Θρίαμβος της Ελλάδας κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Υστερα από χρόνων προσπάθειες και πολλές συζητήσεις με εκπροσώπους χωρών από όλο τον κόσμο, πετύχαμε την εγγραφή στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς έξι μινωικών ανακτόρων της Κρήτης. Ηταν μια μάχη που δόθηκε με απίστευτη δύναμη, από τη σύνταξη των φακέλων, τους σχεδιασμούς του υπουργείου Πολιτισμού για τα ανακτορικά κέντρα, τον διαρκή έλεγχο των στοιχείων, μέχρι και την εξαιρετική παρουσίαση στα ντοκουμέντα που κατατέθηκαν. Η παρούσα στη συνεδρίαση υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO Γιώργος Κουμουτσάκος, πλαισιωμένοι από επιστήμονες κύρους που είχαν μετάσχει στην όλη διαδικασία, βοήθησαν στην επιτυχία της χώρας μας, κάνοντας σοβαρές επαφές με άλλες χώρες.
Η υποψηφιότητα για τη σειριακή εγγραφή των ανακτόρων είχε συναντήσει την επιφύλαξη του ICOMOS (διεθνές συμβούλιο μνημείων και τοποθεσιών) που κατά παράδοση έχει πιο «αριστερές» αντιλήψεις. Ωστόσο, όπως είπαν εκπρόσωποι των χωρών που πήραν τον λόγο (έφτασαν σε αριθμό- ρεκόρ κατά τη συγκεκριμένη σύσκεψη της επιτροπής) η Ελλάδα τούς είχε πείσει. Τόσο με την εξαιρετική και εξαντλητική περιγραφή των μνημείων που είχε προτείνει όσο και με τα μελλοντικά σχέδια για την προστασία τους. Τα ανάκτορα που εγγράφονται είναι: Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος, Κυδωνία, Ζώμινθος.
Η σημερινή εγγραφή αποτελεί το επιστέγασμα της συστηματικής, επίπονης, μακροχρόνιας προσπάθειας των έμπειρων στελεχών και υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και της εποικοδομητικής συνεργασίας τους με την Περιφέρεια Κρήτης και συναρμόδιους φορείς για την προετοιμασία του φακέλου της υποψηφιότητας.
Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, βασιζόμενη και στην αξιολόγηση του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου της, ICOMOS, αναγνώρισε την Εξέχουσα Οικουμενική Αξία των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων, την αυθεντικότητα και την ακεραιότητα του αγαθού, καθώς και την ύπαρξη ισχυρού πλαισίου προστασίας και δομημένου Σχεδίου Διαχείρισής του, συστατικά απαραίτητα της εγγραφής στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, παρούσα κατά την αναγγελία της εγγραφής, κατά την ολοκλήρωση της διαδικασίας της εγγραφής, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Σήμερα είναι μια μέρα ορόσημο για την πατρίδα μας, για τον ελληνικό λαό, για την Κρήτη, για τον Πολιτισμό στη μακρά ιστορική του διάρκεια. Με την εγγραφή των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, ο μινωικός πολιτισμός, ένας από λαμπρότερους πολιτισμούς του προϊστορικού Αιγαίου αναγνωρίζεται και καθιερώνεται παγκοσμίως. Τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των μινωικών ανακτορικών συγκροτημάτων, που σώζονται σε όλη την Κρήτη, αποτελούν τους αυθεντικούς εκφραστές αυτού του πολιτισμού. Τα ανάκτορα δεν ήταν μόνο διοικητικά και οικονομικά κέντρα. Ήταν κέντρα πολιτισμού, τέχνης και τεχνολογικής καινοτομίας. Δημιουργήματα υψηλής τέχνης και αισθητικής, μνημειακής αρχιτεκτονικής, με ανεπτυγμένο σύστημα γραφής και διοίκησης, και με ισχυρές εμπορικές και πολιτισμικές επαφές με τους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου. Η ανάδειξη του Μινωικού πολιτισμού μάς επιτρέπει να κατανοούμε καλλίτερα τις απαρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμικού γίγνεσθαι, καθιερώνοντας την Κρήτη ως κοιτίδα πολιτισμού παγκόσμιας σημασίας. Ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου όλους όσους συνετέλεσαν σε αυτή την επιτυχία της χώρας μου. Τους θεσμικούς εκπροσώπους της UNESCO και του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς -και ιδιαίτερα τον Διευθυντή του Lazare Eloundou- το Υπουργείο Εξωτερικών και τη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία -τον επικεφαλής της Γιώργο Κουμουτσάκο- την Περιφέρεια Κρήτης και προσωπικά τον Σταύρο Αρναουτάκη, και φυσικά, τους συνεργάτες μου στο Υπουργείο Πολιτισμού -στα πρόσωπα της Διευθύντριας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Έλενας Κουντούρη, της τμηματάρχου Ντίνας Μπενίση και του Διευθυντή Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων Θέμη Βλαχούλη – και τους αντιπροσώπους μας στην Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς -στο πρόσωπο της Ευγενίας Γερούση. Χάρη στη σκληρή δουλειά τους, την μακρά εμπειρία τους, τη γνώση και την αφοσίωσή τους, σήμερα γίναμε όλοι εξαιρετικά περήφανοι».
Ιδιαίτερα ευνοϊκό για εμάς ήταν το γεγονός πως αρκετοί εκπρόσωποι ξένων χωρών έχουν επισκεφθεί κάποιους από τους αρχαιολογικούς χώρους είτε στα παιδικά τους χρόνια είτε ως μεγαλύτεροι. Επαίνεσαν λοιπόν την «εξέχουσα αξία τους» στον παγκόσμιο πολιτισμό και μίλησαν για την καλή τους προστασία από την πολιτεία.
Η Ελλάδα καταχειροκροτήθηκε ύστερα από την ολοκλήρωση της διαδικασίας και την αποδοχή της πρότασής της. Η ελληνική αντιπροσωπεία πανηγύριζε σεμνά από τη θέση της με πολλά χαμόγελα. Ο λόγος δόθηκε στον Γιώργο Κουμουτσάκο, ο οποίος εξήρε τη συμβολή των ανθρώπων του υπουργείου Πολιτισμού, που με πολύ μόχθο, φροντίδα και προσοχή «έτρεξαν» όλο το πρόγραμμα. Επαίνεσε επίσης την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, που με τη διαρκή παρουσία και τις παρεμβάσεις της, οδήγησε στο πολύ καλό τελικό αποτέλεσμα.
Ο λόγος δόθηκε αμέσως μετά στην υπουργό, η οποία, ευχαριστώντας τον κ. Κουμουτσάκο, απέδωσε τα εύσημα στους συνεργάτες της που είχαν την εποπτεία του προγράμματος καθώς και στις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού. Κατόπιν, αναφέρθηκε σύντομα στην παγκόσμια σημασία του μινωικού αλλά και του κρητικού πολιτισμού.
Η αλήθεια είναι πως η πορεία από τη σύνταξη των μελετών και την κατάθεσή τους μέχρι την σημερινή έγκριση, είχε πολλά καρδιοχτύπια, αγωνίες, πολλή και καλή δουλειά, αφοσίωση και αγάπη. Το θαυμαστό τέλος είναι μια πολύ σημαντική κατάκτηση και επιτυχία της χώρας μας.
Τα ανακτορικά κέντρα έπαιξαν ζωτικό ρόλο στην εξέλιξη, την ανάπτυξη και τη διάδοση του μινωικού πολιτισμού και σηματοδότησαν τον κοινωνικό μετασχηματισμό από τις πρωτοαστικές κοινότητες της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού σε μια πολύπλευρη και ιεραρχική κοινωνία. Η πολιτική, κοινωνική, οικονομική και θρησκευτική αναδιοργάνωση, ο μετασχηματισμός της ιδιωτικής ζωής και η πρωτοφανής πολιτιστική ανάπτυξη που προέκυψε από τη σταδιακή συγκέντρωση της εξουσίας και τη συσσώρευση πλούτου, επικεντρώθηκαν στα ανακτορικά κέντρα, καθένα από τα οποία κάλυπτε μια μεγάλη κατοικημένη περιοχή της Κρήτης.
Τα μινωικά ανακτορικά κέντρα ξεχωρίζουν για τη μοναδική μνημειακή αρχιτεκτονική τους, με την πολύπλοκη εσωτερική της οργάνωση, η οποία πέρασε στην αρχαία ελληνική μνήμη ως ο «Λαβύρινθος». Αποτελούσαν τα διοικητικά, οικονομικά και θρησκευτικά κέντρα μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής και στέγαζαν πολλαπλές δραστηριότητες. Δεν περιλάμβαναν μόνο τις κατοικίες των ηγεμόνων και του ιερατείου, αλλά φιλοξενούσαν πλήθος ανθρώπων: τεχνίτες (μεταλλουργοί, κεραμείς, υφαντές κ.λπ.), εμπόρους, γραμματείς. Γύρω από τα ανάκτορα διοργανώνονταν διάφορες εκδηλώσεις και διαγωνισμοί.
Τα περισσότερα από τα ανακτορικά κέντρα μοιράζονται κοινά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Αποτελούνται από μια μεγάλη, ορθογώνια κεντρική αυλή, γύρω από την οποία βρίσκονται πολυώροφες πτέρυγες (μερικές φορές φτάνουν και τους τέσσερις ορόφους), οι οποίες στεγάζουν τις διάφορες δραστηριότητες: διαμερίσματα κατοικιών, χώρους υποδοχής, αρχεία (τα οποία έχουν αποδώσει πινακίδες με χαραγμένες τις διάσημες Γραμμικές Α και Β γραφές, τις παλαιότερες μορφές γραφής στην Ελλάδα), θησαυρούς, ιερά, μεγάλες αποθήκες, κουζίνες, εργαστήρια, θεατρικούς χώρους, όλα δίνοντας μια εικόνα μιας μικρής, ζωντανής πόλης.
Οι πτέρυγες ήταν εξοπλισμένες με πρόπυλα, βεράντες και κιονοστοιχίες που άνοιγαν σε φωταγωγούς και εσωτερικές αυλές, διασφαλίζοντας ότι τα εσωτερικά δωμάτια ήταν καλά φωτισμένα και αεριζόμενα. Οι τοίχοι ήταν επενδυμένοι με μαρμάρινα ορθοστάτες και λαμπρές τοιχογραφίες. Στα εργαστήρια, οι τεχνίτες του παλατιού κατασκεύαζαν αριστουργήματα από χρυσό και ελεφαντόδοντο, χαλκό και φαγεντιανή, σφραγιδόλιθους, ειδώλια, πήλινα και λίθινα αγγεία, πολλά από τα οποία προορίζονταν για εξαγωγή στις χώρες του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Τα ανακτορικά κέντρα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Ζωμίνθου και της Κυδωνίας, είναι κατανεμημένα σε διαφορετικές γεωγραφικές ενότητες, από το ανατολικό έως το δυτικό άκρο της Κρήτης.
