today-is-a-good-day
21.4 C
Athens

Λεξιλογώντας το Γιασεμί

Θα μυρίσει γιασεμί το σημερινό μας γλωσσάρι, αφού είναι καλοκαίρι, οι κήποι ανθισμένοι και οι αυλές μοσχοβολούν και αναδίνουν τη χαρακτηριστική μυρωδιά του γιασεμιού.

*Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα

Λέξη τουρκική, yasemin την έλεγαν οι γείτονες και αυτοί την πήραν από τους δικούς τους γείτονες, τους Πέρσες, που είχαν τον τύπο yāsaman. Το γιασεμί από τους Πέρσες το είχαν γνωρίσει οι Βυζαντινοί και το έλεγαν άσμη. Για του λόγου το αληθές, ας πούμε ότι ο διασημότερος γιατρός του 6ου αιώνα μ.Χ., ο Αέτιος ο Αμιδηνός, το γνώριζε πολύ καλά. Ως αρχίατρος της αυτοκρατορικής αυλής, σπουδασμένος μάλιστα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, είχε ασχοληθεί με τα απλά βότανα. Στο έργο του Λόγοι ατρικοί σημειώνει:  δ καλουμένη ασμ παρ Πέρσαις σκευάζεται κ τν νθν τν λευκν το ου κα λαίου σησαμίνου. Εδώ προφανώς κάνει λόγο για κάποιο αιθέριο έλαιο, που ήταν γνωστό στους Πέρσες, το έφτιαχναν από τα λουλούδια τα λευκά του γιασεμιού, που τα ανακάτευαν με το σησαμέλαιο και το χρησιμοποιούσαν για θεραπευτικούς σκοπούς.

Στα μεσαιωνικά ελληνικά, όταν έκαναν λόγο για ἰάσμη ή για ἰάσμινον, εννούσαν ένα αρωματικό λάδι με βάση το γιασεμί, που πέρασε στα νεοελληνικά ως γιασεμόλαδο. Αυτό είχε και θεραπευτικές ιδιότητες.

Η λατινική ονομασία του είναι Jasminum Grandiflorum, το γιασεμί με τα μεγάλα, σπουδαία λουλούδια, ονομασία που αποκαλύπτει την ομορφιά του αναρριχητικού γιασεμιού, η πιο γνωστή ποικιλία του οποίου είναι αυτή με τα λευκά λουλούδια, ενώ υπάρχουν και άλλες με κίτρινα, γαλάζια, που δεν είναι εξόχως αρωματικά.

Στα ελληνικά μας το γιασεμί γίνεται και γιασεμάκι, και απαντάται ως γυναικείο όνομα, Γιασεμή. Αυτήν τρυφερά, χαϊδευτικά θα την αποκαλέσουμε Γιασεμάκη.

Η λατινική ονομασία επικράτησε και στις άλλες γλώσσες και στα αγγλικά είναι jasmine, στα γαλλικά jasmin, καθώς και στα Γερμανικά Jasmin.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση το έφεραν στην Ευρώπη οι Ισπανοί θαλασσοπόροι και αυτό καλλιερθηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία. Οι γυναίκες της Τοσκάνης το έβαζαν στα μαλλιά τους την ημέρα του γάμου τους.

Το γιασεμί το ευωδιαστό έγινε διάσημο από το ωραίο τραγούδι του αείμνηστου Λουκιανού Κηλαϊδόνη, στο οποίο και οι στίχοι και η μελωδία είναι δικοί του. Στο «Φεύγουν τα καλύτερά μας χρόνια» περίφημοι είναι οι  στίχοι: Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι / μες τα θερινά τα σινεμά / νύχτες που περνούν / που δε θα ξαναρθούν / μ’ αγιόκλημα και γιασεμί.

Μετά από το Λουκιανό, κάθε φορά που βλέπουμε ή μυρίζουμε γιασεμί τον θυμόμαστε, όπως άλλωστε θυμόμαστε και το άλλο λαϊκό δίστιχο:

Επέρασε το γιασεμί κι είπε του κρίνου «γεια σου»

– Ανάθεμά σε, γιασεμί, εσύ κι η μυρωδιά σου.

Εδώ το γιασεμί συναγωνίζεται με τον κρίνο για τη μυρωδιά του.

Ύμνο στο γιασεμί έχουμε και από τους ποιητές μας. Δίνουμε χαρακτηριστικά στίχους του Κώστα Ουράνη από το ποίημά του «Ταξίδι στα Κύθηρα». Τους παραθέτουμε αυτούσιους με τόνους και πνεύματα, όπως τους έγραψε ο ποιητής μας και αρωματισμένους με γιασεμί και με αυτούς σας αποχαιρετάμε.

Τ᾿ ραο καράβι τοιμο στ χαρωπ λιμάνι,

γιορταστικ μ γιασεμι κα ρόδα στολισμένο,

μ τς παντιέρες του λαφρις στν νοιξιάτικη αρα

κα τ᾿ νειρό μας στ χρυσ πηδάλιο καθισμένο.

 

*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ