Η ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει ριζικά τη μάχη κατά του καρκίνου του πνεύμονα. Ενεργοποιώντας το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα, στοχεύει σε μακροχρόνιο έλεγχο της νόσου και σε καλύτερη ποιότητα ζωής, ενώ νέα δεδομένα δείχνουν ότι ο ρόλος της επεκτείνεται πλέον και στα πρώιμα στάδια, μεταβάλλοντας το θεραπευτικό τοπίο.
Τι είναι η ανοσοθεραπεία και πώς δρα
Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει η κύρια αιτία θανάτου από κακοήθειες παγκοσμίως, με πάνω από δύο εκατομμύρια νέα περιστατικά ετησίως [1]. Για δεκαετίες, η θεραπεία βασιζόταν αποκλειστικά στη χειρουργική, τη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία. Τα τελευταία χρόνια, η ανοσοθεραπεία [2] έχει αναδειχθεί σε βασικό θεραπευτικό όπλο, καθώς «εκπαιδεύει» το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα. Οι αναστολείς σημείων ελέγχου, όπως το nivolumab, το pembrolizumab, το atezolizumab και το durvalumab, μπλοκάρουν τις πρωτεΐνες PD-1 και PD-L1 που «κρύβουν» τα καρκινικά κύτταρα από το ανοσοποιητικό.
Αποτελέσματα και οφέλη
Η μελέτη KEYNOTE-024 έδειξε ότι το pembrolizumab υπερέχει της χημειοθεραπείας σε ασθενείς με υψηλή έκφραση PD-L1 [3], ενώ συνδυαστικά σχήματα χημειοθεραπείας με ανοσοθεραπεία έχουν δείξει αύξηση της επιβίωσης σε ασθενείς με μεταστατική νόσο . Η μελέτη PACIFIC καθιέρωσε το durvalumab ως θεραπεία συντήρησης μετά από χημειο-ακτινοθεραπεία στο στάδιο III [4]. Το βασικό πλεονέκτημα της ανοσοθεραπείας είναι η δυνατότητα μακροχρόνιου ελέγχου της νόσου και η διατήρηση καλής ποιότητας ζωής. Ωστόσο, η ανταπόκριση ποικίλλει ανάλογα με βιοδείκτες, όπως η έκφραση PD-L1 και το φορτίο μεταλλάξεων του όγκου (TMB) . Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι συνήθως αυτοάνοσης αιτιολογίας και αναστρέψιμες, αρκεί να εντοπιστούν έγκαιρα από έμπειρο ιατρικό προσωπικό.
Η περιεγχειρητική και μετεγχειρητική χρήση
Η ανοσοθεραπεία έχει πλέον ρόλο και στα πρώιμα στάδια του καρκίνου του πνεύμονα, μειώνοντας τον κίνδυνο υποτροπής. Η μελέτη CheckMate-816 έδειξε ότι ο συνδυασμός nivolumab με χημειοθεραπεία πριν από τη χειρουργική επέμβαση βελτιώνει σημαντικά τα ποσοστά πλήρους παθολογοανατομικής ανταπόκρισης [5], ενώ η CheckMate-77T επιβεβαίωσε το όφελος και μετεγχειρητικά . Παράλληλα, οι κλινικές μελέτες KEYNOTE-671 και AEGEAN με pembrolizumab και durvalumab αντίστοιχα, επιβεβαιώνουν το όφελος της ανοσοθεραπείας στην επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου . Η ανοσοθεραπεία εξελίσσεται έτσι σε βασικό συμπλήρωμα της χειρουργικής θεραπείας, αυξάνοντας ουσιαστικά τις πιθανότητες ίασης.
Μελλοντικές προοπτικές
Παρότι η έκφραση του PD-L1 μπορεί να προβλέψει καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία, δεν αποτελεί απόλυτο δείκτη επιλογής, καθώς πλήρης παθολογοανατομική ανταπόκριση έχει παρατηρηθεί και σε ασθενείς χωρίς PD-L1 έκφραση. Επιπλέον, η παρακολούθηση του κυκλοφορούντος DNA όγκου (ctDNA) μετά τη θεραπεία αναδεικνύεται ως σημαντικός προγνωστικός δείκτης, καθώς η κάθαρσή του συνδέεται με βελτιωμένη επιβίωση και μειωμένο κίνδυνο υποτροπής. Επιπλέον, η παρουσία ctDNA μετά τη θεραπεία συνδέεται με δυσμενή πρόγνωση και αυξημένο κίνδυνο υποτροπής, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της συνεχούς παρακολούθησης και της εξατομικευμένης θεραπευτικής προσέγγισης [6].
Πέρα από τις ήδη εγκεκριμένες θεραπείες, πολλές νέες μελέτες διερευνούν συνδυασμούς ανοσοθεραπείας και στοχευμένων φαρμάκων. Νέοι αναστολείς σημείων ελέγχου όπως οι LAG-3 και TIGIT, καθώς και εμβόλια καρκίνου και κυτταρικές θεραπείες CAR-T, δείχνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Οι εξελίξεις αυτές στοχεύουν στη βελτίωση της επιβίωσης και στη μείωση των ανεπιθύμητων ενεργειών.
Η ανοσοθεραπεία με τη σωστή καθοδήγηση και εξατομικευμένη παρακολούθηση, μπορεί να χαρίσει όχι μόνο περισσότερο χρόνο, αλλά και καλύτερη ποιότητα ζωής στους ασθενείς.
Δρ. Αρετή Καντζιούρα, MD, MSc, PhD, Παθολόγος – Ογκολόγος, Γ΄ Ογκολογικό Τμήμα, Α.Ν.Θ. «Θεαγένειο», Διδάκτωρ Βιοχημείας και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος στις Νανοεπιστήμες & Νανοτεχνολογίες, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Πηγές:
[1] Sung H et al. CA Cancer J Clin. 2021;71:209-249.
[2] WHO. Cancer Treatment: Immunotherapy Overview. 2024.
[3] Reck M et al. N Engl J Med. 2016;375:1823-1833. (KEYNOTE-024)
[4] Antonia SJ et al. N Engl J Med. 2017;377:1919-1929. (PACIFIC)
[5] Forde PM et al. N Engl J Med. 2022;386:1973-1985. (CheckMate-816)
[6] Rizvi NA et al. Science. 2015;348:124-128.
