Ο Χομεϊνί είχε ζητήσει να δολοφονήσουν τον Σάλμαν Ρούσντι από το 1988
Διάσημος συγγραφέας ανά τον κόσμο, και πολυβραβευμένος, (αν και το Νόμπελ λείπει ακόμα από τη συλλογή του) ο Ινδικής καταγωγής Σάλμαν Ρούσντι ζει μια ζωή γεμάτη απειλές από το 1988. Οι απειλές αυτές έγιναν πράξη σήμερα, οπότε φανατικός τον γρονθοκόπησε και τον μαχαίρωσε σε δημόσια εκδήλωση. Ο Ρούσντι μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στο νοσοκομείο και αναμένεται ανακοίνωση των γιατρών.
Ο 75χρονός συγγραφέας ζει από το 1964 στη Μεγάλη Βρετανία, όπου είχε πάρει υπηκοότητα και, ύστερα από την επικήρυξή του, στις ΗΠΑ. Το 1988 έγραψε το μυθιστόρημα «Σατανικοί στίχοι» μέρος του οποίου θεωρήθηκε βλάσφημο για το Κοράνι και τον Μωάμεθ. Ετσι, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί εξέδωσε το 1989 φετφά (θρησκευτικό διάταγμα) εναντίον του, προγράφοντάς τον. Ζητούσε από κάθε πιστό μουσουλμάνο να τον δολοφονήσει και πρόσφερε αμοιβή 3,3 εκατομμύρια δολάρια. Συμπληρωματικά, ζητούσε τη δολοφονία όλων όσοι είχαν μετάσχει στην έκδοση του βιβλίου!
Ο φανατικός μουλάς δεν ζει σήμερα, και η κυβέρνηση του Ιράν υποτίθεται πως είχε δηλώσει ότι δεν ενδιαφέρεται για την προγραφή που είχε γίνει πριν από δεκαετίες. Κι όμως, είναι αδύνατον να μαζέψει κανείς την ανελευθερία και την επιβολή, η οποία μπορεί να φτάσει ακόμα και στον θάνατο, που σπέρνει ο φανατισμός.
Ο Salman Rushdie βρισκόταν στη σκηνή του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Chautauqua στη δυτική Νέα Υόρκη όταν δέχθηκε την επίθεση. Επρόκειτο να μιλήσει για την «αμερικανική στέγαση» κατά τον 21ο αιώνα. Είχε συνεργαστεί με το City of Asylum, ένα πρόγραμμα διαμονής για συγγραφείς που ζουν στην εξορία υπό την απειλή δίωξης.
Το 1988 οι φασαρίες είχαν ξεκινήσει από το Πακιστάν, με διαδηλώσεις, και είχαν κορυφωθεί σε μέρος του μουσουλμανικού κόσμου με απαγορεύσεις της κυκλοφορίας των «Σατανικών στίχων» σε διάφορα μουσουλμανικά κράτη. Εγιναν, όμως, και πολλές διαδηλώσεις ενάντια στο κάψιμο βιβλίων και τη λογοκρισία. Πενήντα εννέα άνθρωποι πέθαναν σε όλο τον κόσμο – ο αριθμός περιλαμβάνει μεταφραστές που δολοφονήθηκαν και ανθρώπους που σκοτώθηκαν διάρκεια διαδηλώσεων. Το 2012, ένα ημιεπίσημο ιρανικό θρησκευτικό ίδρυμα αύξησε το μπόνους για τον Rushdie από 2,8 εκατομμύρια δολάρια σε 3,3 εκατομμύρια δολάρια.
Ο ίδιος ο Ρούσντι κρυβόταν για εννέα χρόνια ως αποτέλεσμα των απειλών. Κατόπιν μετακόμισε στις ΗΠΑ, θεωρώντας ότι θα χαθεί μέσα σε κάποια αμερικανική μεγαλούπολη.
Πρόσφατα ολοκλήρωσε ένα βιβλίο σχετικό με την εμπειρία, υπό το ψευδώνυμο Joseph Anton (Τζόζεφ από τον Κόνραντ και Αντον από τον Τσέχοφ). Αυτό το ψευδώνυμο είχε επιλέξει όταν η αστυνομία του είχε πει να κρυφτεί, επειδή θα το χρειαζόταν για ενοικιάσεις ακινήτων και άλλες δικαιοπραξίες.
Επινόησε επίσης ένα βιογραφικό: Ήταν ένας νευρικός Αμερικανός εκδότης που ένιωθε ότι χρειαζόταν πολύ αλεξίσφαιρο γυαλί. Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει πόσο καιρό θα ζούσε με αυτό το ψευδώνυμο. «Μια από τις πιο περίεργες πτυχές του είναι ότι κανείς δεν πίστευε ότι αυτό θα διαρκούσε πολύ», λέει. «Είπαν: ‘Απλά κράτα χαμηλό προφίλ για λίγες μέρες άφησε τους διπλωμάτες και τους πολιτικούς να κάνουν τη δουλειά τους, και αυτό θα λυθεί. Κι όμως, χρειάστηκαν σχεδόν 12 χρόνια».
Σε όλο αυτό το διάστημα, προσπάθησε να συμβιβαστεί με μια ομάδα ισλαμικών ηγετών στο Λονδίνο κάνοντας μια δήλωση που θα έλεγε, μεταξύ άλλων, ότι πίστευε πως δεν υπήρχε θεός εκτός από τον Αλλάχ και τον Αλλάχ και ότι δεν θα έκανε επόμενη έκδοση των Σατανικών Στίχων. Σύμφωνα με τα δικά του λόγια, «τη στιγμή που έφυγα από το δωμάτιο στο οποίο είχα αυτή τη συνάντηση – άρχισα να νιώθω σωματικά άρρωστος γιατί κατάλαβα ότι με κάποιο τρόπο είχα προδώσει τον εαυτό μου. Ένιωσα υποχρεωμένος να αποκηρύξω αυτή τη δήλωση και να προσπαθήσω να ανακτήσω τον εαυτό μου, για τον εαυτό μου. Με έκανε να καταλάβω ότι αυτή η ιδέα του να προσπαθείς να εξευγενίσεις τον εαυτό σου απέναντι τον εχθρό ήταν όχι μόνο παράλογη, αλλά και ακατάλληλη. Και κατά κάποιο τρόπο, τώρα, κοιτάζω πίσω σε αυτήν, μπορώ να δω ότι ήταν ωφέλιμο για μένα γιατί ξεκαθάρισε ορισμένα πράγματα στο μυαλό μου που μέχρι τότε ήταν μπερδεμένα»
Η πηγή των προβλημάτων του Ρούσντι ήταν ένα τμήμα των Σατανικών Στίχων που βασίστηκε σε ένα αμφισβητούμενο περιστατικό. «[The Satanic Verses] είναι ο τίτλος που δίνεται σε ένα επεισόδιο που υπάρχει στις παραδόσεις της ζωής του Προφήτη Μωάμεθ», λέει ο Rushdie. «Υποδηλώνει ότι, κάποια στιγμή, ο διάβολος του εμφανίστηκε με τη μορφή αρχαγγέλου και του ζήτησε να απαγγείλει στίχους που δέχονταν ως ημι-θεϊκές τις τρεις πιο δημοφιλείς παγανιστικές θεές της προϊσλαμικής Μέκκας». Οι ιστορικοί και οι θρησκευτικοί μελετητές διερευνούν την αλήθεια αυτού του ανέκδοτου, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία για την εκρηκτική φύση της ιδέας ότι ο Προφήτης Μωάμεθ μπορεί να φλέρταρε με τον πολυθεϊσμό. Κρίνοντας από την αντίδραση, λέει ο Rushdie, θα νόμιζες ότι το βιβλίο ήταν ένα είδος αντι-ισλαμικής πολεμικής. Στην πραγματικότητα, το περιστατικό εμφανίζεται μόνο ως δευτερεύουσα πλοκή σε μια ακολουθία ονείρου.
«Ο σκοπός μου δεν ήταν να γράψω μόνο για το Ισλάμ· ήταν να μιλήσω για τη φύση της αποκάλυψης και επίσης να προτείνω ότι όταν μια μεγάλη, νέα ιδέα έρχεται στον κόσμο, πρέπει να απαντήσει σε δύο προκλήσεις: Η μία είναι η πρόκληση του πώς να συμπεριφέρεσαι όταν είσαι αδύναμος; Και η άλλη πώς συμπεριφέρεσαι όταν είσαι δυνατός; Όταν είσαι αδύναμος, λυγίζεις, συμβιβάζεσαι; Ή είσαι ανένδοτος και σταθερός; Και όταν είσαι δυνατός – όταν είσαι νικητής – είσαι σκληρός και εκδικητικός ή είσαι ελεήμων και επιεικής;
Στην πραγματικότητα, κατά την άποψή μου, η ιστορία όπως υπάρχει στο μυθιστόρημα αντανακλά αρκετά καλά τη νέα ιδέα της θρησκείας που γεννιέται, γιατί δείχνει ότι μπορεί στην πραγματικότητα να φλέρταρε με τον συμβιβασμό αλλά στη συνέχεια να τον απέρριψε και, όταν θριάμβευε, ήταν πολύ ελεήμων».
Ο συγγραφέας έχει γράψει μια σειρά από μυθιστορήματα τόσο πριν όσο και μετά το The Satanic Verses και συνέγραψε το σενάριο για την κινηματογραφική εκδοχή του Midnight’s Children με την Deepa Mehta, με μια τηλεοπτική σειρά του Netflix του ίδιου έργου επίσης στα σκαριά. Ο Rushdie εμφανίστηκε επίσης ως ο εαυτός του σε έργα όπως το Curb Your Enthusiasm και το Bridget Jones’s Diary.
Ο άνδρας που έκανε την επίθεση έχει συλληφθεί. Η κατάσταση υγεία του Ρούσντι δεν έχει γίνει ακόμα γνωστή.
Αγγελική Κώττη
