Έπος

Αυτές τις ημέρες θυμόμαστε το έπος του ‘ 40 και όλα τα ηρωικά, επικά για την ακρίβεια κατορθώματα των αγωνιστών εκείνων των ημερών.

Ἔπος αρχικά ήταν ο λόγος, λέξη παλιά ομηρική. Τα ἔπεα πτερόεντα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, μια στερεότυπη φράση που επαναλαμβάνεται, για να δηλώσει τα λόγια που πετούν και φεύγουν και είναι δύσκολο να τα συγκρατήσει κανείς στη μνήμη του. Στον Όμηρο ἔπος ήταν αυτό που εκφωνεί κανείς, το άκουσμα και όχι το περιεχόμενο. Για το περιεχόμενο ο ποιητής χρησιμοποιούσε το λεκτικό τύπο μῦθος.

Γράφει η Σοφία Γεωργάνα – Μουρούτη

Ινδοευρωπαϊκή η ρίζα της λέξης, από το θέμα *wek– που σημαίνει λέω, μιλώ. Το ίδιο θέμα συναντάμε στη λατινική φωνή vox – vocis, που επηζεί ως αγγλική voice, γαλλική voix, ισπανική voz, ιταλική voce και σε ένα πλήθος παράγωγων στις παραπάνω και σε άλλες λατινογενείς γλώσσες. Η συγγένεια του ἔπους με το λόγο φαίνεται από τον αόριστο β’ του λέγω, το εἶπον. Και ο νήπιος ακόμη δεν έχει λόγο, λόγο εσωτερικό, λογική (νή, που εκφράζει στέρηση + ἔπος = λόγο ομιλία), άρα είναι ανόητος. Δεν είναι η έννοια του αρχαιοελληνικού νήπιος ίδια με τη σημερινή, νεοελληνική δική μας, αφού τα δικά μας νήπια έχουν πιο πολλή λογική από τους μεγάλους. Ο αρχαίος νήπιος ήταν αυτός που δε σκεφτόταν και δεν είχε σύνεση.

Κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας, στον πληθυντικό με τα ἔπεα δήλωναν την επική ποίηση, τα μεγάλα, δηλαδή, σε έκταση ποιήματα που εξυμνούσαν ένδοξα κατορθώματα ανδρών. Χρησιμοποιούσαν τον όρο αυτό, για να τα ξεχωρίσουν από τη λυρική ποίηση, τα μικρά σε έκταση ποιήματα της αρχαϊκής περιόδου, που με τη συνοδεία λύρας έδειχναν πιο πολύ την ανθρώπινη πλευρά των προσώπων και λιγότερο την τολμηρή και ηρωική.

Έτσι, λοιπόν, το έπος έφθασε να περιγράφει κάθε γενναίο κατόρθωμα, κάθε μεγάλη και σπουδαία προσπάθεια, ανάλογη με αυτήν των Αχαιών πολεμιστών να κατακτήσουν την Τροία, για να φέρουν πίσω την Ωραία Ελένη.

Επικός ήταν ο αγώνας στα βουνά της Αλβανίας μερικούς αιώνες μετά, γι’ αυτό κάνουμε λόγο για την εποποιία των ημερών εκείνων, των επώνυμων και ανώνυμων πολεμιστών.

Έπος είναι και κάθε μεγαλόπνοη σύνθεση, ένα μεγάλο δημιούργημα συγγραφικό που περιέχει κλέος, δόξα και ανδραγαθήματα. Ίσως έπος γράφουν οι Νεοέλληνες, που σηκώνουν δυσβάσταχτα βάρη, ασύλληπτα μεγάλα, αν αναλογιστεί κανείς τις δυνατότητές τους.

Τα λίγο μικρότερα έπη είναι επύλλια, χωρίς να χάνουν όμως κάτι από το μεγαλείο τους.

Με έπη ξεκινήσαμε, μεγάλα και σπουδαία, ανάλογα των αναμνήσεων που μας γεννά η εθνική επέτειος. Αμ’ έπος αμ’ έργον (=χωρίς καθυστέρηση) θα σας αφήσουμε να απολαύσετε τα ωραία της ηρωικής ημέρας.