Στο λεξιλόγιό μας έχουν μείνει πολλές λέξεις ή φράσεις που έχουν προέλθει από την αρχαία, τη βυζαντινή περίοδο ή τα εκκλησιαστικά κείμενα. Αυτές έχουν παγιωθεί στον προφορικό και γραπτό λόγο και αποδεικνύουν την συνέχεια της γλώσσας μας και μας βοηθούν να δούμε τον προβληματισμό των προγόνων μας, να κατανοήσουμε την εποχή τους. Μια από τις λέξεις αυτές είναι ο αβδηριτισμός.
Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Ο αβδηριτισμός είναι η ανοησία, η ακρισία, η ηλιθιότητα. Άρχισε να χρησιμοποιείται από τους λογίους περίπου το 1889. Οι αρχαίοι όμως Αθηναίοι, όταν αποκαλούσαν κάποιον αβδηρίτη, εννοούσαν ότι είχε τα χαρακτηριστικά του κατοίκου των Αβδήρων, μιας πόλης στην Θράκη. Ήταν ματαιόδοξος, ανόητος και ενεργούσε χωρίς σκέψη.
Τα Άβδηρα, πατρίδα του σοφιστή Πρωταγόρα και του Δημόκριτου, είχαν γίνει στόχος περιπαικτικών σχολίων, ανεκδότων. Οι Αθηναίοι συνήθιζαν να κοροϊδεύουν και να γελοιοποιούν τους Αβδηρίτες, γιατί εκείνοι είχαν γίνει αρκετά ισχυροί και τούς συναγωνίζονταν στην Θράκη. Μάλιστα, τους περιφρονούσαν, επειδή, όταν επισκέπτονταν την Αθήνα, δεν έδειχναν θαυμασμό, για τα ωραία μνημεία και όλα τα υπέροχα που είχε η πόλη τους.
Ο αβδηριτισμός οφειλόταν στο κλίμα και το νερό και έγινε γρήγορα συνώνυμο και της υποχονδρίας, μια που οι συγκεκριμένοι Θρακιώτες για την πιο ελαφριά αρρώστια καλούσαν τους πιο διάσημους γιατρούς της εποχής. Και η υποχονδρία ήταν αβδηριτικό πάθος.
Ο Διογένης, ο κυνικός φιλόσοφος, επισκέφθηκε κάποτε τα Άβδηρα και είδε μια μεγαλοπρεπέστατη πύλη που είχαν κατασκευάσει οι πολίτες της ως είσοδο στην πόλη τους. Το μέγεθος και η πολυτέλεια της πύλης δεν δικαιολογούνταν για την έκταση και τον πληθυσμό της πολίχνης. Καυτηριάζοντας ο Διογένης την επιπολαιότητα των κατοίκων, φέρεται να είπε: «Σας συνιστώ να φράξετε λίγο την πύλη σας, γιατί υπάρχει κίνδυνος να διαφύγει από εκεί μέσα ολόκληρη η πόλη σας …».
Η οικονομική κρίση έχει περιορίσει σημαντικά τον οικονομικό αβδηριτισμό ως επίδειξη της καταναλωτικής μανίας. Ξοδεύουμε λιγότερα, γιατί δεν έχουμε να ξοδέψουμε περισσότερα. Η πολιτική κρίση δεν έχει, όμως, εξαλείψει τον πολιτικό αβδηριτισμό, την αερολογία και ελαφρομυαλιά ορισμένων ιθυνόντων.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
