today-is-a-good-day
19 C
Athens

Ωραίο

Αυτές τις ημέρες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο απολαμβάνουν οι επισκέπτες μια Έκθεση με τίτλο «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου». Παρουσιάζονται σε αυτήν οι πτυχές του ωραίου, δηλαδή της ομορφιάς μέσα από τις διάφορες περιόδους της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Έτσι κι εμείς βρήκαμε την ευκαιρία να λεξιλογήσουμε για το ωραίο και να μιλήσουμε γι΄ αυτό.

Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα

Η αρχική σημασία της λέξης είναι αυτό που γίνεται στην ώρα του, στην κατάλληλη στιγμή. Οι αρχαίοι μας είχαν ὡραίους καρπούς, ὡραίους γάμους, ακόμη και ὡραῖον θάνατον, θάνατο που είχε συμβεί τη στιγμή που έπρεπε.

Ωραίος ήταν ακόμη κι αυτός που βρισκόταν στην ακμή της ηλικίας του, είχε την ομορφιά της ωριμότητάς του.

Η έκφραση ὡραίως τὰ ὡραῖα ἀποδιδόναι ισοδυναμούσε με το να προσφέρουμε στους θεούς την κατάλληλη στιγμή τους καρπούς της χρονιάς.

Μια εορτή στην αρχαία Αθήνα ήταν τὰ Ὡραῖα, εορτή προς τιμήν των Ωρών. Από τα ονόματά τους Θαλλώ, Καρπώ και Αυξώ καταλαβαίνουμε τη σύνδεσή τους με τους καρπούς της γης.

Ο ώριμος ήταν ὡραῖος και ανήκε σε άλλη ηλικιακή ομάδα από τον ἄωρον, τον υπερβολικά νέο, άρα άπειρο. Ο ἄωρος μετεξελίχθηκε σε άγουρο που κι αυτός με τη σειρά του έγινε αγόρι. Άρα τα αγόρια δεν είναι ωραία, αλλά, αν αρχίσουμε αυτή τη συζήτηση, κινδυνεύουμε να περάσουμε σε επικίνδυνα μονοπάτια.

Ακόμη κι ὡραιότητα ήταν η ωριμότητα των καρπών.

Η σημασία του ωραίου ως ταυτόσημη με τον όμορφο, τον ευειδή, τον αρεστό είναι νεότερη, δηλαδή των ελληνιστικών χρόνων.

Περνάμε στα ωραία των δικών μας νεότερων ελληνικών. Το πρώτο ωραίο που έχουμε είναι το ωραίο φύλο. Εκτός από αυτό, όμως, έχουμε και άλλα ωραία, όπως τις ωραίες φωνές, τις ωραίες γεύσεις, τα ωραία παραμύθια, το ωραίο άγγιγμα, τις ωραίες εμπειρίες, ωραίες αναμνήσεις, ωραίες προσπάθειες και άλλα αμέτρητα ωραία.

Το ωραίο είναι ότι μιλώντας για το ωραίο ενίοτε γινόμαστε είρωνες.

«Ωραίες παρέες κάνεις, ωραίο κόμμα ψηφίζεις, ωραίες αποφάσεις πήρες!» Στις φράσεις αυτές το ωραίο μπαίνει σε εισαγωγικά και τότε αλλάζει εμφάνιση και αποκτά μια γεύση ασχήμιας.

Ως εραστές, όμως, του ωραίου επιμένουμε σε ωραίο λέγοντας πως το ωραίο δίνει την τον ωραιόκοσμο, την ωραιολογία, την ωραιοπάθεια, την ωραιοποίηση.

Οι ωραίοι έχουν χρέη και σίγουρα η χώρα μας, που έχει πολλά, είναι ωραία.

Αντώνυμα για τον ωραίο έχουμε τον άσχημο, τον δυσειδή, τον αποκρουστικό, απεχθή, κουασιμόδο, φρικτό, άχαρο. Ο κατάλογος της ασχήμιας είναι εξίσου μακρύς με αυτόν της ομορφιάς.

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ