Στις εκδηλώσεις για την επέτειο προς τιμήν του Πολυτεχνείου είδαμε πολλά στελέχη του κυβερνώντος κόμματος να υφίστανται προπηλακισμούς, να προπηλακίζονται ή να τα προπηλακίζουν, όπως είναι πιο σωστό να λέμε.
Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Ο προπηλακισμός είναι λεκτική επίθεση που συνοδεύεται από χλεύη, κοροϊδία, δημόσια κατακραυγή.
Ὁ προπηλακισμός, ἡ προπηλάκισις, ὁ προπηλακιστής, ὁ προπηλακιστικός από το ρήμα προπηλακίζω υπάρχουν από πολύ παλιά στη γλώσσα μας. Στην τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος» όπου ο Οιδίποδας μαθαίνει ότι για το φοβερό θανατικό που έχει πέσει στην πόλη φταίει ο ίδιος ο βασιλιάς, γιατί έχει κάνει φοβερά ανόσιες πράξεις, διαβάζουμε την εξής φράση: πρὸς ταῦτα καὶ Κρέοντα καὶ τοὐμὸν στόμα προπηλάκιζε (στ. 426 -427). Εδώ μιλά ο μάντης Τειρεσίας και προσπαθεί να πείσει τον Οιδίποδα ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, για να απαλλαγεί η πόλη από τις συμφορές. Δεν του λέει ξεκάθαρα βέβαια τι έχει κάνει. Ο βασιλιάς Οιδίποδας φυσικά δεν είναι σε θέση να ακούσει ότι έχει διαπράξει τόσο ανήθικες πράξεις και κατηγορεί τον μάντη για τις αποκαλύψεις του. Του λέει, λοιπόν: Σχετικά με αυτά να προπηλακίζεις, να κατηγορείς και τον Κρέοντα και εμένα.
Η αρχική σημασία του ρήματος από το οποίο προέρχεται ο λεκτικός μα τύπος είναι αλείφω με πηλό, με λάσπη, άρα οδηγώ κάποιον στην λάσπη, τον κοροϊδεύω, τον ντροπιάζω, τον κάνω χώμα, όπως θα λέγαμε εάν αποδίδαμε κατά λέξη το ρήμα αυτό.
Πολύ γρήγορα το προπηλακίζω απέκτησε μεταφορική σημασία και έφθασε να σημαίνει κοροϊδεύω.
Γι΄ αυτό και ο προπηλακισμός στα νέα ελληνικά δηλώνει το δημόσιο διασυρμό. Συνήθως ο προπηλακισμός ή η προπηλάκιση περιλαμβάνει ύβρεις, απρέπειες, χειρονομίες, σπρωξίματα και προϋποθέτει ότι υπάρχουν και θεατές που παρακολουθούν. Τον βλέπουμε στα γήπεδα, έξω από δικαστήρια, κατά την εμφάνιση δημόσιων προσώπων σε εκδηλώσεις. Είναι εξαιρετικά λυπηρό φαινόμενο, προσιδιάζει στην ψυχολογία του όχλου.
Δεν επικροτούμε, αλλά αναρωτιόμαστε: ποιος ήρξατο χειρών αδίκων;
Αντώνυμα του προπηλακισμού η επιβράβευση, ο έπαινος, η αποθέωση.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
