Στον Νορβηγό συγγραφέα και δραματουργό Γιον Φόσε απονέμεται το φετινό βραβείο του Νόμπελ Λογοτεχνίας. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ακαδημίας, το βραβείο δόθηκε για τα «καινοτόμα θεατρικά έργα και την πεζογραφία του, που δίνουν φωνή στο ανείπωτο».
Ο Γιον Φόσε, με το μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικόι ύφος του ανανέωσε ριζοσπαστικά το τοπίο της Νορβηγικής δραματουργίας. Έχει γράψει πλήθος μυθιστορημάτων, θεατρικών έργων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων, μεταξύ των οποίων «Το άλλο όνομα» κ.α. Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση της Σουηδικής Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών, αν και ο Γιον Φόσε συμμερίζεται τον πεσιμισμό προκατόχων του, το συγγραφικό του όραμα δεν καταλήγει στο μηδενισμό ή την περιφρόνηση. Η πρόζα του διαθέτει ζεστασιά και χιούμορ, ενώ αποδίδει στους ανθρώπινους χαρακτήρες του με μια ευάλωτη αφέλεια.
Στην πατρίδα του το έργο του συγκρίνεται με εκείνο του μεγάλου Νορβηγού συγγραφέα Ερρίκου Ιψεν. Μιλώντας στο bookpress.gr είχε πει γι’ αυτή τη σύγκριση: «Φυσικά, νομίζω πως η σύγκριση είναι κάπως άδικη, τόσο για τον Ίψεν όσο και για εμένα. Υπάρχει ένας προφανής λόγος που συμβαίνει όλο αυτό: είμαστε και οι δύο Νορβηγοί και δεν υπάρχουν πολλοί παγκοσμίου φήμης Νορβηγοί θεατρικοί συγγραφείς. Κάθε φορά που δημοσιεύεται μια συλλογή θεατρικών μου έργων, μαθαίνω πως θυμίζει τα έργα του Ίψεν. Είναι μια πολύ προφανής σύγκριση.
Όταν ήμουν νέος, δεν μου άρεσε καθόλου ο Ίψεν, καθώς θεωρούσα πως τα έργα του ήταν κάπως ‘τεχνητά’. Άρχισα να ενδιαφέρομαι για τη δουλειά του μόνο αφού δούλεψα στο θέατρο, μόνο αφού έμαθα τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί το θέατρο. Πλέον τον θαυμάζω πολύ, είναι ο δαίμονας του θεάτρου, όπως τον χαρακτηρίζω, ο πιο σκοτεινός συγγραφέας που υπήρξε ποτέ. Ο Ίψεν ήξερε να μισεί και τον θαυμάζω πολύ για αυτό.»
Τον θαυμάζει, αλλά δεν τον αγαπά, καθώς θεωρεί πως στα γραπτά του «δεν υπάρχει αγάπη ούτε στο ελάχιστο. Πρέπει να είσαι πολύ ικανός συγγραφέας ώστε να παρουσιάζεις την καταστροφή των ανθρώπων με τέτοια συνέπεια. Πρέπει να είσαι ιδιοφυΐα. Τα δικά μου έργα μιλούν περισσότερο για εκείνη τη μορφή αγάπης που υπάρχει στους μύθους. Αυτή είναι η άποψή μου».
Ο Φόσε γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund της Νορβηγίας και από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 ζει στο Bergen. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Ξεκίνησε γράφοντας ποίηση, συνέχισε με μυθιστορήματα και παιδικά βιβλία και πλέον, είναι ευρέως γνωστός ως θεατρικός συγγραφέας.
Το 1983 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα “Κόκκινο, μαύρο” το οποίο ακολούθησαν πληθώρα άλλων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων. Το 1994 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο “Και δε θα χωρίσουμε ποτέ”, που ανέβηκε στην Εθνική Σκηνή του Bergen. Ακολούθησαν τα: “Κάποιος θα έρθει”, “Το παιδί”, “Το όνομα”, για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Ιψεν, “Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της”, “Όνειρο φθινοπώρου”, “Μια μέρα καλοκαιριού”, “Παραλλαγές θανάτου”, “Χειμώνας”, “Τόσο όμορφα”, “Κορίτσι στον καναπέ” και πολλά άλλα. Τον Αύγουστο του 2000 του απονεμήθηκε το Θεατρικό Βραβείο του Βορρά και τον Δεκέμβριο του 2003 χρίστηκε Ιππότης της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής.
Όπως είπε ο γραμματέας της Ακαδημίας καθώς ανακοίνωνε το όνομα του Φόσε, επικοινώνησε μαζί του λίγο νωρίτερα για να τον ενημερώσει και τον βρήκε να οδηγεί στα βόρεια φιορδ της χώρας του. Βιβλία του κυκλοφορούν στη χώρα μας από τις εκδόσεις Gutenberg, Άγρα, Νεφέλη και Ανατολικός.
Ηταν στη δεύτερη θέση των γραφείων στοιχημάτων και με μικρή διαφορά από την πρώτη, την Κινέζα συγγραφέα και ακτιβίστρια Καν Σούε.
Ο 80χρονος Αυστραλός Τζέραλντ Μαρνέιν, τον οποίο οι New York Times αναγόρευσαν, το 2018, ως «τον μεγαλύτερο εν ζωή αγγλόφωνο συγγραφέα που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ακούσει ποτέ», ήταν το τρίτο κατά σειρά φαβορί για το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ανάμεσα στο πλούσιο έργο του, το οποίο επικεντρώνεται στη μυθοπλασία, ξεχωρίζουν τα μυθιστόρηματά του «Οι Πεδιάδες» και «Η μεθόριος» που έχουν κυκλοφορήσει και στα ελληνικά.
Για μια ακόμα χρονιά, παρότι το όνομά τους ακουγόταν και πάλι, δεν έλαβαν το Νόμπελ Λογοτεχνίας ο Χαρούκι Μουρακάμι ή ο Μισέλ Ουελμπέκ.
Οι γνώστες θεωρούσαν πως υπήρχε μια πιθανότητα να δοθεί στον ινδικής καταγωγής πολυβραβευμένο Βρετανό συγγραφέα Σαλμάν Ρουσντί, ο οποίος το καλοκαίρι του 2022 δέχτηκε επίθεση με μαχαίρι ενώ πήγαινε να δώσει διάλεξη στη Νέα Υόρκη, με αποτέλεσμα να χάσει την όρασή του από το ένα μάτι και να τραυματιστεί σοβαρότατα στο ένα του χέρι. Ο συγγραφέας των αριστουργηματικών «Παιδιών του Μεσονυχτίου», θα άξιζε οπωσδήποτε αυτή τη διεθνή διάκριση.
Αγγελική Κώττη
