Ο εκλογικός σεισμός της 21ης Μαΐου 2023 αποτελεί ένα ακραίο πολιτικό γεγονός, που δείχνει ότι οι τεκτονικές αλλαγές στο κομματικό σύστημα της χώρας που ξεκίνησαν τον Μάιο του 2012 συνεχίζονται ακόμα. Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο, όπου το παλιό συνυπάρχει με το καινούργιο. Οι εκλογές του 2015 αλλά και του 2019 δημιούργησαν μια νέα ισορροπία, μετά το μεγάλο σεισμό του 2012. Σήμερα, αυτή η εύθραυστη ισορροπία διαταράσσεται. Η Νέα Δημοκρατία, μετά από 4 χρόνια στην εξουσία κέρδισε με εντυπωσιακή άνεση τις εκλογές, αυξάνοντας τη δύναμη της. Αντίθετα ο ΣΥΡΙΖΑ, που δεν κατάφερε όλα αυτά τα χρόνια να μετεξελιχθεί σε ένα κόμμα εξουσίας αλλά παρέμεινε ένα κόμμα της οργής και της διαμαρτυρίας, υπέστη μια συντριπτική ήττα με απρόβλεπτες ακόμα συνέπειες για το μέλλον του.
Του Ηλία Τσαουσάκη*
Για να αντιληφθούμε καλύτερα τα αίτια που παρήγαγαν το εκλογικό αποτέλεσμα της 21ης Μαΐου 2023, και κυρίως για να κατανοήσουμε τη μεγάλη καθίζηση του ΣΥΡΙΖΑ, θα πρέπει να δούμε τη μεγαλύτερη εικόνα πέρα από την προεκλογική περίοδο.
Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά τους διαχρονικούς δείκτες κατά την περίοδο 2019 – 2023, θα διαπιστώσει καθαρά ότι οι αλλεπάλληλες κρίσεις, με χρονική έναρξη το 2020 και την πανδημία, δημιούργησαν ένα μεγάλο πρόσθετο πολιτικό κεφάλαιο στην κυβέρνηση που φάνηκε ικανό να διευρύνει και να διατηρήσει μια ισχυρή δημοσκοπική διαφορά ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο κόμμα. Η ΝΔ, κατάφερνε τα προηγούμενα χρόνια να ξεπερνάει, με μικρό κόστος όπως αποδεικνύεται και από το τελικό αποτέλεσμα, όλες τις μεγάλες κρίσεις που είχε να αντιμετωπίσει. Από τον Έβρο, την πανδημία, το κύμα ακρίβειας, τις υποκλοπές, μέχρι και τα Τέμπη. Σε αυτή την κατάσταση συνέβαλε και η δομική αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο να παράξει συγκροτημένο αντιπολιτευτικό λόγο όλο αυτό το διάστημα, αλλά κυρίως να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια της ήττας του 2019 και να προχωρήσει στις απαιτούμενες στρατηγικές αλλαγές για το κόμμα του. Έχασε πολύτιμο χρόνο και αυτό το πλήρωσε βαριά. Απέκτησε χαρακτηριστικά πολιτικής ακινησίας και μεγάλης δυσκολίας να συντονιστεί με τις βασικές κοινωνικές συνθήκες που δημιουργούσαν οι αλλεπάλληλες κρίσεις της περιόδου. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπήκε ουσιαστικά μέσα σε μια πολιτική καραντίνα, απομονώθηκε από την κοινωνία και τις ανάγκες της, έχασε στοιχεία της ταυτότητας του, δεν κατάφερε ούτε μια στιγμή να διατυπώσει συγκεκριμένο προγραμματικό πολιτικό λόγο. Μια γρήγορη ανάγνωση των αποτελεσμάτων στις λαϊκές γειτονιές της Δυτικής Αθήνας το αποδεικνύει. Δεν κατάλαβε, δεν αποκωδικοποίησε ποτέ τις συνθήκες και τα νέα διακυβεύματα που είχαν διαμορφωθεί ήδη από την περίοδο της πανδημίας. Έκανε μια αντιπολίτευση κραυγών, χωρίς όμως η κοινωνία να βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση. Η κοινωνία ήταν φοβισμένη και όχι θυμωμένη. Ζητούσε ασφάλεια για το μέλλον και δεν είχε καμία διάθεση για ανατροπή ή περιπέτεια. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε ούτε μια στιγμή να κυριαρχήσει στην πολιτική ατζέντα, να βάλει θέματα στη δημόσια συζήτηση που αφορούσαν την κοινωνία. Είναι κάτι παραπάνω από εμφανές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ καταψηφίστηκε γιατί δεν κατάφερε να μετεξελιχθεί. Το αποτέλεσμα του Ιουλίου του 2019 τον ύπνωσε, με αποτέλεσμα να αποδεχτεί μια αδιέξοδη θεωρία του «ώριμου φρούτου». Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου η καμπάνια του ΣΥΡΙΖΑ είχε στοιχεία αντιφατικά, κυριάρχησε το γκρίζο, παρουσίασε μια δυστοπική εικόνα που δημιουργούσε δυσφορία, χωρίς καμία στόχευση. Σε αυτήν την καμπάνια να προσθέσουμε τρία ακόμα αρνητικά χαρακτηριστικά. Τα αντιφατικά πολιτικά μηνύματα που διαρκώς εξέπεμπε ο Αλέξης Τσίπρας, την εμμονή και τις διαρκείς αναφορές στο πρόσωπο του Κυριάκου Μητσοτάκη που κυριαρχούσαν στον πολιτικό του λόγο, την έλλειψη κεντρικού συνεκτικού αφηγήματος. Στις εκλογές όταν είσαι κόμμα εξουσίας, και όχι κόμμα διαμαρτυρίας, πας με προτάσεις, πρόγραμμα, αφήγημα, εναλλακτική, όχι μόνο με αρνητικό λόγο. Κάτι που δεν έκανε σε καμία φάση των τεσσάρων ετών ο ΣΥΡΙΖΑ.
Τώρα, με το ΠΑΣΟΚ να έχει πιάσει τον διακηρυγμένο αντικειμενικό του στόχο για ισχυρό διψήφιο, θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια και νέα συγκροτημένη στρατηγική για να βάλει φρένο στη φάση καθίζησης που βρίσκεται. Οι εκλογές της 25ης Ιουνίου αποκτούν νέα χαρακτηριστικά. Εκτός από την αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας, θα ξεκινήσει μια νέα μάχη για την κάλυψη του ζωτικού χώρου της κεντροαριστεράς μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ.
*Ο Ηλίας Τσαουσάκης είναι πολιτικός επιστήμονας, σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας
