Πολλές φορές μάς εκπλήσσει ο σκαιός τρόπος ορισμένων ανθρώπων. Μιλούν άσχημα, προσβλητικά ή υποτιμητικά σε άλλους ή και σε εμάς τους ίδιους. Ενίοτε πάλι η μεταχείριση των συμπολιτών μας προς τα ζώα είναι σκαιά, σκληρή, δηλαδή, και ανάλγητη. Τα χτυπούν, τα βασανίζουν, τα αφήνουν νηστικά.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Κάποτε κάποτε το ύφος των γραπτών κειμένων γίνεται σκαιό, με άλλα λόγια, δριμύ και έντονο και περιέχει αρκετή δόση κακίας. Σχολιάζει με σκαιότητα τα κακώς, κατά την κρίση του γράφοντος, κείμενα.
Ο σκαιός έχει μέσα του οργή, αλλά και μίσος. Φέρεται γενικότερα σκαιώς, αν ο χαρακτήρας του είναι τραχύς, ή αν η περίσταση τον γεμίζει με θυμό και τον κάνει να χάνει την γλυκύτητά του.
Ὁ σκαιός, ἡ σκαιά, τὸ σκαιόν στα πρώτα ελληνικά μας κείμενα είναι ο αριστερός. Ο Πλάτωνας στο διάλογο «Φαίδρος» βάζει τον Σωκράτη να συζητά με τον νεαρό Φαίδρο για τον έρωτα και την ρητορική. Στο κείμενο αυτό σκαιόν ὄμμα είναι το αριστερό μάτι. Αλλά και πιο παλιά, στον Όμηρο, η έκφραση σκαιῇ χειρί ισοδυναμεί με την δική μας, την νεοελληνική «με το αριστερό χέρι». Περίφημες ήταν «αἱ Σκαιαί Πύλαι», οι δυτικές πύλες της Τροίας, γιατί σκαιός ήταν και ο δυτικός, αφού οι οιωνοσκόποι, για να ερμηνεύσουν το πέταγμα των πουλιών, κοιτούσαν προς το βορρά, επομένως είχαν την δύση στα αριστερά.
Πίσω από τις Σκαιές Πύλες της Τροίας βρισκόταν το ανάκτορο του Πριάμου και αυτές γκρέμισαν οι Τρώες, για να αφήσουν να περάσει ο δούρειος ίππος στην πόλη τους.
Σκαιές, δυτικές, ήταν και οι πύλες του Άδη και από αυτές περνούσαν οι ψυχές, μαζί με τον ψυχοπομπό Ερμή, για να πάνε στον κάτω κόσμο, στην Αχερουσία λίμνη.
Πώς, όμως, από τον σκαιό, αριστερό, φθάσαμε στον σκαιό βάναυσο και σκληρό;
Η απάντηση βρίσκεται ακριβώς στο πέταγμα των οιωνών. Αν αυτά πετούσαν εξ αριστερών, εκ δυσμών, δεν προμήνυαν κάτι καλό. Ήταν κακοί οιωνοί και οι προβλέψεις τους δυσοίωνες. Άρα κάθε σκαιό ταυτίστηκε με το επιβλαβές, το κακό, το σκληρό και το βάρβαρο.
Ταυτόχρονα, σκαιοί ἄνθρωποι καλούνταν οι αριστερόχειρες. Αυτοί, οι καημένοι, επειδή η ζωή είναι φτιαγμένη για τους δεξιόχειρες, δυσκολεύονταν και παλαιότερα και σήμερα. Ειδικά, όμως, στην συνείδηση των παλιών ο σκαιός έκανε άχαρες κινήσεις, γι’ αυτό σκαιός ήταν ο αδέξιος (που δεν χρησιμοποιεί το δεξί του χέρι).
Ο σκαιός ταυτίστηκε, επίσης, με τον πλάγιο, χωλό και αλλήθωρο.
Νεοελληνικά αντώνυμα για τον σκαιό έχουμε τον μειλίχιο, γλυκό, ευπροσήγορο, μαλακό, τρυφερό, ευγενικό κ.ά.
Πολλά σκαιά μας ήλθαν σήμερα απ’ τα αριστερά!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
