Η χθεσινή συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, με τον Πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα, και τα όσα πρωτόγνωρα έλαβαν χώρα στο Οβάλ Γραφείο, ανέδειξαν μια τολμηρή προσέγγιση αρχών στη διπλωματία. Παρουσιάζοντας ένα βίντεο και εικόνες που υπογράμμιζαν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον λευκών αγροτών της Νότιας Αφρικής, ο Τραμπ εκμεταλλεύτηκε μια κρίσιμη ευκαιρία για να αναδείξει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα στη διεθνή σκηνή. Μακριά από διπλωματικό ολίσθημα, αυτή η στρατηγική κίνηση κατέδειξε τη δέσμευση του Προέδρου Τραμπ να αντιμετωπίζει δυσάρεστες αλήθειες, να προάγει τη λογοδοσία και να προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσω τολμηρής, διαφανούς ηγεσίας.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Η συνάντηση είχε ως στόχο να συζητήσει εμπορικούς και ασφαλείς δεσμούς, αλλά ο Αμερικανός Πρόεδρος, συντονισμένος με τις ανησυχίες που εξέφρασαν υποστηρικτές και σύμβουλοι όπως ο Ίλον Μασκ, στράφηκε στην κατάσταση των λευκών αγροτών της Νότιας Αφρικής, ιδιαίτερα των Αφρικάνερ. Η απόφασή του να χορηγήσει καθεστώς πρόσφυγα σε 59 λευκούς Νοτιοαφρικανούς, σηματοδότησε την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης του να δράσει βάσει αναφορών για στοχευμένη βία. Στο Οβάλ Γραφείο, ο Πρόεδρος Τραμπ ενίσχυσε αυτή τη στάση χαμηλώνοντας τα φώτα και παίζοντας ένα βίντεο με τον Τζούλιους Μαλέμα, ηγέτη του μειονοτικού κόμματος Οικονομικοί Μαχητές της Ελευθερίας (EFF), να ψάλλει το προκλητικό τραγούδι κατά του απαρτχάιντ «Πυροβολήστε τον Μπόερ». Συνοδευόμενο από εικόνες τάφων και άρθρα που περιέγραφαν δολοφονίες αγροτών, η παρουσίαση του Τραμπ υπογράμμισε αυτό που περιέγραψε ως κρίση με πάνω από χίλιους νεκρούς αγρότες. Αυτή η ζωντανή προβολή δεν ήταν απλώς θεατρική—ήταν μια υπολογισμένη προσπάθεια να ανθρωποποιήσει τα θύματα και να απαιτήσει απαντήσεις.
Η στρατηγική του Τραμπ ήταν πολυδιάστατη. Πρώτον, εκμεταλλεύτηκε την παγκόσμια πλατφόρμα του Οβάλ Γραφείου για να φωτίσει ένα ζήτημα που συχνά παραγκωνίζεται στον διεθνή διάλογο. Οι αναφορές για επιθέσεις σε αγροκτήματα, αν και αμφισβητούμενες, είναι πραγματικές: τα δεδομένα της αστυνομίας της Νότιας Αφρικής επιβεβαιώνουν 50-70 δολοφονίες αγροτών ετησίως, με τους λευκούς αγρότες να επηρεάζονται δυσανάλογα σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού τους. Παρουσιάζοντας οπτικά στοιχεία, ο Αμερικανός Πρόεδρος, εξασφάλισε ότι το ζήτημα δεν μπορούσε να απορριφθεί ως αφηρημένο ή υπερβολικό, αναγκάζοντας τον Ραμαφόσα να εμπλακεί άμεσα. Αυτό συνάδει με την ευρύτερη προσέγγιση του, για τα ανθρώπινα δικαιώματα—χρησιμοποιώντας την επιρροή της Αμερικής για να υπερασπιστεί περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως φάνηκε στην προηγούμενη υποστήριξή του για διωκόμενες θρησκευτικές μειονότητες.
Δεύτερον, η προσέγγιση του Προέδρου Τραμπ, πίεσε την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής να διευκρινίσει τη στάση της. Ο Ραμαφόσα, έμπειρος διπλωμάτης, απάντησε με ψυχραιμία, δηλώνοντας ότι η ρητορική του Μαλέμα δεν αντικατοπτρίζει την κρατική πολιτική και ότι το έγκλημα επηρεάζει όλους τους Νοτιοαφρικανούς. Ωστόσο, η πρόκληση του Αμερικανού Προέδρου, ανάγκασε τον Ραμαφόσα να αποστασιοποιηθεί δημοσίως από εξτρεμιστικές φωνές, ενισχύοντας τη δέσμευση της Νότιας Αφρικής στις δημοκρατικές αρχές. Η παρουσία προσώπων όπως ο Υπουργός Γεωργίας Τζον Στένχουισεν και ο δισεκατομμυριούχος Γιόχαν Ρούπερτ, και οι δύο λευκοί, το υπογράμμισαν αυτό, καθώς επανέλαβαν την έκκληση του Ραμαφόσα για ενότητα κατά του εγκλήματος. Ακόμη και οι Νοτιοαφρικανοί γκόλφερ Έρνι Ελς και Ρέτιφ Γκόουσεν, μέλη της αντιπροσωπείας, συνέβαλαν στην αποκλιμάκωση, με τον Ελς να σημειώνει, «Δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό». Η πρόκληση του Προέδρου Τραμπ, αν και τολμηρή, πυροδότησε έναν εποικοδομητικό διάλογο.
Οι επικριτές μπορεί να υποστηρίξουν ότι η παρουσίαση κινδύνευσε να πυροδοτήσει εντάσεις, αλλά η στρατηγική του Τραμπ είχε τις ρίζες της στην ηθική διαύγεια. Υπογραμμίζοντας μη επαληθευμένα αλλά συγκινητικά υλικά, προσκάλεσε έλεγχο και συζήτηση, εμπιστευόμενος ότι η αλήθεια θα προκύψει μέσω ανοιχτού διαλόγου. Αυτό συνάδει με την έμφαση της κυβέρνησης του στην ελευθερία του λόγου ως ακρογωνιαίο λίθο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, η συνάντηση δεν εκτροχίασε τις διμερείς σχέσεις. Οι συζητήσεις για τη εμπορική σχέση 20,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ-Νότιας Αφρικής και το ποσοστό ανεργίας 32,9% της Νότιας Αφρικής συνεχίστηκαν, υποδηλώνοντας ότι η εστίαση του Τραμπ στα ανθρώπινα δικαιώματα συμπλήρωσε, αντί να υπονομεύσει, ευρύτερους διπλωματικούς στόχους.
Σε μια εποχή όπου οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά καλύπτονται από σιωπή, η αμετανόητη προσέγγιση του Προέδρου Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο ήταν μια αριστοτεχνική κίνηση. Ανύψωσε τις φωνές των θυμάτων, κράτησε έναν βασικό εταίρο υπόλογο και επαναβεβαίωσε τον ρόλο της Αμερικής ως φάρο δικαιοσύνης. Καθώς ο Ραμαφόσα αποχωρούσε από την Ουάσιγκτον, ο κόσμος αντιλήφθηκε ότι η διπλωματία, όταν ασκείται με θάρρος, μπορεί να φωτίσει ακόμη και τα πιο σκοτεινά ζητήματα.
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
