today-is-a-good-day
22.1 C
Athens

Ο Διονύσης Σιμόπουλος, τα συγκλονιστικά λόγια του, και η πορεία προς την αθανασία

Είμαστε αστερόσκονη;  είχαν ρωτήσει τον Διονύση Σιμόπουλο. Και με την τεράστια γνώση του, που πάντα ήθελε να εκλαϊκεύει, είχε απαντήσει: «Μα φυσικά, γιατί είμαστε όλοι μας παιδιά του Σύμπαντος που αποτελούμαστε από χημικά στοιχεία τα οποία γεννήθηκαν στους πυρήνες των άστρων και στις θεαματικές αστρικές εκρήξεις των σουπερνόβα που δημιούργησαν και τα ανώτερα χημικά στοιχεία πάνω από τον σίδηρο. Κι αν θέλετε κατά κάποιον τρόπο να ακουμπήσετε, να ψηλαφίσετε, να πιάσετε στα χέρια σας το εσωτερικό ενός άστρου, δεν χρειάζεται να πάτε στον Ήλιο ή σε κάποιο άλλο άστρο. Αρκεί να χαϊδέψετε το πρόσωπό σας, κάποιο αντικείμενο δίπλα σας, ένα αγαπημένο σας πρόσωπο, να φάτε ένα σταφύλι ή ένα φρούτο.»

Ο Διονύσης Σιμόπουλος, ο σπουδαίος αστροφυσικός και άνθρωπος, δεν είναι πια ανάμεσά μας. Αφήνει όμως πίσω του μια τεράστια παρακαταθήκη, από όσα έπραξε, αλλά και από όσα είπε. Αφήνει και την απύθμενη γενναιότητα με την οποία έδινε επί χρόνια τη μάχη με τον καρκίνο.

Θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα

Στη συνέντευξή του προς τη Μαίρη Μπιρμπίλη για το ELNIPLEX, από την οποία βάλαμε απόσπασμα στην αρχή του κειμένου, είχε εξηγήσει πώς το πρόσωπό μας, ή ένα φρούτο, είναι ό,τι και το εσωτερικό ενός άστρου:

Όλα αυτά αποτελούνται από χημικά στοιχεία, τα οποία γεννήθηκαν στο εσωτερικό των άστρων. Ο Ήλιος μας, η Γη μας και τα πάντα πάνω της δημιουργήθηκαν από αστροϋλικά που εκτοξεύθηκαν πριν από δισεκατομμύρια χρόνια από κάποια καταστρεφόμενη αστρική έκρηξη σουπερνόβα. Ο θάνατος δηλαδή των άστρων είναι ταυτόχρονα ένα τέλος και μια αρχή. Γιατί χωρίς τα χημικά στοιχεία που γεννήθηκαν στο εσωτερικό των άστρων και τα οποία απελευθερώνονται τη στιγμή των αστρικών εκρήξεων δεν θα υπήρχαν πλανήτες και δορυφόροι, σύννεφα και βράχια ή άνθρωποι και ζώα, αφού όλα αυτά είναι φτιαγμένα από τα υλικά που γεννήθηκαν στην κόλαση των αστρικών θανάτων.

Είμαστε, δηλαδή, όλοι μας αστρόσκονη και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα. Κάποια μέρα θα υπάρξουν κι άλλοι κόσμοι, γεμάτοι με άλλα όντα, αστράνθρωποι σαν εμάς, που θα γεννηθούν από τις στάχτες ενός κάποιου άλλου πεθαμένου άστρου. Ενός άστρου που σήμερα το λέμε Ήλιο.»

Ποιος ήταν

Ο Διονύσης Σιμόπουλος, που «έφυγε» πριν από λίγο σε ηλικία 79 ετών, ήταν  αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Ταυτοχρόνως ήταν από τους πλέον αγαπητούς επιστήμονες που είχε ποτέ η Ελλάδα και από τους πλέον προικισμένους.

Γεννήθηκε στα Γιάννενα στις 8 Μαρτίου 1943 αλλά μεγάλωσε στην Πάτρα. Σπούδασε Πολιτική Επικοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα (ΗΠΑ). Την ίδια περίοδο του απονεμήθηκαν διάφορα βραβεία και τιμητικές διακρίσεις σε θέματα ομιλιών και επικοινωνίας. Άρχισε να εργάζεται τον Ιανουάριο του 1968 και χρημάτισε Επιμελητής (Ιαν.-Σεπ. 1968), Βοηθός Διευθυντής Εκπαίδευσης (Σεπ. 1968-Σεπ. 1969), και Διευθυντής Πλανηταρίου (Σεπ. 1969-Μαρ. 1973) στο Κέντρο Τεχνών και Επιστημών της Λουϊζιάνα (Louisiana Art & Science Museum) καθώς και Ειδικός Σύμβουλος Επιστημονικής Εκπαίδευσης της Σχολικής Επιτροπής (1970-1973).

Τον Οκτώβριο του 1972 προσκλήθηκε στην Αθήνα από το Ίδρυμα Ευγενίδου όπου εργάστηκε ως Διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου (Απρ. 1973-Απρ. 2014). Έχει διδάξει σε δεκάδες επιμορφωτικά σεμινάρια αποφοίτων πανεπιστημίου και στελεχών επιχειρήσεων ως εισηγητής θεμάτων επικοινωνίας, λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων, έχει παρακολουθήσει ενεργά πολυάριθμα Συνέδρια και Σεμινάρια όπου παρουσίασε εργασίες του, κι έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες άρθρα και μελέτες του σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά και εφημερίδες.

Χρημάτισε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αστρονομική Εκπαίδευση (ΕΑΑΕ – European Association for Astronomy Education) (1994-2002), μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων (1978-2008), Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πλανηταρίων (1976-2008), Εταίρος (Fellow) της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Αγγλίας (από το 1978) και της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων (από το 1980), και τακτικό μέλος πολλών άλλων διεθνών επιστημονικών οργανώσεων.

Το 1996 έλαβε την ανώτατη τιμητική διάκριση (IPS Service Award) της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων για την συνεισφορά του στη διεθνή αστρονομική εκπαίδευση, ενώ το 2006 τιμήθηκε με τον «Ακαδημαϊκό Φοίνικα» (Palmes Academiques) του Υπουργείου Παιδείας της Γαλλίας.

Στις 17 Οκτωβρίου 2012, η Ένωση Ελλήνων Φυσικών (ΕΕΦ) τον τίμησε για την συμβολή του στην εκλαΐκευση της επιστήμης σε ειδική εκδήλωση στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής.

Στην καθιερωμένη ετήσια πανηγυρική συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών στις 22 Δεκεμβρίου 2015, το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας τον βράβευσε «για τη συνολική του προσφορά στην εκλαΐκευση και τη διάδοση της Αστρονομίας και την πρότυπη λειτουργία του Ευγενιδείου Πλανηταρίου».

Ο Επίκουρος κι ο θάνατος

Σε συνέντευξή του στο ραδιόφωνο είχε χαρακτηρίσει εαυτόν «επικούρειο», απαντώντας σε συνέντευξη για το αν φοβάται τον θάνατο. «Ο Επίκουρος έλεγε ότι ο θάνατος είναι εκεί που βρίσκεται. Όσο είναι μακριά μας, δεν μας ενδιαφέρει. Αν επέλθει ο θάνατος, πάλι δεν μας ενδιαφέρει, γιατί εμείς θα έχουμε φύγει. Δεν υπάρχει πρόβλημα με μια τέτοια φιλοσοφία», έλεγε σε μια συγκλονιστική δίωρη και εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8.

Μεταξύ άλλων, είχε δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα για το σύμπαν και αν υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες και γαλαξίες, μίλησε για το «ιερό δισκοπότηρο» της Αστροφυσικής, μίλησε για την πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη της επιστήμης του στην οποία ο ίδιος δίνει το «χρυσό μετάλλιο» και εξήγησε τους λόγους για τους οποίους γνωστοποίησε τη μάχη που δίνει με τον καρκίνο:

«Δεν το ανακοίνωσα για να με λυπηθεί κανείς – εδώ δεν λυπάμαι εγώ τον εαυτό μου – αλλά βοηθήθηκε κόσμος. Δεν ξέρω που είναι ο φόβος», είπε, σημειώνοντας ότι ακολούθησε τις πιεστικές παροτρύνσεις δυο φίλων του γιατρών, οι οποίοι του ζήτησαν να δημοσιοποιήσει την περιπέτειά του, προκειμένου – επειδή είναι γνωστός – να βοηθήσει ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. «Σε αυτά τα 3 χρόνια που έχουν περάσει, έχω πάρει μηνύματα από ανθρώπους από όλη Ελλάδα που έχουν βοηθηθεί. Οπότε για αυτό και μόνο άξιζε», δήλωσε.

Το γκάζι του Σύμπαντος

Ερωτηθείς για το πού θα έδινε ο ίδιος το «χρυσό μετάλλιο» της πιο εντυπωσιακής ανακάλυψης στην επιστήμη της Αστροφυσικής, ο Δ.Σιμόπουλος είχε πει ότι θα το έδινε στην απρόσμενη ανακάλυψη του 1998, ότι το σύμπαν διαστέλλεται επιταχυνόμενο, δηλαδή, αντί να επιβραδύνεται, επί 6-7 δισεκατομμύρια  χρόνια έχει πατήσει «γκάζι» και αυτό έχει πολλές επιπτώσεις και για το μέλλον, για το πού πάει το σύμπαν. «Το σύμπαν έχει ηλικία 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, και βρισκόμαστε ακόμη στα πρώτα βήματα, στην άνοιξη. Αν παίρναμε τη ζωή ενός ανθρώπου και τη μεταφέραμε στη διάρκεια της ζωής ενός σύμπαντος, βρισκόμαστε στο πρώτο μικροδευτερόλεπτο της ύπαρξης του σύμπαντος, παρά το ότι έχουν περάσει σχεδόν 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Έχουμε ακούσει το πρώτο κλάμα του μωρού», ανέφερε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι από «το 1965 μέχρι σήμερα, οι γνώσεις μας για το σύμπαν έχουν αυξηθεί κατά 1,2 δισεκατομμύρια φορές».

«Οι γνώσεις που έχουμε για το σύμπαν, είναι απειροελάχιστες. Γνωρίζουμε ότι αποτελείται από περίπου από 1 τρισεκατομμύριο γαλαξίες και κάθε ένας αποτελείται από 100 – 200 δισεκατομμύρια αστρικά συστήματα, και όλα αυτά που βλέπουμε, αποτελούν το 5% των συστατικών του σύμπαντος. Γιατί το 26% είναι από υλικά που βλέπουμε ότι υπάρχουν, αλλά δεν ξέρουμε από τι αποτελείται. Επίσης, η επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος οφείλεται σε μια ενέργεια που δεν ξέρουμε τι στο καλό είναι, το ονομάσαμε «σκοτεινή ενέργεια» και αποτελεί το 69% των συστατικών του σύμπαντος. Δηλαδή το 95% των συστατικών του σύμπαντος μας είναι άγνωστο. Οπότε δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα για το σύμπαν», παραδέχθηκε ο αστροφυσικός.

Αναφορικά με το ποιο θεωρεί ως «ιερό δισκοπότηρο» της Αστροφυσικής, επεσήμανε ότι «θα ήθελα πριν φύγω από το μάταιο τούτο κόσμο, να έχω μια απάντηση για το τι είναι αυτό που ονομάζουμε «Σκοτεινή ύλη» ή «Σκοτεινή Ενέργεια», να μάθουμε δηλαδή το 95% του σύμπαντος».

Ο κ. Σιμόπουλος ξεκαθάρισε ότι δεν μπορεί να αποκλείει κανείς την ύπαρξη ζωής και την εξέλιξη αυτής της ζωής σε λογικά όντα, σε τεχνολογικά ανεπτυγμένους διαστημικούς πολιτισμούς και κάπου αλλού στο σύμπαν.

«Αν στείλουμε ένα μήνυμα σε έναν άλλο διαστημικό πολιτισμό θα χρειαστεί να φτάσει το μήνυμα 2.000 χρόνια και άλλα 2.000 χρόνια να μας απαντήσουν. Δεν ξέρουμε πώς θα αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος παράγοντας μια διαπίστωση ότι δεν είναι μόνος του στο σύμπαν», είπε χαρακτηριστικά, λέγοντας πώς ο ίδιος θεωρεί ως πιο πιθανή έκφανση των εξωγήινων τη φιγούρα του Ε.Τ, στην ομώνυμη ταινία, «παρά όλα τα άλλα τέρατα, στις ταινίες του Χόλιγουντ».

Η αγαπημένη του ταινία επιστημονικής φαντασίας είναι το «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, λόγω του Κιούμπρικ, και του Άρθουρ Κλαρκ,  μάλιστα  την είδε πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1968, στο μήνα του μέλιτος στο Μαϊάμι.

Επίσης, είχε συμβουλεύσει τους νέους να αγαπούν το επάγγελμά τους και να το κάνουν καλά. «Ο καθένας κάνει το επάγγελμά του χόμπι, αν το αγαπά πολύ. Ακόμα και αν έβαφα παπούτσια θα ήθελα να είμαι ο καλύτερος βαφέας. Αυτό συμβουλεύω τα παιδιά μου και τους νέους», υπογράμμισε.

Διερεύνηση του αγνώστου

Ηταν ένας εξαιρετικός επιστήμονας, και γι’ αυτό θεωρούσε ότι σ’ ένα μεγάλο ποσοστό «η δουλειά των επιστημόνων θα έπρεπε να περιλαμβάνει και την εξοικείωση του κοινού με την πραγματική φύση της επιστήμης και τη συνειδητοποίηση ότι αυτά που κάνουν οι ‘επαγγελματίες’ επιστήμονες δεν είναι παρά μια πιο σύνθετη πλευρά αυτού που κάθε άνθρωπος έχει τη φυσική τάση να κάνει: να διερευνά, δηλαδή, το άγνωστο. Γιατί, όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης, είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει να μάθει (συνέντευξη στο i-efimerida.gr)

Και σε άλλο σημείο της ίδιας συνέντευξης: «Σε γενικές γραμμές θα έλεγα πως ο επιστήμονας αντιμετωπίζει το άγνωστο με δέος μεν, αλλά χωρίς φόβο. Ίσως, κάτι βαθιά χαραγμένο στη γενετική μας δομή να είναι αυτό που μας ωθεί να μάθουμε το τι είμαστε και από πού προήλθαμε. Που μας ωθεί στην περιπέτεια της εξερεύνησης. Γιατί είμαστε προικισμένοι με την ικανότητα να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε και να διερωτόμαστε. Είναι η μοίρα μας, και ίσως ο σκοπός μας, να αναπτυσσόμαστε και να προοδεύουμε καθώς επιδιώκουμε να μάθουμε και να δώσουμε έννοια και σημασία στο Σύμπαν στο οποίο ανήκουμε, σε μία ατέρμονη ίσως προσπάθεια ερευνών. Γι’ αυτό άλλωστε και ο σημερινός επιστήμονας, στην προσπάθειά του να κατανοήσει το Σύμπαν, δεν αντικρίζει εκεί έξω έναν εχθρικό και άδειο κόσμο. Βλέπει, αντίθετα, την υπόσχεση ενός πανέμορφου ταξιδιού προς την Ιθάκη των γνώσεων. Ενός Ταξιδιού Χωρίς Τέλος».

Εστρεφε πάντοτε το βλέμμα προς τον ουρανό. «Ακόμα και στη διάρκεια της πανδημίας δεν μας εμπόδισε τίποτα να κοιτάζουμε τον ουρανό» είχε πει στο ELNIPLEX. «Γι’ αυτό κι εγώ προσωπικά δεν έπαψα ποτέ να έχω στραμμένο το κεφάλι μου ψηλά και να κοιτάζω όλες αυτές τις εβδομάδες τον ουρανό, τα άστρα και τους πλανήτες με την ίδια αισιοδοξία όπως και πριν.

Γιατί το να κοιτάζεις ψηλά είναι πρωταρχικά θέμα προσωπικής αντίληψης και επιλογής. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να ομολογήσω ότι μου έλειψε όντως η άμεση επικοινωνία με τα παιδιά και τα εγγόνια μου, αλλά και με τους κοντινούς μου φίλους γιατί το τηλέφωνο και το skype δεν μπορούν ούτε θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν την άμεση επικοινωνία. Το ίδιο μου έλειψε και μια ολόκληρη σειρά προγραμματισμένων ομιλιών μου στην Αθήνα και σ’ ολόκληρη τη χώρα που αναγκάστηκα να ματαιώσω. Αλλά, καλά να είμαστε και όλα αυτά θα έχουμε χρόνο να τα ζήσουμε και πάλι.»

Δεν πρόλαβε. Μας αποχαιρέτησε για πάντα, έχοντας δώσει τόσα ώστε να συναισθανόμαστε πως δεν θα τον ξεχάσουμε ποτέ.

Αγγελική Κώττη

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ