today-is-a-good-day
19.5 C
Athens

Δηκτικός

Στις εφημερίδες, στα περιοδικά, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαβάζουμε καθημερινά δηκτικά σχόλια, καυστικά, δηλαδή, και ειρωνικά. Τα ονομάζουμε δηκτικά, γιατί προέρχονται από το αρχαιοελληνικό ρήμα δάκνω, που σημαίνει δαγκώνω. Είναι δηκτικά, επειδή δαγκώνουν και έχουν στόχο να προκαλέσουν τον αποδέκτη τους, να τον προβληματίσουν και κάποτε κάποτε να τον πληγώσουν.

Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα

Ο μεγάλος γιατρός της αρχαιότητας Ιπποκράτης πρώτος χρησιμοποιεί το ουσιαστικό δήκτης τον 5ο αιώνα, για να περιγράψει έντομα που δαγκώνουν, τσιμπούν θα λέγαμε εμείς.

Πόσοι από εμάς δεν έχουμε διαβάσει σε οδηγίες αλοιφών ότι τα συγκεκριμένα παρασκευάσματα είναι κατάλληλα για την ανακούφιση από τα δήγματα εντόμων; Αυτό σημαίνει ότι μας βοηθούν να ξεπεράσουμε τον πόνο ή τον κνησμό, που μας προκάλεσε ένα τσίμπημα.

Στην αρχαιότητα η ιδιότητα του δηκτικού αποδιδόταν τόσο στα άψυχα όσο και στα έμψυχα. Τα ζώα, αν είχαν κοφτερά δόντια, ή οι μέλισσες κεντρί ήταν δηκτικά. Οι άνθρωποι ήταν δηκτικοί, όταν ειρωνεύονταν, καυτηρίαζαν αρνητικά. Δηκτικά μπορεί να ήταν, επίσης, κάποια αστεία ή φάρμακα ιδιαίτερα δραστικά.

Σήμερα η λέξη δηκτικός χρησιμοποιείται κυρίως μεταφορικά. Δηκτική σάτιρα, δηκτικός υπαινιγμός, δηκτική παρατήρηση είναι μερικές από τις συνήθεις χρήσεις της.

Αξίζει να επισημάνουμε εδώ ότι η ομόηχή της δεικτικός με το ει- βγαίνει από το δείκνυμι (=δείχνω). Σημαίνει κάτι άλλο, αυτόν που δείχνει κάτι και στα νέα ελληνικά την συναντάμε ως δεύτερο συνθετικό πολλών λέξεων. (επιδεικτικός, αποδεικτικός, κ.λ.π.). Καλό είναι να μην μπερδεύουμε την μια με την άλλη και δεχθούμε την δηκτική κριτική, την πικρόχολη επισήμανση ότι δεν ξέρουμε ελληνικά.

Άλλο ο δηκτικός που δαγκώνει και άλλο ο δεικτικός που δείχνει. Στο μεταξύ, από ό, τι φαίνεται δεν έχουμε ακόμη ξεμπερδέψει από τα δήγματα των κουνουπιών.

Αντώνυμα του δηκτικός είναι ο κολακευτικός, εκθειαστικός, υμνητικός!

Από την πλευρά μας διατηρούμε το δικαίωμα της δηκτικότητας στην κριτική των δημοσίων προσώπων, πράγμα που σημαίνει ότι θα σχολιάζουμε τις αρνητικές τους πλευρές με δριμύτητα και οξύτητα.

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ