Mε Ρούμπενς και Μοντιλιάνι, με γλυπτά και αγγεία που δεν έχουν ποτέ μετακινηθεί από τα μουσεία στα οποία εκτίθενται και με σύγχρονα έργα πνοής, η περιοδική έκθεση που ετοιμάζει για τον Δεκέμβριο το Μουσείο της Ακρόπολης προμηνύεται σπουδαία. Σημαντική θα είναι επίσης για έναν ακόμα λόγο: ίσως για πρώτη φορά σε κρατικό μουσείο μας θα εκτεθούν έργα από το Βρετανικό Μουσείο. Θα αποφασίσει ο/η υπουργός Πολιτισμού, που θα κληθεί να υπογράψει τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, η οποία ήταν ομόφωνη.
Tο Μουσείο της Ακρόπολης, πέραν των εκθέσεων που κατά καιρούς έχει φιλοξενήσει, έχει δημιουργήσει και μια σειρά δικών του παραγωγών με εκθέσεις αρχαιολογικού περιεχομένου, όπως π.χ. για τα Ιερά της Δωδώνης, της Ελευσίνας, της Σαμοθράκης κ.α. Επεκτείνοντας το νήμα των εκθεσιακών του προσπαθειών, όπως αναφέρθηκε χθες στο ΚΑΣ, ετοιμάζει μια έκθεση με τον εν θέματι τίτλο «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και αλληγορίες από την αρχαιότητα στο σήμερα», για την περίοδο 1η Δεκεμβρίου 2023 έως 14 Απριλίου 2024.
Πρόκειται για μια έκθεση που επιχειρεί «να διαγράψει διαχρονικά ένα θέμα του οποίου τα νοήματα εξικνούνται από την αρχαιότητα, προχωρούν στο Βυζάντιο και την Αναγέννηση και φτάνουν στη Μοντέρνα και Σύγχρονη Τέχνη» είπε παρουσιάζοντας το σκεπτικό του ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, δρ Νικόλαος Σταμπολίδης. «Ουσιαστικά πρόκειται, όχι για έναν διάλογο αλλά για μια τετραλογία που το κοινό θέμα διαπερνά τις μεγάλες περιόδους ανθρώπινης σκέψης μέσα από την Τέχνη. Πώς δηλαδή η αρχαιότητα συλλαμβάνει, κωδικοποιεί, σχεδιάζει και αποδίδει /εκτελεί μια ιδέα και πώς αυτή περνά και διατρέχει τις μετέπειτα περιόδους έως τη μοντέρνα και τη σύγχρονη Τέχνη.»
Ο γενικός διευθυντής, που στήνει πάντοτε εξαιρετικές περιοδικές εκθέσεις, ανέλυσε τη λογική του: «Ανθρωποκεντρικός ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός», είπε, «δεν αποδίδει μόνον τους θεούς του κατ’ εικόνα και ομοίωση του ανθρώπου αλλά προσωποποιεί την ίδια τη φύση, τον χρόνο, τις ιδέες, τις έννοιες και τους θεσμούς, τα συναισθήματα και τον ψυχισμό του, τα πάθη του με έναν τρόπο μοναδικό, αφήνοντας έτσι παρακαταθήκη για το νήμα της Τέχνης μεταγενέστερων εποχών έως σήμερα.
Οι προσωποποιήσεις βέβαια αυτές μπορεί να μην διαθέτουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, όπως συνήθως συμβαίνει, αλλά ορισμένες –σπάνιες- φορές τα χαρακτηριστικά αυτά να είναι ζωικά, μιξογενή ή υβριδικά πράγμα που δεν αναιρεί τη διάθεση του ανθρώπου για μορφοποίηση σε ένα επίπεδο διαφορετικό του πραγματικού.
Μαζί με τις προσωποποιήσεις αυτές ή και σε συνδυασμούς, συνυπάρχουν οι αλληγορίες, εκφράσεις της τέχνης που δεν σημαίνουν κυριολεκτικά αυτά που φαίνονται από πρώτη όψη, αλλά κρύβουν άλλα νοήματα και μηνύματα. Μια οπτική, εικονογραφική έκφραση, μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική εικόνα αφηρημένων εννοιών ή αισθημάτων είναι η αλληγορία και συχνά οι προσωποποιημένες έννοιες μπορούν να την (συν)αποτελούν (ποίηση, παραβολές, ηθική κ.λ.π.)»
Μια τέτοια έκθεση, φυσικά, δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει πολλά είδη έργων Τέχνης: αγάλματα, ανάγλυφα, αγγεία, νομίσματα, μετάλλια, τερακότες, εικόνες, χειρόγραφα, πίνακες και άλλα έργα ζωγραφικής κλπ. Χωρίζεται σε ενότητες ως εξής:
- Χρόνος
- Φύση (γεωγραφικοί όροι, ουράνια σώματα κλπ. )
- Θεός (Θεοποιημένες έννοιες φυσικών και ανθρώπινων στοιχείων)
- Άνθρωπος (Ψυχικές, πνευματικές και σωματικές καταστάσεις – συναισθήματα- πνευματικά έργα κλπ.)
- Θεσμός (Πόλεις, Δήμος, Δημοκρατία, Βία, Κράτος, δικαιοσύνη, τελετές κ.λ.π.)
- Αλληγορίες
«Θα ήταν ουτοπία να θεωρήσει κανείς ότι θα μπορούσαμε να έχουμε όλα τα έργα που θα επιθυμούσαμε για κάθε ενότητα» σχολίασε ο κ. Σταμπολίδης. «Λόγοι πραγματικοί μη δανεισμού από τα Μουσεία της Ελλάδας και της Ευρώπης, όπως λ.χ. λόγοι ευθραυστότητας, συντήρησης, επικινδυνότητας μεταφοράς, συμβολισμού, αμετακίνητα έργα, δανεισμοί που έχουν συμφωνηθεί την ίδια περίοδο με τη δική μας έκθεση αλλά και λόγοι υπερβολικού οικονομικού κόστους αποτελούν τις κύριες ανασχέσεις για τη συμμετοχή τους στην παρούσα έκθεση.
Επομένως η έκθεση του Μουσείου Ακρόπολης, η τετραλογία αυτή θα πρέπει να εκληφθεί ως έναυσμα για άλλες μεμονωμένες εκθέσεις όπου κάθε ενότητα θα μπορούσε να είναι από μόνη της μια έκθεση με συγκεκριμένο περιεχόμενο.»
Θα παρουσιαστούν 162 έργα, μισά από ελληνικά και μισά από μεγάλα ξένα μουσεία του εξωτερικού. Ειδικά από το Βρετανικό Μουσείο, εφόσον αποφασισθεί να ζητηθεί ο δανεισμός εκθεμάτων, θα έρθουν 8 αρχαιότητες. Πρόκειται για αγγεία, μελανόμορφα ή ερυθρόμορφα, με διάφορα μυθολογικά θέματα.
Το υπουργείο Πολιτισμού έχει επιβάλλει εμπάργκο από την εποχή της Μελίνας Μερκούρη, επειδή το Βρετανικό Μουσείο παρακρατεί τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Είναι άλλωστε καθεστώς, που ισχύει για όλα τα μουσεία του κόσμου, να μην επιτρέπουμε δανεισμό αρχαιοτήτων μας ή αρχαιοτήτων τους εφόσον έχουν παράνομα ελληνικά αρχαία. Αυτός είναι και ο λόγος που η αρμόδια διεύθυνση Μουσείων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού εισηγήθηκε αρνητικά για τον δανεισμό από το Βρετανικό.
Το ΚΑΣ, όμως, θεώρησε πως το σωστό θα ήταν να λυθεί το ζήτημα από τον/την υπουργό Πολιτισμού που θα οριστεί τις επόμενες μέρες. Ετσι, είμαστε σε αναμονή, αλλά ίσως είναι μια καλή αφορμή να ξεκινήσει η αποκατάσταση σχέσεων ανάμεσα στο Μουσείο Ακρόπολης και το Βρετανικό Μουσείο. Τα οποία συνομιλούν μεταξύ τους, στο πλαίσιο συστάσεων της UNESCO, αλλά δεν ανταλλάσσουν εκθέματα.
