Το φετινό καλοκαίρι αμαυρώθηκε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, από τις καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου που έκαψαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα της πατρίδας μας. Και ενώ, ευτυχώς, δεν χάθηκαν ανθρώπινες ζωές, θρηνούμε όλοι την τεράστια οικολογική καταστροφή και τις απώλειες περιουσιών και προσπαθούμε να σταθούμε στο πλευρό όλων όσων έχουν ανάγκη με άμεσο και χειροπιαστό τρόπο.
Γράφει ο Κώστας Φραγκογιάννης *
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα χαιρετίζει με ευγνωμοσύνη τις δεκάδες χώρες που απέστειλαν βοήθεια και συνέδραμαν στην κατάσβεση των πυρκαγιών. Μάλιστα, η βοήθεια ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, ακόμα και εκείνο των πυρκαγιών του 2007, παρόλο που τότε οι φωτιές έκαιγαν περισσότερες μέρες και απλώνονταν σε πολλά περισσότερα μέτωπα και περιοχές σε όλη τη χώρα. Λόγω της ανεξέλεγκτης και κρίσιμης κατάστασης η χώρα μας ενεργοποίησε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, ενώ έλαβε έκτακτη επιπλέον ενισχυτική βοήθεια από εικοσιτέσερις χώρες (11 εντός ΕΕ και 13 εκτός ΕΕ), 27 αεροπλάνα, 268 οχήματα και 1331 πυροσβέστες.
Εντυπωσιακός ο συμβολισμός αλληλεγγύης στις διακρατικές σχέσεις, που μας οδηγεί όμως σε συμπεράσματα τόσο για την συμβολή του Υπουργείου Εξωτερικών, όσο και για την κυβέρνηση και την πολιτική προστασία που επέδειξε υψηλό βαθμό ετοιμότητας, ώστε να αποφευχθούν ανθρώπινες απώλειες. Με την πρώτη ματιά, παρατηρούμε ότι οι χώρες αυτές χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, αυτές που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εκείνες που βρίσκονται εκτός Ένωσης, ενώ δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής μας και η αποστολή δύο τουρκικών πυροσβεστικών αεροσκαφών μετά από τηλεφωνική επικοινωνίας του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια με τον Τούρκο ομόλογό του.
Επιτρέψτε μου να ασχοληθώ λίγο με τις τρίτες χώρες, αφού οι εταίροι μας στην ΕΕ κινητοποιήθηκαν με την ενεργοποίηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού RescEU, χωρίς αυτό να μειώνει φυσικά τη συμβολή τους. Για τις υπόλοιπες, όμως, φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της μεγάλης κινητικότητας της ηγεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών τα τελευταία δύο χρόνια και του απτού αποτελέσματος της βοήθειας που εστάλη. Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε ότι η Ελλάδα δεν ανήκει μόνο στην Ευρώπη, αλλά αποτελεί μέρος της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας και επενδύει σοβαρό διπλωματικό κεφάλαιο στην ανάπτυξη καλών διεθνών και διμερών σχέσεων με όλα τα κράτη. Ως αποτέλεσμα, χώρες όπως η Ουκρανία και η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ, που συγκαταλέγονται στον κατάλογο χωρών του στρατηγικού σχεδιασμού του ΥΠΕΞ, έσπευσαν να συνδράμουν την Ελλάδα τη δύσκολη ώρα των πυρκαγιών. Επίσης, συγκεκριμένες δράσεις και επισκέψεις συνέβαλαν στην περαιτέρω ανάπτυξη καλών σχέσεων και με την Ελβετία, τη Βρετανία, το Κατάρ, το Κουβέιτ, τις Η.Π.Α., τη Ρωσία, τη Μολδαβία και τη Σερβία που έδωσαν το παρόν. Απούσα δεν ήταν ακόμη και η Τουρκία, με την οποία, όπως ξέρετε, επιχειρούμε την προώθηση μιας θετικής ατζέντας που περιλαμβάνει ακόμα και κοινές δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Άλλωστε, ως ευρωπαϊκό παράκτιο κράτος της νοτιο-ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα προάγει ενεργά, χωρίς εξαιρέσεις, την ειρηνική συνύπαρξη των χωρών της περιοχής, τη μετριοπάθεια, την ευημερία, το Διεθνές Δίκαιο.
Ας μην βιαστούμε όμως να πανηγυρίσουμε. Το θέμα της Διπλωματίας των Καταστροφών (Disaster Diplomacy) παραμένει αμφιλεγόμενο και απρόβλεπτο. Η περίπτωση της “διπλωματίας των σεισμών” μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1999 απέφερε βραχυπρόθεσμα μόνο αποτελέσματα. Παρόλα αυτά, οι καταστροφές και η παροχή βοήθειας για την αντιμετώπισή τους φαίνεται να ενεργούν ως καταλύτης αλλαγών σε στάσεις και σχέσεις, χωρίς απαραίτητα να προκαλούν άμεσα αυτές τις αλλαγές. Απαραίτητη φαίνεται να είναι η προεργασία και ένα περιβάλλον θετικό και αξιόπιστο.
Κάθε συνεργασία, είτε σε παροχή βοήθειας είτε με άλλο τρόπο, γίνεται ευκαιρία για μια τέτοια αλλαγή στις σχέσεις όσων αντιμετωπίζουν κοινούς εξωτερικούς κινδύνους ή καταστροφικά φυσικά φαινόμενα. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι οι παγκόσμιες προκλήσεις είναι πολλές: οι μεταναστεύσεις πληθυσμών, η κλιματική αλλαγή, οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, αλλά και οι αναρίθμητες περιφερειακές συγκρούσεις χαμηλής έντασης που καταγράφονται σε όλον τον κόσμο, έχουν δημιουργήσει ένα εξαιρετικά περίπλοκο περιβάλλον για την εξέλιξη των διεθνών σχέσεων. Ως συνέπεια, τα προβλήματα είναι περίπλοκα και πολυδιάστατα, ενώ οι λύσεις απαιτούν συγκροτημένο σχεδιασμό και μακροπρόθεσμη άσκηση διπλωματίας ή μάλλον, διαφόρων τύπων «διπλωματίες» πέραν της παραδοσιακής.
Συμπερασματικά, η διπλωματία είναι ένα πεδίο που απαιτεί συνεχή προσπάθεια και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, πολύπλευρη προσέγγιση και συνέχεια σε βάθος χρόνου. Η κινητικότητα που έχει επιδείξει το Υπουργείο Εξωτερικών τα τελευταία δύο χρόνια είναι προφανής, αλλά δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε. Οι σχέσεις μας με τους παραδοσιακούς συμμάχους μας, τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τις τρίτες χώρες με τις οποίες έχουμε αναπτύξει και περαιτέρω καλλιεργήσει σχέσεις, μοιάζουν με απαιτητικό άνθος που θέλει συνεχή περιποίηση, φροντίδα και συχνό πότισμα.
* Ο κ. Κώστας Φραγκογιάννης είναι Υφυπουργός Εξωτερικών
