Κατά την αρχαιότητα ήταν μια σημαντική πόλη της Αχαΐας, Αχαΐας που άκμασε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους και μετείχε στον αποικισμό ιδρύοντας τον Κρότωνα στην μεγάλη Ελλάδα. Πρόκειται για τις αρχαίες Ρύπες, που βρίσκονται οκτώ χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Αιγίου, στην σημερινή Τραπεζά. Η φετινή ανασκαφή ολοκληρώθηκε και τα αποτελέσματά της είναι σημαντικά.
Η φετινή ανασκαφή επικεντρώθηκε κυρίως στην έρευνα του κτιρίου Γ νοτιοανατολικά του ανδήρου των ναών το οποίο ανήκε στη δημόσια σφαίρα των λειτουργιών της πόλης. Το κτίριο κάλυπτε η ερείπωση της ανωδομής του αποτελούμενη από ασβεστολιθικές και κροκαλοπαγείς λιθοπλίνθους. Μετά την αποτύπωση, την αρίθμηση και την απομάκρυνσή τους, αποκαλύφθηκε πλήρως η κρηπίδα τής κύριας, νότιας μακράς του πλευράς με τον στυλοβάτη, μήκους 16,80μ. Οι σύνδεσμοι σχήματος Η και Ζ στην κρηπίδα και τα στοιχεία της ανωδομής, συστήνουν χρονολόγηση πριν το 300 π.Χ
Στην πρόσοψη αυτή αποκαθίστανται κορινθιακοί ημικίονες. Επάνω τους έτρεχε αδιάρθρωτος θριγκός με ταινία επιστυλίου που είχε κατατομή δωρικού ράμφους. Η διάμετρος των ημικιόνων και το ολικό ύψος του κίονα, έχει ως αποτέλεσμα κορινθιακό κίονα με τις χαμηλότερες αναλογίες όλων των εποχών. Οι σιγμοειδούς κατατομής βάσεις των ημικιόνων είναι Πελοποννησιακού τύπου, όπως αυτοί που βρίσκονται στο ναό του Απόλλωνα στις Βάσσες. Τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα ανασυνθέτουν μνημειακή όψη τριών μέτρων. Τα μετακιόνια διαστήματα ανάμεσα στους σύνθετους στύλους καλύπτονταν από ορθοστατικές πλάκες-θωρακεία. Το κορινθιακό κιονόκρανο φέρει μικροσκοπικό, αργό, κυμάτιο κάτω από τις ακάνθους, καθώς και 20 σχηματοποιημένες άκανθες-φύλλα στην ημιπεριφέρεια του καλάθου, γεγονός που επιτρέπει κάθε είδους συγκρίσεις με τα πρώιμα παραδείγματα, όπως είναι αυτό στον κορινθιακό κίονα στο ναό του Απόλλωνα των Βασσών. Επιπλέον, αποτελεί την πρωιμότερη ολοκληρωμένη κορινθιακή σύνθεση που γνωρίζουμε στο εσωτερικό ενός μνημείου, ενώ για πρώτη φορά συνδέεται άμεσα με ταφική χρήση, όπως ακριβώς παραδίδεται στην ανεκδοτολογική αναφορά του Βιτρούβιου. Στους λιθοπλίνθους του ερειπιώνα περιλαμβάνονται και αρχιτεκτονικά μέλη που δεν προέρχονται από το κορινθιακό οικοδόμημα.
Πρόκειται κυρίως για μέλη ενιαίου ιωνικού θριγκού με επιστύλιο και συνδυασμό ζωφόρου και οδόντων , θραύσματα κιόνων αετωματικούς λίθους και ιωνικό κιονόκρανο που συνέχεται με ημικίονες συμφυείς σε σύνθετες λιθοπλίνθους. Προέρχονται από κτίριο το οποίο θα αναζητηθεί πολύ κοντά στο υπό έρευνα μνημείο.
Η έως τώρα έρευνα του κτιρίου Γ μαρτυρά την αναγνώρισή του ως του Ηρώου τής αρχαίας πόλης. Κάτω από τον ερειπιώνα που κάλυπτε την πρόσοψή του, βρέθηκαν πεσμένα από την αρχική θέση τους, μαρμάρινος λέοντας σε οκλάζουσα στάση, μικρότερος του φυσικού μεγέθους με την πλίνθο του, ένας δεύτερος μεγαλύτερος λέοντας με τμήμα τής πλίνθου του επίσης σε οκλάζουσα στάση με ανατομικές λεπτομέρειες και χαίτη σε απαλό ανάγλυφο, κεφαλή μικρότερου μαρμάρινου λέοντα με την χαίτη του καθώς και το άνω μέρος μεγάλης, μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης νεανικής ανδρικής μορφής. Όλα τα γλυπτά είναι λαξευμένα σε πεντελικό μάρμαρο. Οι λέοντες ήταν ένθετοι σε ξεχωριστές λίθινες βάσεις.
Στο εσωτερικό τού μνημείου και σε μεταγενέστερη φάση της χρήσης του, βρέθηκαν και ερευνήθηκαν ασύλητες ταφές σε κιβωτιόσχημους τάφους και σε μία σαρκοφάγο, οι οποίες απέδωσαν πολύτιμα κτερίσματα, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας.
Μεταξύ άλλων, ζεύγος χρυσών ενωτίων με κεφαλές λεόντων στην κορυφή τους, ένα συμπαγές ενώτιο γυμνού φτερωτού έρωτα με σκήπτρο στο δεξιό και στεφάνι στο αριστερό χέρι του, χρυσό περιδέραιο με τα άκρα του να απολήγουν σε συμπαγείς προτομές λεόντων, χρυσό δαχτυλίδι, χρυσή δανάκη, χαρώνειο οβολό, με χελώνα στον εμπροσθότυπο, δύο σιδερένια κομβία που περιβάλλονται με ύφασμα και σιδερένια στλεγγίδα. Τα κτερίσματα των τάφων στο εσωτερικό του κτιρίου, αποτελούν μάρτυρες της ευμάρειας και της υψηλής κοινωνικής θέσης των ενοίκων τους.
Μικρή ερευνητική τομή κάτω και εξωτερικά τής όψης του μνημείου, απέδωσε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και κεραμική του 8ου αι. π.Χ.
Η έρευνα του Ηρώου θα συνεχιστεί κατόπιν έγκρισης του νέου πενταετούς προγράμματος της ανασκαφής.
Ο επικεφαλής της συστηματικής ανασκαφικής έρευνας αρχαιολόγος Ανδρέας Βόρδος, λέει ο Thepresident.gr «και αυτή τη χρονιά, η ανασκαφή επικεντρώθηκε στο πλάτωμα της αρχαίας πόλης των Ρυπών, όπου ήταν η αρχαία αγορά. Εκεί έχει εντοπισθεί και το άνδηρο των ναών, με εντυπωσιακότερο όλων τον υστερο-αρχαϊκό ναό ο οποίος μάς έδωσε και τα περίφημα αετωματικά γλυπτά με ασβεστόλιθο. Ακολουθεί η έρευνα των υπολοίπων κτηρίων στα νότια, τα ανατολικά και τα δυτικά.
Τα τρία τελευταία χρόνια επικεντρωθήκαμε στην ανασκαφική έρευνα του κτηρίου Γ ανατολικά του ανδήρου των ναών και μας εξέπληξε, όπως κάθε χρόνο μάς εκπλήσσει η Τραπεζά. Δίνει την κάτοψη ενός μνημείου το οποίο χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ με αρκετές μετασκευές ή επισκευές. Όπως διαπιστώσαμε φέτος, εκεί υπήρχε αρχαιότερο κτήριο του 8ου αιώνα, το οποίο δεν είναι ακόμα η ώρα να ερευνηθεί. Πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί η έρευνα του κτηρίου του 4ου αιώνα.
Στο κτήριο αυτό που ερευνάται τώρα, βρήκαμε πεσμένα μπροστά στην κρηπίδα το τεκμήρια που δηλώνουν τη σημασία και τη χρήση του. Ηταν ηρώον. Ανάμεσα στα ευρήματα, είναι δύο μαρμάρινοι όρθιοι λέοντες σε οκλάζουσα στάση και μεγάλο τμήμα επιτύμβιας στήλης, γλυπτά τέταρτου αιώνα κα μάλιστα σε πεντελικό μάρμαρο.
Το κτήριο ήταν στην όψη του τουλάχιστον κορινθιακού ρυθμού και μάλιστα πολύ πρώιμου, φαίνεται αυτό από τον τύπο των κιονοκράνων του. Σύμφωνα με τον συνεργάτη μου, καθηγητή αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Χρύσανθο Κανελλόπουλο είναι η πρώτη φορά που έχουμε χρήση κορινθιακού ρυθμού εξωτερικά.
Στο εσωτερικό βρήκαμε ταφές που ανήκουν στην πρώτη μεταγενέστερη φάση. Ασύλητες ταφές, κάποιες ακτέριστες και άλλες κτερισμένες. Κι όμως, οι κτερισμένες είχαν πολύτιμα ευρήματα. Εκτός από κεραμεική, περιείχαν χρυσά περιδέραια, ένα υπέροχο συμπαγές ειδώλιο έφηβου έρωτα με στεφάνι και τρόπαιο, (εγώ τουλάχιστον δεν γνωρίζω άλλο παρόμοιο) χρυσά ψέλια κλπ.
Η έρευνα θα συνεχιστεί χάρη στη γενναία στήριξη του Ιδρύματος Γ Α Λεβέντη.»
Ο κ. Βόρδος συμπληρώνει πως στη νέα έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιγίου, που εγκαινιάζεται από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου, ο επισκέπτης θα μπορεί να δει χαρακτηριστικό δείγμα γλυπτού διακόσμου από την Τραπεζά. Θα εκτίθενται αγάλματα από το δυτικό και το ανατολικό αέτωμα τα οποία είναι τα πρώτα που έχουν λαξευθεί απευθείας σε μαλακό λίθο, από τεχνίτες μαρμαράδες.
Η έρευνα χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη. Ενισχύεται από την Ολυμπία Οδό ΑΕ.
Αγγελική Κώττη
