Το μέλλον της Ευρώπης είναι όλο και πιο ζοφερό, άμεση συνέπεια των ολέθριων πολιτικών της ηγεσίας της και της αποτυχίας της να προσαρμοστεί σε μια μεταμορφωμένη παγκόσμια τάξη. Οι τολμηρές, ρεαλιστικές στρατηγικές της κυβέρνησης Τραμπ αποτελούν μια έντονη αντίθεση με την αυτοκαταστροφική παρακμή της Ευρώπης. Με τη συνεχιζόμενη αστάθεια στη Μέση Ανατολή (ο 12ήμερος πόλεμος Ισραήλ-Ιράν, η αναταραχή στη Συρία μετά τον Άσαντ, η ασταθής κατάσταση στη Γάζα), την επιμονή του πολέμου στην Ουκρανία, τη θέρμανση των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας, την αναταραχή στο ΝΑΤΟ, τις στρατηγικές κινήσεις της Κίνας και τις εσωτερικές κρίσεις της Ευρώπης— χάος της παράνομης μετανάστευσης, οικονομική κατάρρευση και ηγετική ανικανότητα—η Ευρώπη αντιμετωπίζει έναν σκοτεινό ορίζοντα. Η νέα γερμανική κυβέρνηση υπό τον Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου, αποτελεί παράδειγμα των ευρύτερων αποτυχιών της Ευρώπης, ανίκανη να ανταποκριθεί στις προκλήσεις.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» της κυβέρνησης Τραμπ, έχει επαναπροσδιορίσει την παγκόσμια εμπλοκή, προσφέροντας στην Ευρώπη ένα πρότυπο για την προτεραιότητα του εθνικού συμφέροντος. Η αποφασιστική υποστήριξη του Τραμπ στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου Ισραήλ-Ιράν, σε συνδυασμό με διπλωματικές πρωτοβουλίες προς την Τεχεράνη, κατέδειξε μια αριστοτεχνική ισορροπία δύναμης και διαπραγμάτευσης.
Οι τολμηρές προτάσεις του για τη Γάζα και η υποστήριξή του για τη μετάβαση της Συρίας μετά την πτώση του Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024 άνοιξαν οδούς για σταθερότητα, από τις οποίες η Ευρώπη θα μπορούσε να είχε επωφεληθεί για να εξασφαλίσει τις προμήθειες ενέργειας. Αντ’ αυτού, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένης της νέας συμμαχίας CDU/CSU-SPD της Γερμανίας, παραπαίουν στην αναποφασιστικότητα. Η κυβέρνηση Μερτς, παρά τις υποσχέσεις για οικονομική αναζωογόνηση και αυστηρότερες πολιτικές μετανάστευσης, παραμένει δεσμευμένη στην ξεπερασμένη πολυμερή προσέγγιση της ΕΕ, αποτυγχάνοντας να μιμηθεί τον διμερή πραγματισμό του Τραμπ. Αυτή η δειλία έχει αφήσει την Ευρώπη εκτεθειμένη σε εκτοξεύσεις των τιμών ενέργειας και προσφυγικές ροές, σπαταλώντας ευκαιρίες για τη σταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, τώρα ένα παρατεταμένο αδιέξοδο, αποκαλύπτει την ηγεσία της Ευρώπης ως πλήρως ανίκανη. Η πραγματιστική ώθηση του Τραμπ για μια διαπραγματευτική λύση—παροτρύνοντας την Ουκρανία να εξετάσει εδαφικές παραχωρήσεις και ουδετερότητα—προσφέρει μια ρεαλιστική οδό για αποκλιμάκωση, μειώνοντας τους κινδύνους κοντά στα σύνορα της Ευρώπης.
Η απαίτησή του για αύξηση των αμυντικών δαπανών των συμμάχων του ΝΑΤΟ στο 5% του ΑΕΠ έχει δικαίως πιέσει την Ευρώπη να αναλάβει την ευθύνη της ασφάλειάς της. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Μερτς, έχουν σπαταλήσει αυτή την ευκαιρία. Ο κυβερνητικός συνασπισμός της Γερμανίας, παρά τη δέσμευση για συνεχή υποστήριξη στην Ουκρανία και μεταρρυθμίσεις στις αμυντικές προμήθειες, βρίσκεται σε παράλυση από εσωτερικές διαιρέσεις, με στελέχη του SPD, να αντιστέκονται σε τολμηρή στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Οι αναποτελεσματικές κυρώσεις της ΕΕ και τα εξαντλημένα αποθέματα του ΝΑΤΟ αντικατοπτρίζουν μια δειλή προσέγγιση που ενθαρρύνει τη Ρωσία, κινδυνεύοντας με περαιτέρω κλιμάκωση και εξάντληση των πόρων της Ευρώπης, ενώ αγνοεί τη στρατηγική διαύγεια του Τραμπ.
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας υπό τον Τραμπ έχουν εξελιχθεί σε σταθεροποιητική δύναμη, με την εμπλοκή του με τον Πούτιν να μετριάζει τις παγκόσμιες εντάσεις. Προτάσσοντας τον διάλογο, ο Τραμπ έχει δημιουργήσει ευκαιρίες για την Ευρώπη να διαπραγματευτεί συμφωνίες ενέργειας και ασφάλειας με τη Ρωσία, μειώνοντας την εξάρτηση από ασταθείς προμηθευτές της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένης της νέας κυβέρνησης της Γερμανίας, είναι παράλυτοι από ιδεολογική ακαμψία. Η συμμαχία του Μερτς, παρά τις δεσμεύσεις για ισχυρότερο ρόλο της Ε.Ε., προσκολλάται σε τιμωρητικές πολιτικές κατά της Ρωσίας, απομονώνοντας την Ευρώπη και επιδεινώνοντας τις ενεργειακές κρίσεις.
Η προσέγγιση του Τραμπ προσφέρει διέξοδο, αλλά οι ηγέτες της Ευρώπης, βυθισμένοι σε ξεπερασμένες νοοτροπίες του Ψυχρού Πολέμου, είναι υπερβολικά ανίκανοι για να την εκμεταλλευτούν, αφήνοντας την ήπειρο εκτεθειμένη στη ρωσική επιρροή και την οικονομική δυσπραγία.
Οι ενισχυμένοι δεσμοί της Κίνας με τη Ρωσία, που επιδέξια διαχειρίζεται με τις εμπορικές πολιτικές του ο Τραμπ, υπογραμμίζουν τα στρατηγικά σφάλματα της Ευρώπης. Οι δασμοί του Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα προστατεύουν τις δυτικές αγορές ενώ ενθαρρύνουν την Ευρώπη να διαφοροποιήσει το εμπόριό της, αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες, εθισμένοι στα φθηνά κινεζικά εισαγόμενα, απέτυχαν να ανταποκριθούν.
Η κυβερνητικός συνασπισμός της Γερμανίας, που υπόσχεται μειώσεις εταιρικών φόρων και απορρύθμιση, στερείται του οράματος να αντιμετωπίσει την επιρροή της Κίνας μέσω καινοτομίας, όπως έκανε ο Τραμπ. Οι αφελείς ελπίδες τους για κινεζική μεσολάβηση στην Ουκρανία υπογραμμίζουν την αποσύνδεσή τους από την πραγματικότητα. Οι πολιτικές του Τραμπ παρέχουν ένα σχέδιο για οικονομική ανθεκτικότητα, αλλά οι ηγέτες της Ευρώπης, μπλεγμένοι σε κανονιστικούς βάλτους, καταδικάζουν την ήπειρο σε οικονομική υποτέλεια.
Εσωτερικά, η ηγεσία της Ευρώπης έχει μετατρέψει τις προκλήσεις σε καταστροφές. Η μετανάστευση, τροφοδοτούμενη από συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, έχει εκτραπεί σε χάος λόγω των απερίσκεπτων πολιτικών ανοιχτών συνόρων της Ε.Ε., που υποστηρίχθηκαν από προηγούμενους ηγέτες όπως η Άνγκελα Μέρκελ και διαιωνίστηκαν από την ανίσχυρη Επιτροπή της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν. Αυτές οι πολιτικές, δίνοντας προτεραιότητα στον ιδεαλισμό έναντι της ασφάλειας, έχουν πλημμυρίσει την Ευρώπη με παράνομους μετανάστες, υπερφορτώνοντας τις υπηρεσίες, τροφοδοτώντας την εγκληματικότητα.
Τα αυστηρά μέτρα του Τραμπ για την παράνομη μετανάστευση και την προστασία των συνόρων, προσφέρουν ένα πρότυπο για τάξη, αλλά οι ευρωπαϊκή ηγεσία, παρά τις υποσχέσεις για ελέγχους στα σύνορα και απελάσεις στη Συρία και το Αφγανιστάν, βρίσκεται κολλημένη στην ουτοπία, καθιστώντας τις μεταρρυθμίσεις ανίσχυρες.
Αυτή η αποτυχία έχει μετατρέψει τη μετανάστευση σε κοινωνική και πολιτική ωρολογιακή βόμβα, αποσταθεροποιώντας τις κοινωνίες και ενδυναμώνοντας εξτρεμιστές.
Η οικονομική στασιμότητα, επιδεινωμένη από την παγκοσμιοποίηση και την ενεργειακή εξάρτηση, είναι μια ακόμη αυτοκαταστροφική πληγή. Οι πολιτικές του Τραμπ, που προάγουν την εγχώρια ανάπτυξη, παρέχουν έναν οδικό χάρτη για την Ευρώπη να αναζωογονήσει τις βιομηχανίες της μέσω απορρύθμισης και επενδύσεων σε πράσινη τεχνολογία.
Ωστόσο, η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας, αντιμετωπίζοντας προβλεπόμενη ανάπτυξη 0,1% το 2025, παραλύεται από ένα δημοσιονομικό κενό 26 δισ. ευρώ και την αντίσταση του SPD στη λιτότητα. Η γραφειοκρατική Πράσινη Συμφωνία της Ε.Ε. και οι εθνικές αντιπαλότητες έχουν σπαταλήσει ευκαιρίες, αφήνοντας την Ευρώπη να υστερεί παγκοσμίως.
Η διακυβέρνηση είναι εξίσου ζοφερή, με την Επιτροπή της Φον ντερ Λάιεν, γεμάτη σκάνδαλα, και την εύθραυστη κυβερνητική συμμαχία της Γερμανίας, να διαβρώνουν την εμπιστοσύνη και να τροφοδοτούν τον ευρωσκεπτικισμό.
Το απλοποιημένο στυλ ηγεσίας του Τραμπ θα μπορούσε να είχε εμπνεύσει μεταρρυθμίσεις, αλλά η ελίτ της Ευρώπης παραμένει εγκλωβισμένη στη δυσλειτουργία.
Το μέλλον της Ευρώπης είναι ζοφερό, άμεσο αποτέλεσμα των καταστροφικών αποτυχιών των ηγετών της να προσαρμοστούν στη νέα γεωπολιτική και οικονομική τάξη. Οι πολιτικές του Τραμπ—αποφασιστικές στη Μέση Ανατολή, πραγματιστικές στην Ουκρανία, σταθεροποιητικές με τη Ρωσία και διεκδικητικές έναντι της Κίνας—προσφέρουν μια οδό για ανθεκτικότητα που η Ευρώπη αγνόησε.
Η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας, παρά τη φιλική προς τις επιχειρήσεις ρητορική της, είναι υπερβολικά διαιρεμένη για να τις υλοποιήσει, περιοριζόμενη από εσωτερικές πιέσεις και μια αδύναμη πλειοψηφία 52% στο κοινοβούλιο. Στη Γαλλία η διακυβέρνηση Μακρόν είναι πλήρως απαξιωμένη και η οικονομία βρίσκεται σε εξαιρετικά δυσχερή κατάσταση.
Η αναταραχή στο ΝΑΤΟ, η οικονομική κατάρρευση και το χάος της μετανάστευσης πηγάζουν από ηγέτες υπερβολικά αδύναμους. Χωρίς δραστική αλλαγή, η Ευρώπη αντιμετωπίζει την ανυπαρξία, παγιδευμένη ανάμεσα σε διεκδικητικές δυνάμεις και τη δική της αδράνεια.
Συμπερασματικά, οι προοπτικές της Ευρώπης είναι δυσοίωνες, εξαιτίας των ολέθριων πολιτικών των ηγετών της. Η μετασχηματιστική προσέγγιση του Τραμπ θα μπορούσε να είχε οδηγήσει την Ευρώπη στη δύναμη, αλλά η δειλία και η ανικανότητα των ηγεσιών και της ευρύτερης ευρωπαϊκής ελίτ εξασφαλίζουν την παρακμή. Στη νέα παγκόσμια τάξη, η Ευρώπη κινδυνεύει να γίνει παρατηρητής, ξεπερνιέται από δυνάμεις που υιοθετούν τολμηρή δράση ενώ η ίδια μαραζώνει σε αυτοκαταστροφική αποσύνθεση.
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
** Η ανάλυση και τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις του συγγραφέα
