Διεθνές Συνέδριο του Κέντρου Αριστείας Jean Monnet του ΠΑΜΑΚ

Σε ποιον βαθμό γνωρίζουμε σήμερα την αξιοπιστία τον πληροφοριών που παρέχονται από τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας των χωρών; Ποιος ήταν ο ρόλος των οίκων αξιολόγησης στην πρόσφατη διεθνή οικονομική κρίση και σε πόσο επλήγη το κύρος τους; Δύνανται οι αξιολογήσεις να βοηθήσουν ένα κράτος να βελτιώσει το κόστος δανεισμού του; Είναι προβληματική η συγκέντρωση σε τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης μεριδίου άνω του 90% της συνολικής αγοράς;
Απαντήσεις για τις νομικές και οικονομικές διαστάσεις της ρύθμισης και λειτουργίας των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης έδωσαν – μεταξύ άλλων – ο εξειδικευμένος στο δίκαιο προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού, δικηγόρος Βρυξελλών, Μαρκ Κλάφ, Ανώτερος Νομικός Σύμβουλος στη Δικηγορική Εταιρεία Dentons, καθώς και ο οικονομολόγος, από την Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος, Πέτρος Μηγιάκης, μιλώντας στο συνέδριο, με τίτλο: “Οίκοι Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας για Δημόσιο Χρέος και Τραπεζικές Κρίσεις”, που συνδιοργάνωσαν το Κέντρο Αριστείας Jean Monnet του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ).
“Η πιστοληπτική αξιολόγηση αντιπροσωπεύει την αξιολόγηση της δυνατότητας αθέτησης υποχρέωσης από εξωτερικό φορέα. Όταν ένας πιστωτής – επενδυτής προσφέρει δάνειο σε έναν οφειλέτη – εκδότη, ο πιστωτής δεν γνωρίζει γενικά την πιθανότητα επιστροφής του δανείου, ή εάν ο οφειλέτης θα χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια που έλαβε από τον πιστωτή όπως συμφωνήθηκε”, είπε ο κ. Κλαφ, μιλώντας για τον ρόλο των οίκων αξιολόγησης και το οικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν.
Σήμερα, οι τρεις μεγάλοι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας – οι Moodys’s, Standard&Poors και Fitch Ratings – αντιπροσωπεύουν μαζί πάνω από το 90% της αγοράς. Περισσότεροι από 70 οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας λειτουργούν παγκοσμίως, 26 στην ΕΕ, αλλά σε μεγάλο βαθμό υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση της αγοράς, η επίδραση της οποίας στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, σύμφωνα με τον ομιλητή, “είναι δυνητικά σημαντική”, παραδείγματος χάρη, “εάν οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας ακολουθούν τη συμπεριφορά των άλλων και αντιδρούν δημοσιεύοντας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα παρόμοιες απόψεις σχετικά με την αξιοπιστία των εκδοτών”.
Ο κ.Κλαφ επισήμανε την απουσία κανονιστικού πλαισίου για τη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης πριν την διεθνή οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008, σημειώνοντας πως ο κανονισμός 1060/2009 της ΕΕ της 16/09/2009, όπως τροποποιήθηκε τελευταία φορά στις 21 Μαΐου 2013, σήμερα απαιτεί την καταχώριση και την εποπτεία των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, από την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA). Το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφέρεται στις αρχές της ακεραιότητας, της διαφάνειας, της ευθύνης και της χρηστής διακυβέρνησης πάνω στις οποίες πρέπει να λειτουργούν οι οίκοι αξιολόγησης, ενώ περιλαμβάνει και τα μέτρα για την καταπολέμηση της συγκέντρωσης και του ανταγωνισμού στην αγορά.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον δικηγόρο, όταν για παράδειγμα εξετάζεται πιθανή αθέμιτη σύμπραξη και κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, υπάρχει πρόβλημα εντοπισμού των αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται για να αποδειχθούν παραβιάσεις του ανταγωνισμού.
Τα θέματα ανταγωνισμού, που υφίστανται στην συγκριμένη ολιγοπωλιακή αγορά αφορούν, όπως εξήγησε, “την κυριαρχία των μεγάλων τραπεζών, τις περιορισμένες επιλογές τόσο για τους εκδότες όσο και για τους επενδυτές, αλλά και το ενδεχόμενο παραλληλισμού των αξιολογήσεων”.
“Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα αποδεικτικά στοιχεία που απαιτούνται για να αποδειχθεί η ύπαρξη παραβιάσεων του ανταγωνισμού, ουσιαστικά δηλαδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικεντρώνεται σε μία ρύθμιση που δεν λειτουργεί σε ό,τι αφορά το δίκαιο ανταγωνισμού, ενώ ο καταγγέλλων είναι αυτός που υποχρεούται να εξηγήσει πώς οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας ενδέχεται να παραβιάζουν το δίκαιο του ανταγωνισμού, εάν το κάνουν”, εξήγησε.
Στην Ευρώπη, υπάρχουν 45 εγγεγραμμένοι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, υπό την επίβλεψη της ESMA και τηρούν τους κανόνες μεθοδολογίας και διαφάνειας που προβλέπονται στον κανονισμό , σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε στην αρχή της ομιλίας του ο οικονομολόγος της ΤτΕ.
Μετά την διεθνή οικονομική κρίση (2007-9) και την ύφεση που ακολούθησε παρατηρήθηκε συστηματική υποβάθμιση των κρατικών ομολόγων, ενώ ερωτήματα ανέκυψαν σχετικά με την αξιοπιστία των αξιολογήσεων.
“Μετά την παγκόσμια κρίση αμφισβητήθηκε επισήμως η αξιοπιστία των αξιολογήσεων, σε ό,τι αφορά την αντανάκλαση των πιστωτικών κινδύνων και στο πλαίσιο αυτό το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ζήτησε το 2010 να μειωθεί η εξάρτηση από τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας”, ανέφερε ο κ. Μηγιάκης, σημειώνοντας ότι και η σχετική έρευνα ενίσχυσε την υπόθεση ότι οι αξιολογήσεις των κρατών απέκλιναν από θεμελιώδεις βασικές αρχές.
“Η σημαντικότερη αντανάκλαση της αξιοπιστίας των αξιολογήσεων αφορά στις διακυμάνσεις των κρατικών ομολόγων, καθώς οι μελέτες διαπιστώνουν ότι υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ των διαβαθμίσεων και των επιτοκίων […] Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων διασυνδέονται με την υποκείμενη κατηγορία αξιολόγησης, επιβεβαιώνεται, δηλαδή, η σημασία των αξιολογήσεων για τις αποδόσεις”, υπογράμμισε ο κ.Μηγιάκης.
Αντίστοιχα, πρόσθεσε, “η βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων και η ανάκτηση τηγς εμπιστοσύνης των επενδυτών σχετίζεται με υψηλότερες αξιολογήσεις και, συνεπώς, με χαμηλότερες αποδόσεις κρατικών ομολόγων”.