Με μια σχετικώς δύσκολη λέξη θα ασχοληθούμε σήμερα, το ρήμα αποδύομαι, επειδή παρατηρούμε ότι πολλοί γνώστες της ελληνικής το χρησιμοποιούν λανθασμένα.
Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Το αποδύομαι, λοιπόν, σημαίνει αφιερώνομαι εντατικά, ασχολούμαι με πάθος με μια δραστηριότητα. Μπορώ να αποδύομαι σε εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για την ανάγκη εμβολιασμού, να αποδύομαι σε εξαντλητική δίαιτα, για να χάσω βάρος, να αποδύομαι σε μάχη για την καταπολέμηση της βίας, σε κινητοποίηση για να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες να μην λερώνουν με σκουπίδια τους δρόμους.
Σε κάθε περίπτωση, όταν αποδύομαι σε κάτι, κοπιάζω εξαντλητικά, αγωνίζομαι, προσπαθώ.
Είναι σύνθετος λεκτικός τύπος με πρώτο συνθετικό την πρόθεση ἀπό – και το ρήμα δύω – δύομαι. Αφού το δύω – δύομαι σημαίνει βυθίζω, βυθίζομαι ή βουτώ, ανάλογα με το αν είναι στην ενεργητική ή μέση φωνή, το ἀποδύομαι θα σημαίνει γδύνομαι, βγάζω τα ρούχα μου, αποκαλύπτομαι.
Ήδη, όμως, από την εποχή του Αριστοφάνους, τα ύστερα κλασσικά χρόνια , βλέπουμε το ἀποδύομαι να σημαίνει προετοιμάζομαι για δράση. Πώς συνέβη αυτό; Είναι πολύ απλό. Όταν προετοιμάζομαι για δράση, βγάζω τα ρούχα μου, για να είμαι ελαφρύς. Αυτό άλλωστε έκαναν οι αθλητές, πριν συμμετάσχουν σε αγώνες, έβγαζαν τα ρούχα τους, ἀπεδύοντο, γιατί στην αρχαιότητα οι αγώνες ήταν γυμνικοί, αλλά και οι γυμναστικές ασκήσεις γίνονταν με τους αθλητές να μην φορούν απολύτως τίποτα. Γι’ αυτό άλλωστε η γυμναστική είναι γυμναστική και όχι «ενδυματική».
Το ἀποδύομαι στα παλαιότερα ελληνικά μας με τη σημασία ξεντύνομαι είναι πολύ παλιός τύπος, ήδη ομηρικός. Εκτός από τα ρούχα οι αρχαίοι μας ἀπεδύοντο τὸ γῆρας, τα γηρατειά, οἱ ὄφεις ἀπεδύοντο τὸ δέρμα, οἱ ἀθληταί ἀπεδύοντο εἰς τὴν παλαίστραν, με άλλα λόγια αφαιρούσαν ένα ιμάτιο κυριολεκτικώς ή μεταφορικώς.
Τη σημασία ας επιδοθούμε σε κάτι την συναντάμε σε εκφράσεις όπως: ἀποδύντες τοῖς ἀναπαίστοις ἐπίωμεν (αφού ετοιμασθούμε ας προχωρήσουμε για τους αναπαίστους, Αριστοφάνης, Αχαρνής 627).
Έτσι και σήμερα αποδυόμαστε στη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ανάγνωση των εφημερίδων, τα κάνουμε όλα αυτά με κέφι, ενθουσιασμό και μαχητικότητα.
Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν αποδυόμαστε από κάτι με την έννοια ότι απομακρυνόμαστε από αυτό. Δεν αποδυόμαστε από τις ιδέες μας στα νέα ελληνικά, αλλά αποδυόμαστε σε αυτές, τις υπηρετούμε με πάθος.
Και κάθε φορά τα σωστικά συνεργεία αποδύονται σε γενναίες και φιλότιμες προσπάθειες για τον εντοπισμό των επιζώντων θυμάτων διαφόρων καταστροφών. Αφιερώνονται στην αποστολή τους και μάχονται, για να την φέρουν εις πέρας. Τους ευχόμαστε καλή δύναμη!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
