Η διαδικασία απογραφής του ελληνικού πληθυσμού είναι σε εξέλιξη. Τολμώντας μια πρόβλεψη για το τι θα προκύψει, είναι πολύ πιθανή η συνέχιση της πτωτικής τάσης των γεννήσεων και η συνακόλουθη γήρανση του πληθυσμού, καθώς το δημογραφικό πρόβλημα δεν προέκυψε ξαφνικά, ούτε και επιλύεται άμεσα.
Της Γιάννας Χορμόβα *
Η αντιστροφή της δημογραφικής τάσης είναι μια πολυετής διαδικασία, η οποία απαιτεί σχέδιο και συντονισμένες πολιτικές, με διερεύνηση όλων των παραγόντων που κρατούν τα νέα ζευγάρια μακριά από τη δημιουργία οικογένειας. Ξεκινώντας από το σημείο αυτό, οι Ελληνίδες σήμερα διαθέτουν υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και κατακτούν ολοένα και περισσότερο έδαφος στην αγορά εργασίας και στον επιχειρηματικό κόσμο. Τα καταφέρνουν με πολύ κόπο να κυνηγήσουν τα όνειρά τους, ενώ την ίδια εποχή ξεκινούν οι σκέψεις για τη δημιουργία οικογένειας. Από τη μια, λοιπόν, οι γυναίκες εργάζονται όσο και οι άνδρες και από την άλλη – εξαιτίας των έμφυλων στερεοτύπων – στο σπίτι είναι επιφορτισμένες με τα οικιακά και τη φροντίδα των παιδιών. Μοιραία, την ώρα των αποφάσεων έρχονται αντιμέτωπες με το δίλημμα «καριέρα ή οικογένεια». Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με το δημογραφικό.
Η ανισότητα των φύλων είναι άρρηκτα δεμένη με το δημογραφικό πρόβλημα και με βάση τη διεθνή εμπειρία, τα κράτη που εφαρμόζουν πολιτικές για την ισότητα έχουν καλύτερες δημογραφικές προοπτικές. Συνεπώς, η υποστήριξη των γυναικών έτσι ώστε να συνδυάσουν επιτυχώς την επιδίωξη των επαγγελματικών τους στόχων παράλληλα με τη δημιουργία οικογένειας είναι μείζονος σημασίας.
Έχει γίνει αντιληπτό πως οι επιδοματικές πολιτικές για την τόνωση των γεννήσεων φτάνουν μέχρι ένα σημείο, μέχρι εκεί που η καθημερινότητα πιέζει ασφυκτικά τα νέα ζευγάρια, ιδίως τις γυναίκες. Στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και στη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων εστιάζουμε ακριβώς εκεί, στην ενδυνάμωση των γυναικών στην αγορά εργασίας και στη στήριξη για να καταφέρουν να εξισορροπήσουν ιδιωτική και επαγγελματική ζωή. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται μέσα από ένα πλέγμα πολιτικών και δράσεων.
Σε νομοθετικό επίπεδο, με τον 4808/2021 μεταξύ άλλων επιχειρήθηκε η άρση των αντικινήτρων για την πρόσληψη των γυναικών με ταυτόχρονη θωράκιση των δικαιωμάτων των ανδρών. Με την προστασία των πατέρων από απόλυση για έξι μήνες από τη γέννηση του παιδιού τους, με την δεκατετραήμερη άδεια πατρότητας και τη γονική άδεια τεσσάρων μηνών, τα δικαιώματα των ανδρών προστατεύονται άμεσα. Ταυτόχρονα, έμμεσα ενισχύεται η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας, καθώς αίρεται το αντικίνητρο πρόσληψης τους λόγω δημιουργίας οικογένειας και πιθανής απουσίας από την εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Παράλληλα, στο πλαίσιο των πολιτικών στήριξης της οικογένειας και των εργαζόμενων μητέρων, το πρόγραμμα «Νταντάδες της Γειτονιάς» βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης. Ξεκινά πιλοτικά τον Φεβρουάριο του 2022 και στοχεύει στην εργασιακή επανένταξη των νέων μητέρων με την οικονομική ενίσχυση των εργαζομένων γονέων, των μονογονέων, των αναδόχων και ιδιαίτερα των μητέρων για τη φύλαξη των παιδιών τους, ηλικίας από 2 μηνών έως 2,5 ετών, από πιστοποιημένους επιμελητές και επιμελήτριες.
Ταυτόχρονα, προχωρά η πιλοτική απονομή του Σήματος Ισότητας σε επιχειρήσεις, με στόχο την απονομή του στη συνέχεια σε όποια επιχείρηση το επιθυμεί και εφαρμόζει τις απαραίτητες πολιτικές, ενώ στον σχεδιασμό μας βρίσκεται πρόγραμμα για τη διαμόρφωση μονάδων φύλαξης βρεφών σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, όσο οι μητέρες τους εργάζονται. Το έργο αυτό θα υλοποιηθεί με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και θα ξεκινήσει μέσα στο 2022. Θα αφορά επιχειρήσεις με εκατό εργαζόμενους και άνω. Στο πλαίσιο αυτού, θα επιδοτείται η πρόσληψη έως δύο ατόμων για δύο χρόνια ανά επιχείρηση για τη φύλαξη των βρεφών, ενώ η χρηματοδότηση θα καλύπτει και τον απαιτούμενο εξοπλισμό.
Οι σχεδιαζόμενες πρωτοβουλίες είναι αρκετές και την τρέχουσα περίοδο βρισκόμαστε στο στάδιο χάραξης μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Η πολιτική αυτή συνδέεται στενά με την εφαρμοζόμενη στρατηγική για την ισότητα, όπως αυτή αποτυπώνεται και στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025.
Έχουμε δυο πολυπαραγοντικά προβλήματα που διαπλέκονται, το δημογραφικό και την ανισότητα των φύλων. Ο συνδυασμός των πολιτικών υπέρ της ισότητας με αυτές για τη δημιουργία οικογένειας δεν θα μας φέρει απλώς πιο κοντά στην επίλυσή τους, αλλά θα οδηγήσει στην οικοδόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας, για όλες και όλους, μιας κοινωνίας με μέλλον.
* Η κα Γιάννα Χορμόβα είναι Γενική Γραμματέας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων
