Μετά από δύο χρόνια, η πανδημία του κορωνοϊού έχει πάψει πια να αποτελεί αποκλειστικά υγειονομικό θέμα. Στον χορό έχουν ήδη μπει και άλλες επιστήμες, όπως αυτές της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας, των μαθηματικών και της στατιστικής, της επικοινωνίας -και μάλιστα με έμφαση στα κοινωνικά δίκτυα. Γι’ αυτό και πολλές χώρες προχωρούν σε αναθεώρηση της σύνθεσης των επιστημονικών επιτροπών που συμβουλεύουν τις κυβερνήσεις.
Γράφει η Σοφία Βούλτεψη*
Βρισκόμαστε δηλαδή σε ένα νέο στάδιο από πλευράς συμβουλευτικών οργάνων, καθώς το ιατρικό πρόβλημα εξελίσσεται ραγδαία σε πολιτικό – κάτι που όλες οι πολιτικές δυνάμεις της αστικής Δημοκρατίας στην Ευρώπη και στον κόσμο αντιλήφθηκαν εγκαίρως, φροντίζοντας να εξαιρέσουν από την πολιτική αντιπαράθεση την πανδημία. Με σκοπό να αποφεύγονται η πόλωση, ο εξτρεμισμός και η ριζοσπαστικοποίηση.
Νέα μοντέλα με νέες ειδικότητες αναλαμβάνουν να δώσουν μακροπρόθεσμες λύσεις, καθώς έχει ήδη επιλεγεί ο συνδυασμός στρατιωτικής και ιατρικής εμπειρίας – με βάση την εμπειρία σε Πορτογαλία, Ιταλία και Γερμανία, όπου οι επιστήμονες αποφασίζουν τι πρέπει να γίνει και οι στρατιωτικοί αναλαμβάνουν την εφαρμογή.
Ιταλία: Στροφή στα Μαθηματικά και την Στατιστική
Πρώτη προχώρησε σε αλλαγές η Ιταλία, όπου ο Ντράγκι μείωσε τον αριθμό των μελών της επιτροπής από 25 σε 12, προσθαφαιρώντας πρόσωπα, ήδη από τον Μάρτιο του 2021.
Ο Μάριο Ντράγκι αντικατέστησε τον γενικό συντονιστή Ντομένικο Άρκουρι με τον στρατηγό Φραντσέσκο Πάολο Φιλιουόλο, ο οποίος ανέλαβε την επιβολή των μέτρων. Σε επίπεδο επιστημονικής τεχνικής επιτροπής επικεφαλής τοποθετήθηκε ο καθηγητής Φράνκο Λοκατέλλι, πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου Υγείας και εκπρόσωπος ο καθηγητής Σίλβιο Μπρουσάφερρο, πρόεδρος του Ανώτατου Ινστιτούτου Υγείας.
Στην επιτροπή συμμετέχουν επίσης ο επικεφαλής της πολιτικής προστασίας Φαμπρίτσιο Κούρτσιο, αλλά και ειδικοί προερχόμενοι από τα υπουργεία και από τον χώρο της στατιστικής έρευνας και ανάλυσης δεδομένων. Πρόκειται για τους:
Σέρτζιο Φιορεντίνο, μέλος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και γραμματέας συντονισμού κυβερνητικού έργου.
Τζιουζέππε Ιππόλιτο, επιστημονικός διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Λοιμωδών Νόσων «Λατζάρο Σπαλλαντσάνι».
Τζιοβάννι Ρέτσα, γενικός διευθυντής Δημόσιας Υγείας και προληπτικής ιατρικής του υπουργείου Υγείας.
Τζιόρτζιο Παλού, πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκου.
Τσίντσια Καποράλε, συντονίστρια της Επιτροπής για την ακεραιότητα και την ηθική της έρευνας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και υπεύθυνη Ρώμης του Ινστιτούτου Βιομετρικών Τεχνολογιών.
Φάμπιο Τσιτσιλιάνο, ιατρικός διευθυντής της Αστυνομίας και ειδικός στην ιατρική αντιμετώπιση των καταστροφών.
Σέρτζιο Αμπρινιάνι, καθηγητής επιδημιολογίας στο κρατικό πανεπιστήμιο του Μιλάνου και διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Μοριακής Γενετικής «Ινβέρνιτσι» της Πολυκλινικής του Μιλάνου.
Αλέσσια Μελεγκάρο, καθηγήτρια Δημογραφίας και Κοινωνικής Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Μποκκόνι.
Αλμπέρτο Τζιοβάννι Τζέρλι, μηχανολόγος, σύμβουλος για την μαθηματική μελέτη της πανδημίας.
Στην Ιταλία είχε εγκαίρως εντοπιστεί ότι τα δεδομένα για τις μεταλλάξεις δεν αναλύονταν σωστά και εγκαίρως, με αποτέλεσμα η χώρα να βλέπει κάθε φορά μόνο την κορυφή του παγόβουνου.
Μεγάλη ενόχληση έχει προκαλέσει και η μαζική εμφάνιση στα μέσα ενημέρωσης πολλών ειδικών. Όπως είπε ο Τζιανκάρλο Τζιορτζέττι, υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης προερχόμενος από τη «Λέγκα», «όλοι αυτοί που βγαίνουν στην τηλεόραση έχοντας πάντα τη λύση στην τσέπη τους, προκαλούν σύγχυση και δεν πείθουν».
Αυστρία: Ο στρατηγός, τα μαθηματικά, η Δημόσια Υγεία και τα κοινωνικά δίκτυα
Η Αυστρία προχώρησε σε μεγάλες αλλαγές που ανακοινώθηκαν στις 18 του περασμένου Δεκεμβρίου.
Το στρατιωτικο-ιατρικό δίδυμο, που θα αποτελεί την δυαδική ηγεσία της νέας ομάδας είναι ο στρατηγός Ρούντολφ Στρίντινγκερ, αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων και η Καταρίνα Ράιχ, γενική διευθύντρια Δημόσιας Υγείας του υπουργείου Υγείας. Ο στρατηγός ανέλαβε την υλικοτεχνική υλοποίηση και την εντατικοποίηση των εμβολιασμών και η Ράιχ το υγειονομικό κομμάτι, σε συνδυασμό με τις πολύπλευρες γνώσεις που διαθέτουν οι ειδικευμένοι στη Δημόσια Υγεία επιστήμονες.
Η Αυστριακή υπουργός Άμυνας Κλάουντια Τάννερ δήλωσε ότι η συμμετοχή του στρατηγού θα αυξήσει την εμπιστοσύνη στα μέτρα, ενώ το επαγγελματικό του υπόβαθρο θα δημιουργήσει συνθήκες πολέμου κατά του εχθρού.
Μέλη της νέας εικοσαμελούς επιτροπής δεν είναι μόνο γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων – επιδημιολόγοι, ιολόγοι, λοιμωξιολόγοι κλπ. Στην επιτροπή των ειδικών προστέθηκαν και μερικές ακόμη πολύ σημαντικές για την παρούσα συγκυρία ειδικότητες:
Η 37χρονη Ίνγκριντ Μπρόντνιγκ, δημοσιογράφος και ειδική σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα fake news και το μίσος στο διαδίκτυο. Ως δημοσιογράφος της βιενέζικης εφημερίδας Falter είχε για χρόνια ασχοληθεί με τον χώρο του Διαδικτύου. Από την αρχή της πανδημίας έχει αφιερωθεί στην μελέτη των θεωριών συνωμοσίας και ως μέλος της επιτροπής καλείται να αναζητήσει νέους τρόπους προσέγγισης των ανθρώπων που παρουσιάζουν την τάση να υιοθετούν αυτές τις θεωρίες.
Ο μαθηματικός και ειδικός προσομοίωσης Νίκκι Πόππερ από την Covid Forecast της στατιστικής υπηρεσίας. Ο Πόππερ και η ομάδα του από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης έχουν αναλάβει την παρακολούθηση της δυναμικής αυτής κατάστασης και κάνουν προβλέψεις για το μέλλον.
Ο Κρίστιαν Νταμπλ επικεφαλής της Επιτροπής Βιοηθικής.
Ο επίσης στρατηγός Τόμας Στάρλινγκερ.
Ο επικεφαλής της Κρατικής Υπηρεσίας Αντιμετώπισης Καταστροφών Ράινχαρντ Σνακλ, που υπάγεται στο υπουργείο των Εσωτερικών.
Ο ομοσπονδιακός γενικός διευθυντής του Ερυθρού Σταυρού Γκέρι Φόιτικ.
Ο συνταγματολόγος Καρλ Στέγκερ.
Ο λοιμωξιολόγος Χέρβιγκ Κόλαριτς από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού, η ιολόγος Ελίζαμπεθ Πουτσχάμερ-Στολκ, ο μοριακός βιολόγος και ειδικός στις μεταλλάξεις Αντρέας Μπεργκχάλερ, ο εργαστηριολόγος και αντιπρύτανης της Ιατρικής Σχολής της Βιέννης Όσβαλντ Βάγκνερ.
Ο Μάρκους Μύλλερ, επικεφαλής του Ανώτατου Υγειονομικού Συμβουλίου, καθηγητής κλινικής ιατρικής και φαρμακολογίας, πρύτανης του MED-UNI της Βιέννης. Η άποψή του είναι ότι τα κρατίδια έχουν υπερβολικές τοπικές εξουσίες και πιστεύει ότι ειδικά στα θέματα της υγείας χρειάζεται ένα πιο συγκεντρωτικό σύστημα. Κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις της Καταρίνα Ράιχ που εκθειάζει το φεντεραλιστικό σύστημα.
Ο Χέρβιγκ Όστερμαν από την αυστριακή υπηρεσία ασφάλισης υγείας.
Επίσης εκπροσώπους τους έχουν ορίσει και ο Ιατρικός και Φαρμακευτικός Σύλλογος, ενώ προβλέπεται και εκπρόσωπος των ασφαλισμένων.
Αξίζει να σημειώσουμε τέλος, πως ο στρατηγός Στρίντινγκερ είχε το 2016 διοριστεί επικεφαλής της Abwehramt, μιας από τις δύο υπηρεσίες πληροφοριών των Αυστριακών Ενόπλων Δυνάμεων, από τον τότε υπουργό Χανς Πέτερ Ντοσκόζιλ που είναι Σοσιαλδημοκράτης. Πριν από λίγο καιρό προκάλεσε σχόλια επειδή εμφανίστηκε με την στολή του σε εκδήλωση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος μαζί με τον Σεμπάστιαν Κουρτς. Ωστόσο ο ίδιος απάντησε πως από την πρόσκληση δεν προέκυπτε αν ήταν προσκεκλημένος με την επίσημη ιδιότητά του ή όχι.
Βέλγιο: ΣτΕ κατά επιτροπής ειδικών
Στο Βέλγιο πάλι σοβαρά προβλήματα δημιουργήθηκαν όταν η Codeco, η επιτροπή των ειδικών, ζήτησε, παραμονές των εορτών, να κλείσουν όλοι οι χώροι αναψυχής και πολιτισμού – θέατρα, κινηματογράφοι, χώροι συναυλιών – με αποτέλεσμα να προκληθούν μεγάλες αντιδράσεις, ενώ πολλοί αψήφησαν την απόφαση και αρκετοί χώροι έμειναν ανοιχτοί, σε μια ιδιότυπη «ανταρσία». Μάλιστα, την διαφωνία της εξέφρασε και η ίδια η προερχόμενη από το κόμμα Ecolo υπουργός Πολιτισμού, γαλλόφωνη Μπενεντίκτ Λινάρ, καθώς και πολλοί δήμαρχοι.
Στην άλλη πλευρά, υπέρ των μέτρων τάχθηκε η υπουργός Εσωτερικών Ανελίζ Φερλίντεν, που ζήτησε να τηρηθούν τα μέτρα, με το συμπολιτευόμενο φιλελεύθερο γαλλόφωνο Κόμμα των Μεταρρυθμιστών να ζητά την εφαρμογή του νόμου προκειμένου να διασωθεί η αξιοπιστία του κράτους.
Η κυβέρνηση ακολούθησε τις οδηγίες της επιτροπής και εκδόθηκε το σχετικό βασιλικό διάταγμα, αλλά οι θιγόμενοι προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο στις 28 Δεκεμβρίου ακύρωσε την απόφαση. Στην απόφαση του ΣτΕ αναφέρεται πως δεν είναι στις αρμοδιότητες της επιστημονικής επιτροπής να αποφασίζει για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πως σε τέτοιες αποφάσεις πρέπει να συμμετέχουν κυβέρνηση και κοινοβούλιο.
Στο Βέλγιο στην προσπάθεια συμμετέχουν οι εννιά υπουργοί υγείας (ομοσπονδιακός και τοπικοί), σε συνεργασία με το Κέντρο Εθνικών Κρίσεων, το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας (Sciensano), την Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων, την Ομάδα Προσομοίωσης Κρίσεων και άλλους φλαμανδικούς και βαλλονικούς οργανισμούς υγείας.
Στην επιστημονική επιτροπή συμμετέχουν ο ιολόγος Στήβεν Βαν Γκουχτ, ο καθηγητής ιολογίας και διευθυντής Δημόσιας Υγείας Μαρκ Βαν Ρανστ, οι επιδημιολόγοι Ναταλί Μποσσουίτ και Έρικα Βλίγκε, η καθηγήτρια οργανικής χημείας Σαρλότ Μάρτιν.
Αν και στο Βέλγιο πολλοί ψιθυρίζουν πως το βασικό πρόβλημα είναι η ύπαρξη εννιά υπουργών υγείας, από καιρό έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για αλλαγές στην επιτροπή, ώστε να αποτελεί και ομάδα διαχείρισης κρίσεων. Η εμπλοκή με το ΣτΕ έδειξε πως οι αλλαγές βρίσκονται προ των θυρών.
Δεύτερες σκέψεις και στη Γαλλία
Στη Γαλλία ο Πρόεδρος Μακρόν είχε ανακοινώσει την δημιουργία μιας επιστημονικής Επιτροπής στο Μέγαρο των Ηλυσίων από τις 24 Μαρτίου 2020. Ανάμεσά τους 12 γιατροί και ερευνητές, μεταξύ των οποίων και η ιολόγος Φρανσουάζ Μπαρρέ-Σανουσί, που έλαβε μέρος στις έρευνες για το AIDS.
Με την επέλαση της μετάλλαξης Όμικρον γίνονται και εκεί δεύτερες σκέψεις. Στις 16 Δεκεμβρίου, η επιτροπή είχε εκδώσει σύσταση ζητώντας νέα αυστηρά μέτρα, αλλά η κυβέρνηση αποφάσισε να την αγνοήσει για να σωθούν τα Χριστούγεννα. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν ήταν ελαφρά. Άλλωστε, στις 2 Δεκεμβρίου ο επικεφαλής της επιτροπής είχε δηλώσει πως ένα λοκντάουν θα ήταν μέτρο ύστατης καταφυγής.
«Αποφασίσαμε να μην στερήσουμε από όλους τους Γάλλους τις ελευθερίες τους επειδή πέντε εκατομμύρια από αυτούς δεν έχουν εμβολιαστεί», δήλωσε ο υπουργός Υγείας Ολιβιέ Βεράν. «Δεδομένης της ταχύτητας με την οποία μεταδίδεται η Όμικρον, το κλείσιμο δραστηριοτήτων δεν θα είχε αποτέλεσμα».
Ελβετία: Επικεφαλής μια μαθηματικός
Στην Ελβετία η Εθνική Επιστημονική Task Force Covid-19 δημιουργήθηκε επίσης τον Μάρτιο του 2020 για να συμβουλεύει το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο. Τα μέλη της προέρχονται από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας και αποστολή τους υπήρξε η παροχή επιστημονικών συμβουλών στην κεντρική κυβέρνηση και στα καντόνια και η αξιοποίηση της εργασίας των ερευνητικών ιδρυμάτων, ώστε να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα.
Ωστόσο, από την αρχή υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ της Επιτροπής και κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού, με κάποιους να ζητούν την κατάργηση της επιτροπής και άλλους να ζητούν τον εμπλουτισμό της με άλλες ειδικότητες, ενώ δεν έλειψαν και οι ηχηρές παραιτήσεις εκ μέρους των επιστημόνων.
Η κυβέρνηση εντόπισε τις αδυναμίες, όπως η ελλιπής συλλογή στοιχείων και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των καντονίων, κυρίως επειδή έλειπαν σημαντικές ειδικότητες.
Πρόσφατα αποκαλύφθηκε έγγραφο της επιτροπής με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου, με το οποίο οι επιστήμονες καλούσαν την κυβέρνηση να κλείσει όλους τους χώρους όπου η μάσκα δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται συνεχώς – κάτι που η κυβέρνηση αγνόησε.
Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας (BAG), οι μάσκες είναι χρήσιμες όταν οι πολίτες τις φορούν σωστά – με τον Τύπο να σχολιάζει πως προφανώς η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν εμπιστεύεται τον πληθυσμό ως προς την σωστή χρήση της μάσκας.
Τελικά, οι αλλαγές ήλθαν τον Ιούνιο του 2021, όταν η Τάνια Στάντλερ, μαθηματικός ειδική στην εξέλιξη των ιών και την ταχύτητα εξάπλωσής τους, τοποθετήθηκε επικεφαλής της επιτροπής, αντικαθιστώντας τον μοριακό βιολόγο Μάρτιν Άκερμαν, που στις 22 Σεπτεμβρίου είχε προβλέψει βελτίωση της κατάστασης.
Στα τέλη Δεκεμβρίου, η Στάντλερ εμφανίστηκε σε συνέντευξη Τύπου και έδειξε με στοιχεία πόσο γρήγορα θα αυξανόταν η εξάπλωση της Όμικρον στον πληθυσμό.
Γερμανία: Νέες ειδικότητες και εδώ
Αλλαγές στην επιστημονική ομάδα για την αντιμετώπιση της πανδημίας έκανε στις αρχές Δεκεμβρίου και ο νέος Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς μετά την ανάληψη των καθηκόντων της νέας τρικομματικής κυβέρνησης.
Η νέα επιτροπή περιλαμβάνει τους ιολόγους Κρίστιαν Ντρόστεν (επικεφαλής και της προηγούμενης και επικεφαλής ιολόγος του Charite στο Βερολίνο) και Χέντρικ Στρέεκ, επικεφαλής του ιολογικού ινστιτούτου στην πανεπιστημιακή κλινική της Βόννης.
Οι δυο τους είχαν από την αρχή διατυπώσει διαφορετικές απόψεις. Ο Ντρόστεν τάσσεται υπέρ των αυστηρών μέτρων, σε αντίθεση με τον Στρέεκ που δεν είχε ποτέ κληθεί στην επιτροπή που είχε συστήσει η Άγκελα Μέρκελ.
Στη νέα επιτροπή μετέχουν επίσης ο Τόμας Μέρτενς, επικεφαλής της Επιτροπής Εμβολιασμών (STIKO), ο Λόταρ Βίλερ, πρόεδρος του Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ, η ιολόγος Μέλανι Μπρίνκμαν από το Κέντρο Μολυσματικών Ερευνών Χέλμχολτς, η φυσικός Βιόλα Πρίζεμαν από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ και ο εντατικολόγος Κρίστιαν Καραγιαννίδης από την Γερμανική Ένωση Εντατικολόγων και Επείγουσας Ιατρικής.
Τους περασμένους μήνες Μπρίνκμαν και Καραγιαννίδης είχαν πιέσει – και με την υπογραφή τους σε ανοιχτή επιστολή – για την δημιουργία ενός οργάνου που θα προσανατολιζόταν πολύ περισσότερο στην μελέτη των επιστημονικών ευρημάτων.
Η επιτροπή αποτελείται από 19 μέλη και σύμφωνα με τον γερμανικό Τύπο συμπεριλαμβάνονται επίσης όχι μόνο ιολόγοι, επιδημιολόγοι και καθηγητές της παιδιατρικής, αλλά και:
Η Κορνέλια Μπετς, καθηγήτρια Επικοινωνίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ερφούρτης.
Ο Ραλφ Χέρτβιγκ, ψυχολόγος και διευθυντής ερευνών προσαρμοστικού ορθολογισμού στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ.
Ο καθηγητής Λαρς Καντεράλι από το Ινστιτούτο Βιοπληροφορικής του Ιατρικού Πανεπιστημίου Γκράιφσβαλντ.
Η Πρόεδρος του Γερμανικού Συμβουλίου Δεοντολογίας Αλένα Μπούιξ.
Ωστόσο, όταν στις 19 Δεκεμβρίου η επιτροπή εισηγήθηκε αυστηρότερους περιορισμούς, η κυβέρνηση, δια του υπουργού Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ, απέκλεισε ένα λοκντάουν κατά την εορταστική περίοδο.
Όπως είπε ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός – χωρίς, βέβαια, να του επιτεθεί η αντιπολίτευση – «το κύμα Όμικρον έρχεται και πλέον κανείς δεν μπορεί να το σταματήσει»…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
