Χορτάσαμε από μεγάλα λόγια, από αλαζονικές κουβέντες, από καύχηση και αλαζονεία. Με άλλα λόγια, έχουμε εντυπωσιαστεί από την κομπορρημοσύνη ορισμένων, που ισχυρίζονται ότι τα κάνουν όλα σωστά και πολύ καλύτερα από τους προκατόχους τους.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Για την κομπορρημοσύνη ο λόγος, την ομιλία με κομπασμό, καύχηση. Σύνθετη λέξη από τον κόμπο και το ρῆμα (=λόγος). Φτιάχτηκε στα μεσαιωνικά χρόνια. Οι αρχαίοι μας είχαν τα συνθετικά της, καθώς και πολλές ομόρριζές τους λέξεις (π.χ κομπώδης = κενόδοξος, ή ἄρρητος = αυτός που δεν μπορεί να λεχθεί).
Ο κόμπος ήταν ο θόρυβος, ο κρότος. Στα κείμενά μας ο κόμπος περιέγραφε και τον ήχο που έκαναν τα δόντια των κάπρων, όταν χτυπούσαν το ένα με το άλλο. Επειδή, όμως, θόρυβο κάνουν και τα λόγια, όταν είναι πομπώδη και στομφώδη, ο κόμπος έφθασε να δηλώνει μεταφορικά και την καύχηση. Τον κόμπο τον συναντάμε τόσο στον νεοελληνικό κομπασμό, όσο και ως απλό κόμπο, όχι αυτόν του σχοινιού, αλλά τον άλλο που δηλώνει την έπαρση του νου, που εκφράζεται με τα λόγια. Καμιά σχέση ο ένας κόμπος με τον άλλο.
Ο κομπορρήμων, που στα νέα ελληνικά έγινε κομπορρήμονας, μιλά, λοιπόν, έτσι κομπορρημόνως, με κομπορρημοσύνη. Συνηθίζουμε να λέμε γι’ αυτόν ότι είναι υπερόπτης. Μας ενοχλεί η περιαυτολογία του. Ενοχλούσε και τον τραγικό Σοφοκλής, που έγραφε χαρακτηριστικά: Ζεὺς γὰρ μεγάλης γλώσσης κόμπους ὑπερεχθαίρει (Σοφ. Αντ. 127). Ο Δίας μισεί υπερβολικά τα μεγάλα λόγια, την υπερηφάνεια. Ας το ακούν αυτό όσοι νομίζουν ότι είναι οι καλύτεροι και οι σπουδαιότεροι.
Το εντυπωσιακό είναι ότι με την λέξη αυτή ο λόγιος του Βυζαντίου, Ιωάννης Τζέτζης (1110 – 1180), που μελέτησε πολλά κείμενα της αρχαιότητας, φτιάχνει τον τύπο κομπορρηματοχρηματομετεωροφέναξ. Η λέξη είναι σωστός σιδηρόδρομος, αλλά αποδίδει πολύ ωραία τον χαρακτηρισμό που έδωσε ο Τζέτζης στον βασιλιά της Λυδίας Κροίσο. Ο Κροίσος καυχάτο για τα χρήματά του και προσπαθούσε να εξαπατήσει τον κόσμο αναφερόμενος σε αστρολογικές προβλέψεις. (μετεωροφέναξ = όποιος εξαπατά τους άλλους αναφερόμενος στις αστρολογικές προβλέψεις).
Κι εμείς στην Βουλή ακούμε τους πολιτικούς μας να κομπορρημονούν για ανύπαρκτες επιτυχίες ή για έργο άλλων προηγούμενων, που το παρουσιάζουν για δικό τους. Η κομπορρημοσύνη στο μεγαλείο της.
Μεγαλαυχία ένα άλλο συνώνυμο ή ένα ακόμη πιο ταιριαστό φανφαρονισμός! Για όσους θέλουν πιο λόγιο ύφος, η μεγαληγορία αποδίδει ωραιότατα τον λεκτικό μας τύπο!
Μέτρο παιδιά! Σεμνότητα, ταπεινότητα, μετριοφροσύνη, τα αντώνυμα του λήμματος, που είναι σπουδαίες αρετές και δεν προκαλούν την οργή του Δία.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
