμε και τα μεσοβδόμαδα κουπόνια.
Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι ότι οι εργαζόμενοι με την παρά λίγο οικονομική πολιτική που γλίτωσαν θα πληρώνονταν με χαρτάκια. Κι αν πάμε πιο μακριά, στη σημασία της αρχικής ρίζας της λέξης κόλαφος, από την οποία προκύπτει ως αντιδάνειο ο λεκτικός τύπος που εξετάζουμε, θα έπαιρναν ως δώρο έναν κόλαφον, ένα χαστουκάκι κουπονάκι, μια τιμωριούλα.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
