Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να δώσει συνολική απάντηση στη σοβαρή στεγαστική κρίση που πλήττει την ήπειρο, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάζει σήμερα ένα σχέδιο δράσης που στοχεύει στην ενίσχυση του κατασκευαστικού τομέα και στη διαμόρφωση ρυθμιστικού πλαισίου για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Η Κομισιόν αναμένεται να παρουσιάσει το σχέδιό της για την αντιμετώπιση «την πιο αποσταθεροποιητική κοινωνική πρόκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση», όπως ανέφερε ο Τόμας Κάτνιγκ, μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ).
Όπως σημείωσε, η κρίση αυτή «επηρεάζει λίγο-πολύ και τα 27 κράτη μέλη, από τη νότια Ευρώπη έως τις χώρες της Βαλτικής, από τις μεγάλες πόλεις έως τις αγροτικές περιοχές», υπογραμμίζοντας τη γεωγραφική και κοινωνική της έκταση.
Τα στοιχεία αποτυπώνουν το μέγεθος του προβλήματος
Σχεδόν 1,3 εκατομμύριο άνθρωποι στην ΕΕ είναι άστεγοι, ενώ οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά πάνω από 60% από το 2010 έως το 2025. Την ίδια περίοδο, τα ενοίκια σημείωσαν άνοδο περίπου 29%, με ακόμη μεγαλύτερες αυξήσεις σε ορισμένες χώρες, σύμφωνα με τη Eurostat.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Εσθονία, όπου από το 2010 οι τιμές πώλησης αυξήθηκαν κατά 250% και τα ενοίκια κατά 218%.
Σύμφωνα με τον Κάτνιγκ, οι ρίζες της κρίσης εντοπίζονται στην οικονομική κρίση του 2008-2009, η οποία ακολούθησε περίοδος λιτότητας σε πολλά κράτη μέλη.
Η κατάσταση «επιδεινώθηκε από το 2015 και μετά, λόγω της χρηματιστικοποίησης (σ.σ. των πρακτικών που αντιλαμβάνονται την κατοικία ως επενδυτικό προϊόν), της αύξησης των τιμών της γης και της κρίσης κόστους ζωής μετά την πανδημία», πρόσθεσε.
«Για πάρα πολλούς Ευρωπαίους σήμερα η εύρεση κατοικίας αποτελεί πηγή άγχους», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, οι υπηρεσίες της Κομισιόν κατήρτισαν ένα «σχέδιο για οικονομικά προσιτή στέγαση», το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί σήμερα το απόγευμα.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Μαρί Χάιλαντ, υπεύθυνη ερευνών κοινωνικής πολιτικής στη Eurofound, η έννοια της προσιτής στέγασης προϋποθέτει να ληφθούν υπόψη και τα εισοδήματα, τα οποία δεν αυξήθηκαν με τον ίδιο ρυθμό όπως οι τιμές των ακινήτων.
Το 2024, κατά μέσο όρο, οι Ευρωπαίοι δαπανούσαν 19% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση, ενώ για τα νοικοκυριά με εισόδημα κάτω από το 60% του εθνικού μέσου όρου, το ποσοστό αυτό άγγιζε το 37%.
Περισσότερα από 16,5 εκατομμύρια νοικοκυριά στην ΕΕ – ποσοστό 8,2% – δαπανούσαν πάνω από 40% του εισοδήματός τους για στέγαση.
Νέοι, οικογένειες και υπερπληθυσμός κατοικιών
Η κρίση πλήττει ιδιαίτερα τους νέους, οι οποίοι συχνά έχουν «χαμηλούς μισθούς», «επισφαλείς συμβάσεις εργασίας», περιορισμένη «πρόσβαση σε επιδόματα ανεργίας» και αναζητούν στέγη σε αστικές περιοχές, όπου οι πιέσεις είναι εντονότερες.
Σημαντικές δυσκολίες αντιμετωπίζουν επίσης τα νοικοκυριά με παιδιά, κυρίως οι μονογονεϊκές οικογένειες.
Παράλληλα, το 17% των Ευρωπαίων πολιτών ζούσε το 2024 σε κατοικίες με υπερβολικό αριθμό ατόμων, με το φαινόμενο να είναι ιδιαίτερα έντονο στη Ρουμανία.
Ρύθμιση βραχυχρόνιων μισθώσεων και ενίσχυση των κατασκευών
Η καθυστέρηση της ΕΕ να ασχοληθεί με το ζήτημα οφείλεται στο γεγονός ότι η στέγαση δεν ανήκει στις βασικές αρμοδιότητές της, όπως η γεωργία ή το εμπόριο. Ωστόσο, η Αριστερά άσκησε πιέσεις για να τεθεί το θέμα ψηλά στην ευρωπαϊκή ατζέντα.
«Προωθούσαμε αυτόν τον σκοπό εδώ και χρόνια, αλλά δυσκολευόμασταν να τον θέσουμε στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής», δήλωσε η ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών Ιρένε Τινάγκλι.
Σύμφωνα με προσχέδιο που επικαλείται το AFP, η Επιτροπή σχεδιάζει νομοθετικές παρεμβάσεις για τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, όπως το Airbnb, κυρίως σε τουριστικές πόλεις, όπου οι κάτοικοι καταγγέλλουν εκτόξευση των ενοικίων. Μεταξύ των μέτρων εξετάζεται και πλαφόν στον αριθμό των επιτρεπόμενων διανυκτερεύσεων.
Παράλληλα, οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να δώσουν ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα, εστιάζοντας στην αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού, μέσω προγραμμάτων μαθητείας, καθώς και στην απλοποίηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών, ώστε να επιταχυνθεί η έκδοση οικοδομικών αδειών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι απαιτούνται πάνω από δύο εκατομμύρια νέες κατοικίες ετησίως για την κάλυψη της ζήτησης, ενώ υπολογίζει ότι έως και 375 δισ. ευρώ θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν έως το 2029, με τη συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα.
