Διαβάζοντας τις εφημερίδες, παρακολουθώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βλέπουμε πολλά δημοσιεύματα ή αναρτήσεις γεμάτα φθόνο, ζήλεια δηλαδή και μίσος.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Η ρίζα του φθόνου είναι συνήθως η οργή που νιώθει κανείς, όταν συνειδητοποιεί ότι κάποιος άλλος είναι καλύτερός του ή έχει προοδεύσει περισσότερο. Γι’ αυτό ο φθόνος έχει συνώνυμό του τη ζηλοφθονία, λέξη που ανήκει εξάλλου στην ίδια ετυμολογική οικογένεια.
Πολλοί διακατέχονται από το πάθος του φθόνου, είναι φθονεροί και μοχθηροί και δε χαίρονται με τη χαρά του διπλανού τους. Τους κοιτούν φθονερά, αλλά κάνουν και φθονερά σχόλια.
Ο λεκτικός μας τύπος παράγεται μάλλον από το θέμα *φθεν-, μια ινδοευρωπαϊκή ρίζα που σημαίνει σπρώχνω βίαια, καταστρέφω. Αυτό εξηγεί το τυφλό μίσος που γεννά ο φθόνος.
Η αρχική σημασία ήταν η ζηλοτυπία των θεών προς την ευτυχία ή την ευημερία των θνητών. Ο Πίνδαρος, ο χορικός ποιητής του 6ου αιώνα από τη Θήβα, συνέθετε ύμνους προς τιμήν των αθλητών νικητών σε αγώνες. Σε έναν από τους Ισθμιόνικους, προς τιμήν των νικητών των Ισθμίων, διαβάζουμε τη φράση: ὁ δ’ ἀθανάτων μὴ θρασσέτω φθόνος (7. 39 Δηλαδή ο φθόνος των θεών να μη θεριέψει). Προφανώς εννοεί ο Πίνδαρος ότι οι αθάνατοι του Ολύμπου είναι πιθανόν να φθονήσουν τη δόξα του νικητή των αγώνων, θεωρώντας ότι δεν αρμόζει σε θνητούς να έχουν στοιχεία από τη δύναμη και την ανδρεία των αθανάτων.
Πολύ γρήγορα, όμως, η σημασία του λεκτικού μας τύπου επεκτάθηκε και έφθασε να περιγράφει μια γενικότερη δυσαρέσκεια για την υπεροχή κάποιου.
Με το φθόνο συνδέεται και ο άφθονος, εκείνος που δεν έχει φθόνο, άρα διαθέτει μεγάλη καρδιά, πλούσια αισθήματα και μπορεί να δώσει στους άλλους. Γι’ αυτό κατέληξε ο άφθονος να είναι συνώνυμος με τον ανοιχτοχέρη, εκείνον που δεν του λείπει τίποτα, άρα προσφέρει απλόχερα. Κι αυτός που προσφέρει είναι πολύς και ο ίδιος.
Από το φθόνο, λοιπόν, την κακεντρέχεια, τη μοχθηρία, χαιρεκακία και έχθρα, στον άφθονο, το δαψιλή, πλουσιοπάροχο, υπερπλήρη, πληθωρικό, πλούσιο, περίσσιο, ανεξάντλητο, αστείρευτο, αφειδή. Τόσο κοντά και ταυτόχρονα τόσο μακριά.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
