Θυμηθήκαμε φέτος τη χρονιά που πάτησε ο άνθρωπος το φεγγάρι. Γι΄ αυτό, το σημερινό λήμμα θα μπορούσε να έχει τον τίτλο: Οι πολλαπλές σημασίες της λέξης διάστημα. Επειδή, όμως, όπως έχουμε ξαναγράψει, δε δίνουμε τίτλους στο γλωσσάρι, ξεκινάμε ευθύς αμέσως με την ιστορία της λέξης.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ταξίδι προς το διάστημα, λοιπόν, με διαστημόπλοιο λεξικά και κείμενα. Δε θέλουμε να είμαστε πίσω, αφού διαθέτουμε Υπηρεσία Διαστήματος που μας κληροδότησε η προηγούμενη Κυβέρνηση και καλό είναι να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε.
Διαστημικές κουβέντες με άλλα λόγια.
Τὸ διάστημα, τοῦ διαστήματος στα αρχαία μας κείμενα έχει αρχικά την έννοια της απόστασης, του χώρου μεταξύ δύο πραγμάτων κυριολεκτικά και μεταφορικά. Διάστημα έχουν και οι ήχοι στη μουσική, ο ένας από τον άλλο, για διάστημα κάνουμε λόγο και στο χρόνο. Διαστήματα ογδόης, ελαττωμένα διαστήματα, αυξημένα διαστήματα, ταλαιπωρούν μουσικούς και μη. Μεγάλο διάστημα έχουμε να δούμε κάποιον και γι’ αυτό χαιρόμαστε ή λυπόμαστε αντίστοιχα.
Διάστημα στα αρχαία κείμενα ήταν και ένας βίαιος χωρισμός, αλλά και η μεγάλη διαφορά μεταξύ των απολαύσεων, των ηδονών. Ο Αριστοτέλης όριζε ως διάστημα μια πρόταση, γιατί σε αυτήν υπήρχε απόσταση μεταξύ υποκειμένου και κατηγορουμένου. Διάστημα ακόμη καλούνταν και το ύψος.
Φυσικά δε φτιάξαμε Ινστιτούτο, για να μελετήσει όλα τα παραπάνω. Αντιθέτως, οργανώνουμε μια υπηρεσία, για να ερευνήσει μια άλλη διάσταση του διαστήματος, αυτήν του άπειρου χώρου που βρίσκεται πέρα από την ατμόσφαιρα της γης. Θα μπούμε κι εμείς με τη σειρά μας σε διαστημική τροχιά, αφήνοντας πίσω μας τον πάλαι ποτέ Ψυχρό Πόλεμο που είχε ξεσπάσει μεταξύ Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης για το ποιος θα έχει το πρώτο χέρι στη διαστημική κυριαρχία.
Διάστημα από το ρήμα διίστημι – διίσταμαι, την πρόθεση διά και το ρήμα ἵστημι – ἵσταμαι (= στέκω – στέκομαι). Αν θέλαμε να περιγράψουμε κατά λέξη τον όρο, θα λέγαμε ότι είναι αυτό που στέκει μεταξύ δυο άλλων. Το διάστημα που θυμόμαστε φέτος αποδίδει το γαλλικό espace (χώρος, απόσταση).
Χαμένοι στο διάστημα, λοιπόν, ας προσπαθήσουμε να βρούμε το δρόμο μας, παραθέτοντας μερικές ακόμη χρήσεις της λέξης σε νεοελληνικές εκφράσεις.
Το τελευταίο διάστημα ασχολούμαστε με τις πυρκαγιές. Γράφουμε και γράφουμε γι’ αυτές, αφήνοντας διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις. Μαθητές και φοιτητές ασχολούνται με συναρτήσεις διαστημάτων και οι Φυσικοί μιλούν για τα διαστήματα που διατρέχουν τα σώματα. Οι στατιστικολόγοι με τη σειρά τους θα αναφερθούν σε διαστήματα εμπιστοσύνης (confidence intervals), για να προσδιορίσουν με ασφάλεια όλα τα στατιστικά δεδομένα. Για αυτά ακούμε στις δημοσκοπήσεις και είναι τα περίφημα περιθώρια λάθους.
Οι ορθοπεδικοί μελετούν τα μεσογονάτια διαστήματα. Αυτούς τους επισκεπτόμαστε, όταν κατά διαστήματα μας συμβαίνει το ένα ή το άλλο.
Προς το παρόν ετοιμαστείτε για τουρισμό στο διάστημα. Τουρίστες του διαστήματος πάρτε μαζί σας έμπειρους διαστημανθρώπους, συντονίστε τα διαστημόμετρα, διαλέξτε διαστημοσυσκευές και εκτοξευτείτε.
Στο μεσοδιάστημα μη χάνετε επαφή με την ιστοσελίδα μας, γιατί στο μικροδιάστημα πολλά και ενδιαφέροντα συμβαίνουν, για τα οποία σας κρατάμε ενήμερους, παρουσιάζοντας όλες τις διαστάσεις των θεμάτων. Πολυδιάστατη και όχι μονοδιάστατη πληροφόρηση!
Και πού ξέρετε μπορεί στο προσεχές διάστημα να ιδρυθεί και Ινστιτούτο Τρισδιάστατων Ερευνών!
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
