Η οικονομία της Τουρκίας αντιμετωπίζει ακραίους συναλλαγματικούς και πιστωτικούς κινδύνους. Ο υπερπληθωρισμός και η μεγάλη υποτίμηση της λίρας είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσουν ισχυρούς εσωτερικούς πολιτικούς και κοινωνικούς κλυδωνισμούς.
Όμως η κυβέρνηση Ερντογάν δεν επιδιώκει τη συστηματική καταπολέμηση των αιτίων του υπερπληθωρισμού, αλλά αναλίσκεται σε «γεωπολιτικές περιπέτειες». Επιλέγει να συσπειρώσει τον πληθυσμό μέσα από την καλλιέργεια φόβων για εθνικούς κινδύνους και την αναβίωση του «νεο-οθωμανικού επεκτατισμού».
Γράφει ο ΚΙΜΩΝ Π. ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ (*)
Τώρα η κυβέρνηση Ερντογάν ρίχνεται σε μια ακόμη επικίνδυνη περιπέτεια: επιδιώκει μια χωρίς αρχές πολιτική και …στρατιωτική συνεργασία με τους Ταλιμπάν, αγνοώντας τους ισχυρούς κλυδωνισμούς που προκαλεί ο υπερπληθωρισμός…
Τα τελευταία στοιχεία για την πορεία του πληθωρισμού στην Τουρκία – όπως αυτά ανακοινώνονται από την Turkstat – είναι δυσοίωνα και διαγράφουν σοβαρούς κινδύνους για την οικονομική και κοινωνική σταθερότητα:
- Ο ετήσιος πληθωρισμός έφθασε τον Ιούλιο 2021 στο 18,9%, ο υψηλότερος των τελευταίων 20 ετών, με εξαίρεση το 2019, όταν ξεπέρασε το 25%.
- Μεταξύ όλων των κατηγοριών καταναλωτικών δαπανών, τον Ιούλιο τη μεγαλύτερη αύξηση τιμών κατέγραψαν τα είδη διατροφής με ποσοστό ετήσιας ανόδου 24,9%! Είναι προφανές ότι μια τέτοια υπέρογκη αύξηση πλήττει κυρίως τα φτωχά στρώματα και τους άνεργους.
- Οι τεράστιες αυξήσεις των διεθνών ενεργειακών τιμών επιβάρυναν άμεσα τις μεταφορές των Τούρκων, που πληρώνουν το κόστος μεταφοράς κατά 24,6% ακριβότερα μέσα σε ένα χρόνο.
- Με τον ελάχιστο μηνιαίο μισθό να είναι στις 2.792 λίρες – δηλαδή περίπου 282 ευρώ – οι Τούρκοι εργαζόμενοι έχουν υποστεί μια τεράστια μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, σχεδόν κατά 19% τον τελευταίο χρόνο. Αυτή η μείωση έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανακάμψει αισθητά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν λόγω της μείωσης της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών.
Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Ο υπερπληθωρισμός προκαλεί εκροές συναλλάγματος ή και απόκρυψή του, με αποτέλεσμα να υποτιμάται συνεχώς η τουρκική λίρα:
- Η εσωτερική πολιτική αβεβαιότητα, ο υπερπληθωρισμός, η «οικονομικη αδιαφάνεια», τα πολύ υψηλά επιτόκια, οι «περιπέτειες» από τον αδιέξοδο «νεο-οθωμανισμό» κλπ είχαν ως αποτέλεσμα τεράστιες απώλειες της τουρκικής λίρας ως προς το ευρώ.
Συγκεκριμένα, στην τελευταία πενταετία η ισοτιμία του ευρώ ως προς τη λίρα μεταβλήθηκε από το 3,281 στο 9,914. Αυτή η πρωτοφανής υποτίμηση της λίρας προκαλεί ισχυρές αναστολές και πλήρη ανατροπή σχεδόν κάθε επενδυτικού σχεδίου, αφού οι συναλλαγματικοί κίνδυνοι είναι εξαιρετικά μεγάλοι για τους υποψήφιους επενδυτές.
Η υιοθέτηση πολιτικής πολύ υψηλών επιτοκίων έγινε με μεγάλη καθυστέρηση και με αμφίβολα αποτελέσματα:
- Από το Μάρτιο έως και τον Αύγουστο 2021 ο καθορισμός από την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας των επιτοκίων για repos μιας εβδομάδας στο 19% δεν φαίνεται να έχει αποτρέψει τις εκροές συναλλάγματος.
- Η διαμόρφωση των τρεχόντων επιτοκίων αγοράς (yields) για τα δεκαετή ομόλογα στο 16,85% υποδηλώνει τις συνεχείς δυσκολίες ανάκτησης της διεθνούς εμπιστοσύνης για την πιστωληπτική ικανότητα της Τουρκίας.
ΑΚΡΑΙΟΣ ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Οι τελευταίες διακηρύξεις του Ερντογάν να συνάψει στρατιωτική συνεργασία με τους Ταλιμπάν ενισχύουν ακόμη περισσότερο τους κινδύνους εμπλοκής της Τουρκίας σε νέους εξωτερικούς τυχοδιωκτισμούς.
Η πιθανή δημιουργία «γέφυρας» Άγκυρας και Καμπούλ μπορεί να ενισχύσει τη διεθνή διαπραγματευτική ισχύ της Τουρκίας. Όμως μια τυχόν στρατιωτική συνεργασία με τους Ταλιμπάν θα προκαλέσει νέες επιπλοκές:
- Είναι βέβαιο ότι θα ενταθούν οι αντιπαραθέσεις από τις προσπάθειες της Τουρκίας για ηγεμόνευση του μουσουλμανικού κόσμου. Κυρίως οι πετρελαιοεξαγωγικές χώρες του Κόλπου, η Αίγυπτος και το Ισραήλ θα αντιδράσουν στις προσπάθειες της Τουρκίας και του Κατάρ να διευρύνουν την επιρροή τους στην περιοχή του Κόλπου και της Κεντρικής Ασίας.
- Το πάμπτωχο Αφγανιστάν δεν μπορεί να στηρίξει επενδύσεις επιχειρήσεων από την Τουρκία, αφού αυτό δεν διαθέτει οικονομικούς πόρους. Συνεπώς ο κρατικός προϋπολογισμός θα χρειασθεί νέες δαπάνες που θα χρηματοδοτηθούν από «χάρτινες λίρες» και με νέες υποτιμήσεις.
- Η διεκδίκηση από την Τουρκία ρόλου μεγάλης περιφερειακής δύναμης με κεντρικό προσανατολισμό της στην Κεντρική Ασία θα εντείνει τους φόβους των επενδυτών της Δύσης για τις μακροχρόνιες επιδόσεις της τουρκικής οικονομίας.
- ‘Οσο η κυβέρνηση Ερντογάν δεν δέχεται να τεθεί η οικονομία υπό τον έλεγχο του ΔΝΤ τόσο περισσότερο ο ανεξέλεγκτος υπερπληθωρισμός θα αποστερεί τη χώρα από ξένες επενδύσεις και διεθνείς πιστώσεις.
Έτσι, η δημιουργία νέων μετώπων της Τουρκίας σε σπαρασσόμενες μουσουλμανικές περιοχές θα την οδηγήσει με επιταχυνόμενα βήματα σε μεγάλα οικονομικά αδιέξοδα και σε μεγαλύτερη απομόνωση από το διεθνές τραπεζικό σύστημα.
«ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Τα συσσωρευόμενα κοινωνικά προβλήματα, που δημιουργεί ο «νεο-οθωμανικός ηγεμονισμός», κινδυνεύουν να μετατραπούν σε ανεξέλεγκτες κοινωνικές εκρήξεις… Και τα ωστικά κύματα που θα δημιουργηθούν μπορεί να γίνουν πολύ επικίνδυνα και για την Ελλάδα!
Μέσα σε αυτό το ασταθές περιβάλλον της Κεντρικής Ασίας και του Κόλπου δημιουργούνται «προκλήσεις» και «ευκαιρίες» για την Ελλάδα να αναπτύξει περαιτέρω τις σχέσεις της με χώρες ύψιστου ενεργειακού ενδιαφέροντος για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Η αποχώρηση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν ενισχύει ακόμη περισσότερο την αμυντική αξία της Ελλάδας για τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
( *) Ο δρ ΚΙΜΩΝ ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ είναι Οικονομολόγος, αναλυτής για θέματα Επενδύσεων και Ενέργειας. Πρώην διευθυντής Επικοινωνίας Ομίλου ΔΕΗ ΑΕ και διεθυντής σύνταξης “Ναυτεμπορικής”
