Ένα μουσείο για τον πιο αγαπημένο ήρωα της Επανάστασης του 1821, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, θα γίνει στην Αθήνα. Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων συζήτησε χθες την έγκριση ή μη μελέτης αποκατάστασης και μετατροπής σε Κέντρο Έρευνας – Αρχείο «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» για τη στέγαση της ιδιωτικής συλλογής της οικογένειας Στασινόπουλου, του χαρακτηρισμένου ως μνημείου κτηρίου επί των οδών 3ης Σεπτεμβρίου 46 & Μάρνη 13 στον Δήμο Αθηναίων (Ο.Τ. 73097), φερόμενης ιδιοκτησίας «Ελβαλχαλκορ Α.Ε.».
Η νέα χρήση του κτηρίου ως Μουσείο συνεπάγεται αυξημένες απαιτήσεις, προδιαγραφές και δεσμεύσεις κυρίως σε θέματα φέρουσας ικανότητας, προσβασιμότητας, πυρασφάλειας και γενικότερης συμμόρφωσης με τους σύγχρονους κανονισμούς. Στόχος της μελέτης που εξετάστηκε από το ΚΣΝΜ είναι η διατήρηση και συντήρηση των ιστορικών τεκμηρίων του κτηρίου και της υλικής υπόστασής του (π.χ. με ενσωμάτωση νέων ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων Η/Μ, συστημάτων φωτισμού και κλιματισμού, με τον κατά το δυνατόν αναστρέψιμο τρόπο).
Το ακίνητο αποτελείται από δύο κτήρια. Όπως αναφέρθηκε, για το νεώτερο κτήριο Β΄ προβλέπονται εκτεταμένες επεμβάσεις δομικής φύσεως, όπως η ανακατασκευή όλων των επιπέδων του με διαφοροποίηση στις στάθμες σε σχέση με τις υφιστάμενες ώστε να προσαρμοστούν στις στάθμες του μνημείου, και παράλληλη διατήρηση της στέγης από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Ανάμεσα στα δυο κτήρια γίνεται προσθήκη δόμησης, με κάλυψη με ελαφριά – μεταλλική κατασκευή του κλειστού περιμετρικά αίθριου για τη δημιουργία μια αίθουσας μεγαλύτερης κλίμακας, που είναι απαραίτητη δεδομένου του περιορισμένου μεγέθους των δωματίων του μνημείου.
Οι κύριοι εκθεσιακοί χώροι του μουσείου αναπτύσσονται στον Α’ και Β’ Όροφο του μνημείου, καθώς και τον Α’ Όροφο της νεώτερης επέκτασης (κτήριο Β). Στο ισόγειο και το πατάρι χωροθετούνται οι συμπληρωματικές και υποστηρικτικές λειτουργίες του μουσείου. Το υπόγειο θα έχει βοηθητικές χρήσεις.
Πιο συγκεκριμένα, ανά στάθμη:
Υπόγειο: Δεξαμενή νερού πυρόσβεσης, δωμάτιο καθαριότητας και αποθήκη, καθώς και χώρος αποθήκευσης εκθεσιακού υλικού του μουσείου, αποδυτήρια για το προσωπικό, W.C. κοινού – W.C. AμεΑ.
Ισόγειο: Υποδοχή, πωλητήριο του μουσείου, κύρια είσοδος – κλιμακοστάσιο, φωταγωγός για την διέλευση και την εγκατάσταση ηλεκτρομηχανολογικών. Καθαιρείται ο τοίχος στην είσοδο ώστε ο χώρος να ενοποιηθεί με την υποδοχή και το πωλητήριο. Καταργείται ο χώρος 2.04 και ενοποιείται με τον 2.05 για την δημιουργία ανελκυστήρα. Στην μεταγενέστερη επέκταση προβλέπεται κατάστημα παραδοσιακών προϊόντων και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του μουσείου στη θέση του αρχικού αιθρίου, με δευτερεύουσα κατακόρυφη κίνηση με γραμμική κλίμακα.
Πατάρι ισογείου: Café – εστιατόριο. Στην επέκταση και σε λειτουργική συνέχεια βρίσκεται το παρασκευαστήριο, WC κοινού.
Α’ Όροφος: Εκθεσιακοί Χώροι, βοηθητικές χρήσεις, τμήμα για W.C. κοινού και αποθήκευση και έλεγχο των Η/Μ εγκαταστάσεων.
Πατάρι Α΄ Ορόφου: Διέλευση του ανελκυστήρα και χώροι αποθήκευσης.
Β’ Όροφος: Εκθεσιακοί Χώροι, βοηθητικές χρήσεις, τμήμα για W.C. κοινού και αποθήκευση και έλεγχο των Η/Μ εγκαταστάσεων.
Πατάρι Β΄ Ορόφου: Διέλευση του ανελκυστήρα και χώροι αποθήκευσης και πρόβλεψη πρόσβασης στο δώμα μέσω εγκατάστασης σκάλας επίσκεψης.
Δώμα: Η/Μ εγκαταστάσεις.
Θα προστεθεί ανελκυστήρας στο κτήριο Α΄, δίπλα στο υφιστάμενο κλιμακοστάσιο, σε θέση που δεν θίγει το μνημείο.
-Στους Α΄ και Β΄ ορόφους του μνημείου (κτήριο Α΄), σημαντική επέμβαση αποτελεί η υποβάθμιση των οροφών των χώρων 4.06-4.08 και 6.06-6.8 (δηλαδή πάνω από το κλιμακοστάσιο –το χωλλ– και τον κυρίως διάδρομο κάθε ορόφου) προκειμένου να τοποθετηθούν οι εσωτερικές μονάδες κλιματισμού και οι αντίστοιχες οδεύσεις τους.
Ο υφιστάμενος πλαστικός διάκοσμος των χώρων αυτών αφαιρείται και επανατοποθετείται στην νέα υποβαθμισμένη οροφή από γυψοσανίδα, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί το αποτύπωμα των Η/Μ στοιχείων.
Δημιουργία κλειστού αίθριου: Προβλέπεται η κατασκευή βαθμιδωτής στέγης με ανοίγματα στην οροφή για τη δημιουργία κλειστού στεγασμένου χώρου στο αρχικό αίθριο. Στο χώρο αυτό διαμορφώνεται αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Πρόκειται για μεταλλική κατασκευή με κατακόρυφα μεταλλικά υποστυλώματα και κάλυψη από τραπεζοειδή λαμαρίνα και σκυρόδεμα η οποία αποτελεί στην ουσία προσθήκη καθ’ ύψος στη στατικώς ανεξάρτητη από το μνημείο νεώτερη προσθήκη από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Η άνω επιφάνεια της καλύψεως του αίθριου θα κατασκευαστεί ως φυτεμένο δώμα με εκτατική κάλυψη και φυτά ουσιαστικά εδαφοκάλυψης έτσι ώστε να αναβαθμιστεί η εικόνα από το εσωτερικό του κτιρίου. Τα ανοίγματα της καλύψεως θα γίνουν με υαλότουβλα σε ανάμνηση των αντίστοιχων που υπάρχουν σήμερα στο κτίριο.
Η τελική επιφάνεια όψης με επίχρισμα σε χρώμα ανοιχτού γκρι. Τα διακοσμητικά ανάγλυφα στοιχεία της πρόσοψης – όπως γείσα, κορνίζες, επίκρανα, διαχωριστικές ταινίες και εσοχές – σε χρωματισμό υπόλευκο.
Τα εξωτερικά ξύλινα κουφώματα θα αποδοθούν σε απόχρωση σκούρου γκρι-ανθρακί. Τα σκούρα των κουφωμάτων (παντζούρια) θα βαφούν σε απόχρωση φύλλου της ελιάς. Τα μεταλλικά στοιχεία των όψεων θα χρωματισθούν επίσης σε αποχρώσεις σκούρου γκρι-ανθρακί, δηλαδή χρώματα που διαφοροποιούνται από τους αρχικούς χρωματισμούς που εντοπίστηκαν κατά το στάδιο διερεύνησης.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, που παρουσιάστηκαν από την εισήγηση, το οικόπεδο αγοράστηκε από τον Νικόλαο Στασινόπουλο το έτος 1919, όπου τη δεκαετία του 1920 κατασκευάστηκε η κατοικία του με σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Χέλμη, απόφοιτου της Ecole Speciale του Παρισιού.
Το κτήριο φαίνεται να ολοκληρώθηκε μέχρι το έτος 1924, οπότε και ιδρύθηκε η εταιρεία ΑΔΕΛΦΟΙ Ν. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΙ Ο.Ε. της οποίας και αποτέλεσε έδρα. Το κτίριο παρέμεινε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Στασινόπουλου έως το 1978, οπότε και το μεγαλύτερο ποσοστό του μεταβιβάστηκε στην Εμπορική Τράπεζα κατόπιν αναγκαστικού πλειστηριασμού. Το υπόλοιπο τμήμα πωλήθηκε στην ίδια τράπεζα το 1980. Μετά από διαδοχικές αγορές το κτήριο αγοράστηκε εκ νέου από την εταιρεία ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ Α.Ε., μέλος του σημερινού Ομίλου Στασινόπουλου, επανερχόμενο στην οικογένεια του κτήτορά του.
Το οικόπεδο, εμβαδού 394,42τ.μ., είναι γωνιαίο (αμβλεία γωνία συμβολής οδών) δημιουργώντας εκτεταμένο πρόσωπο επί του δρόμου. Η πρόσβαση γίνεται για το ισόγειο από την οδό 3ης Σεπτεμβρίου και για τους ορόφους από είσοδο επί της οδού Μάρνη, απευθείας από τον δρόμο.
Το κτήριο αναπτύσσεται σε επτά (7) στάθμες (υπόγειο, ισόγειο, πατάρι, Α΄ και Β΄ όροφο με επιμέρους πατάρια και δώμα) και χωρίζεται σε δυο διακριτά τμήματα – όγκους, λειτουργικά συνενωμένα:
το αρχικό – παλαιό εκλεκτικιστικό κτήριο (κτήριο Α΄) και
το νεώτερο, συμβατικό κτήριο (κτήριο Β΄) που δεν προβάλλει στον δρόμο. Το κτήριο Β έχει ανεγερθεί με την οικοδομική άδεια προσθήκης αποθήκης με αριθμό 7900/1950 με μελέτη του Πολιτικού Μηχανικού Ανδρέα Παπαδάκη. Στο τμήμα αυτό προστέθηκε εκ των υστέρων επιπλέον όροφος, χωρίς να υπάρχει σχετική τεκμηρίωση.
Ανάμεσα στους δυο κτηριακούς όγκους δημιουργείται αυλή – αίθριο.
Το ισόγειο με το πατάρι του κτηρίου Α (μνημείο), λειτουργούσε ως κατάστημα υδραυλικών ειδών και ειδών υγιεινής – έδρα της εταιρείας «Αφοι Ν. Στασινόπουλοι». Το πατάρι καλύπτει μέρος της υποκείμενης κάτοψης, δημιουργώντας διπλού ύψους χώρο κατά μήκος της όψης. Το εκτεταμένο υπόγειο είχε βοηθητική χρήση.
Οι ανώτερες στάθμες του κτηρίου Α΄ (Α και Β όροφοι) έχουν ίδια διάταξη και περιλαμβάνουν κεντρικό χωλ – διάδρομο και εκατέρωθεν δωμάτια. Λειτουργούσαν ως δυο ανεξάρτητες κατοικίες. Τα δωμάτια προς τον δρόμο είναι ανά ομάδες συνενωμένα, αποτελώντας τους κύριους χώρους διημέρευσης. Οι εν λόγω στάθμες φέρουν μικρά πατάρια πάνω από τους βοηθητικούς χώρους.
Το κτήριο καλύπτεται με συνδυασμό δίρριχτων στεγών, με ξύλινο φέροντα οργανισμό και επικάλυψη κεραμίδια και τμήμα δώματος όπου υπάρχουν βοηθητικοί χώροι.
Η κατακόρυφη επικοινωνία για τις κατοικίες γίνεται μέσω του κλιμακοστασίου της οδού Μάρνη. Εσωτερικά, τα κουφώματα είναι ξύλινα ταμπλαδωτά και το κτήριο φέρει πλούσιο διάκοσμο, με τμήματα επιφανειών με ζωγραφικό διάκοσμο και οροφές με γλυπτικό διάκοσμο (γύψινα) επί των πλακών οπλισμένου σκυροδέματος που διαμορφώνουν την οριζόντια δομή του. Τα κατακόρυφα στοιχεία είναι λιθοδομές.
Στις όψεις τα ανοίγματα τοποθετούνται συμμετρικά, μερικά ορίζουν πλαίσια με οριζόντια γείσα και τα υπόλοιπα ορίζουν ψευδοπαραστάδες. Μεταξύ των ανοιγμάτων υπάρχουν γύψινα στη θέση του επιστυλίου, κάτω από το γείσο υπάρχουν γιρλάντες και πάνω στις ψευδοπαραστάδες ανθέμια. Το στηθαίο έχει κάθετα και οριζόντια γραμμικά στοιχεία.
Οι όψεις προς τις οδούς διασώζουν πλούσιο μορφοπλαστικό διάκοσμο. Τα στοιχεία των όψεων (επιφάνειες και γλυπτικός διάκοσμος) ήταν υπόλευκα, όπως τεκμηριώνεται από τη διερεύνηση αρχικών χρωματισμών που υποβλήθηκε. Τα εξωτερικά κουφώματα ήταν ξύλινα (ταμπλαδωτές οι θύρες και με γαλλικού τύπου σκούρα τα παράθυρα). Η διερεύνηση αρχικών χρωματισμών για τα κουφώματα έδειξε για τα παράθυρα: κάσωμα και παράθυρο: απομίμηση ξύλου και για τα σκούρα: γκρι – σιελ. Στη στάθμη του ισογείου, λόγω της χρήσης των καταστημάτων, υπάρχουν μεγάλα ανοίγματα που φέρουν μεταλλικά ρολά προστασίας.
Η πίσω όψη (προς την εσωτερική αυλή – αίθριο) έχει λιτή οργάνωση, απουσία διακόσμου και εκεί υπάρχει η βοηθητική κυκλικής κάτοψης κλίμακα, που οδηγεί στο δώμα.
Σχετικά με την κατάσταση διατήρησης του μνημείου (ΚΤΙΡΙΟ Α΄), το κτήριο εμφανίζει σημαντική οικοδομική και δομητική παθολογία, με εκτεταμένες βλάβες του κατασκευαστικού φορέα στέγασής του και κατά συνέπεια εκτεταμένη παθολογία των στοιχείων διακόσμου. Περαιτέρω, η στάθμη του ισογείου που είχε χρήση καταστήματος έχει δεχτεί το βάρος μεταγενέστερων επεμβάσεων (γυψοσανίδες, κ.λπ.) και δεν διασώζει αξιόλογα εσωτερικά στοιχεία.
Η προσθήκη (ΚΤΙΡΙΟ Β΄), εμφανίζει επίσης σημαντική παθολογία λόγω κυρίως ποιότητας κατασκευής και μη συστηματικής συντήρησης.
